ضرباهنگ دل و جان
رضا مهدوی
مدرس دانشگاه
نوازنده سنتور و منتقد هنری
خدایا مطربان را انگبین ده
برای ضرب دست آهنین ده
مولانا
موسیقی از صدا و ریتم حاصل می‌شود. صدا به تنهایی جنبه موسیقایی ندارد و برای آهنگین شدنش نیازمند مراتبی است. هر صدایی موسیقی نیست...! موسیقی ترکیب اصواتی است با فعل و انفعالاتی که برخاسته از فن موسیقاست، اما ریتم شاکله‌اش وزن و نظم و رعایت دقایق درهر شکل و موقعیت است و بی‌نیاز ازعمل و هرعکس‌العمل...! ضرب، ریتم، وزن، تمپو، ضرباهنگ، ادوار ایقاع و غیره که در مجموعه ریاضی و حساب است در ذات خود رعایت مندی اوزان را در پی دارد و ذهن آدم هنرمند را منظم و هوشیار می‌گرداند...
چه بسا بسیار از انواع موسیقی‌ها، نیازمند بالفطره وزن و ریتم هستند تا شکل واقعی ملودی را بتوانند عرضه بدارند. بیشتر مواقع از گذشته‌های دور تا کنون وسایل و ادوات و آلات تشکیل دهنده وزن وضرب دایره‌ای شکل‌اند. دایره تداعی ایجاد وحدت رویه و نقطه اتکای امت واحده محسوب می‌شود. ضرب نوازان هر آنچه را روی پوست دایره‌ای شکل، درابعاد گوناگون تولید صدا می‌کنند، در حقیقت به نقطه وجودی و هسته مرکزی پوست درشعاع و محیط انتقال صدا رهنمون می‌شوند. در فرهنگ‌های دینی، آیینی و حتی هنری مبتنی بر مبنای توحید، دایره جایگاه ویژه دارد.همان گونه که پیامبر گرامی اسلام در جمع مردم دایره شکل می‌نشستند و دراین صورت برتری به لحاظ جایگاه در بین افراد مشهود نمی‌بود.
زنده یاد استاد محمدعلی اسماعیلی متین، معروف به محمد اسماعیلی ضرب نواز شهیر ایرانی (نوازنده تنبک، تمبک و دیگر سازهای کوبه‌ای) نیز معتکف به اخلاق و سیره نبوی و خاندانش بود. چه بسا درپی سال‌ها تمرین و انس و الفت با ساز دایره‌ای شکل از جنس چوب و پوست به نام تنبک، به جمع‌بندی‌ای رسیده بود که می‌بایست در کنار استخراج صدای موزون از این پوست و چوب می‌بایست ملتزم و معتقد به ضرب اصول هم بود.
چه نیکو به مولای متقیان علی(ع) عشق می‌ورزید. چه نیک به شاگردانش فن راه و روش هنر نوازندگی را در کنار طرح مبانی پایه‌ای و زیرساختی مبتنی بر شعائر دین و اخلاق را مطرح می‌کرد. چه مستعدانه از استادش حسین تهرانی آموخت هر آنچه آموختنی بود در زندگی هنری و رفتار اجتماعی.
در توانمندی و خلاقه بودنش بسیار اهل فن دانند و بارها گفته‌اند و دراینجا تکرارش زیره به کرمان بردن است. پیرو راستین ادب و آداب بود و یکی از ثمراتش در تشییع باشکوه پیکر نازنینش مقابل تالار وحدت به سمت بهشت زهرا قطعه هنرمندان نشانگر باور خلوص در میان دوستدارانش شد. همه و همه در طیف‌های گوناگون در ساحت و جایگاه او خوب بدرقه‌اش کردند. فرزند ارجمندش مجید اسماعیلی نوازنده خوش آرای به زبان موسیقا با ویولن سل (چِلّو) در ارکستر سمفونیک تهران، که بحق فرزند خلف پدر در اخلاق و هنر است در گفت‌و‌گوی برنامه رادیویی هفت اقلیم به من چندین بار تکرار کرد که مرحوم پدرم هماره در منزل این شعر را گوشزد می‌کردند: «درسی نَبُوَد هر آنچه در سینه بُوَد... و آنگونه که در خانه برای خانواده بود با شاگردان و مردمان نیز بود.»
به‌درستی استاد معتقد بود درسی و مَدرَسی و آموختنی صرف نیست فن موسیقا درکنار آداب دانستن بلکه جوششی است و جوهره‌ای می‌خواهد که باید دل کند و سپرد به ذات لایتناهی...
امیرناصر افتتاح، جهانگیر ملک، امیر بیداریان، حسین همدانیان، ناصر فرهنگ فر، بهزاد رضوی، مرتضی اعیان، داریوش زرگری، داوود یاسری و تنی چند که در نوع ارائه و اجرا و آموزش حرف‌ها داشته و دارند اما در یک نگاه همه تربیت شده مکتب بزرگمردی چون حسین تهرانی که او نیز هم آمیخته شده بود با نابغه‌ای چون ابوالحسن صبا در رعایت خلق و خوی حسنه و معلمی حرف اول را زدند. استاد داوود گنجه‌ای به زیبایی و متانت در مراسم خداحافظی و بدرقه جملات شایسته‌ای گفت: «او هنرمندی عارف بود که همواره احترام بزرگ‌تر را نگاه می‌داشت.» او هنرمندی باتقوا در جامعه موسیقی معرفی شد و یکی از نوازندگان بسیار شایسته ارکسترهای موسیقی ایرانی بود که میوه‌های پرثمر درخت پربارش شاگردان خوبی را تقدیم کرد. مرحوم اسماعیلی از جمله هنرمندانی بود که همواره با آمدن روی صحنه ذکر یاعلی را فراموش نمی‌کرد. جمله زیبایی هم دوست و شاعر هنرشناس جناب عباس سجادی گفته اند: «محمد اسماعیلی هیچگاه معرفت را از «ریتم» نینداخت.»
مرحوم زنده یاد محمد اسماعیلی سال‌های سال در ارکستر زنده یاد استاد فرامرز خان پایور هنرمندانه و صادقانه نواخت. سپس یکی از شاگردان باوفای سنتور جناب سعید ثابت یار و یاور استاد اسماعیلی شد و تا آخر عمر در برنامه‌های مختلف همراهی داشتند و به زیبایی می‌نواختند همدیگر را. روحش شاد.