ساختار حرفه‌ای نشر
مدیر فرهنگی
حاتم ابتسام
پژوهشگر حوزه نشر
مدیرعامل آنقدر در مدیریت یک نشر دردسر و جلسه و پیچیدگی و تنوع تعامل دارد که کمتر می‌تواند به طرح و توسعه و پیشرفت و نظارت بر محتوا برسد. پس چه کسی به کار تولید کتاب که ذات اصلی نشر است، می‌رسد؟ اینجاست که حضور یک معاون و «مدیر فرهنگی» کنار دست مدیرعامل ضروری به نظر می‌رسد. مدیر فرهنگی، نماینده عقل فرهنگی و محتوایی نشر است. اگرمدیرعامل، عامل پیگیری و اجرای مصوبات هیأت مدیره است، مدیر فرهنگی عامل مصوبات شورای نشر است.
برای مدیر فرهنگی عناوین دیگر هم می‌شود در نظر گرفت؛ مثلاً معاون فرهنگی، سردبیر نشر، مدیر محتوا، رئیس اداره محتوا. با این حال مدیر فرهنگی جامعیت بیشتری دارد و وسعت عمل و جایگاه این نقش را مشخص می‌کند. کار مدیر فرهنگی اعم از مدیریت محتوا و مدیریت هنری و مدیریت ارتباطات است. شورای محتوایی که منصوب مدیرعامل و هیأت مدیره هستند، به مدیر فرهنگی دستور کار می‌دهند، بر کار او نظارت دارند و از او گزارش می‌خواهند.
مدیر فرهنگی معمولاً خودش اهل بخیه است و بیشتر از کسانی همچون کارشناسان کتاب و نویسندگان و شورای محتوایی، کار میدانی و تشکیلاتی کرده است. کسی که هم اهل کتاب است هم اهل میدان اجرا. به قول دولتی‌ها هم تجربه صف را دارد و هم تجربه ستاد. از طرفی مدیر فرهنگی نظر به ضرورت تعامل مستقیمی که با اهالی نشر دارد و اینکه باید جریان فرهنگی یک نشر را مدیریت کند، باید فردی شناس در زیست‌بوم، صاحب شأن، مقبول و خوش مجلس باشد.
وظایف مدیر فرهنگی
همان‌طور که بیان شد وظیفه اصلی مدیر فرهنگی اجرا و پیگیری مصوبات شورای نشر است. هر آنچه شورای محتوایی فکر می‌کند، مدیر فرهنگی به بهترین و بهینه‌ترین روش اجرا می‌کند. البته او برای اجرای کارش تنها نیست و ویراستاران، مدیران تولید، مدیران هنری و دبیران نشر زیردستان او هستند. انتخاب و تعامل با دبیران کتاب و مدیریت نیروهای ستادی تولید کتاب از مهم‌ترین وظایف یک مدیر فرهنگی نشر است.
مدیر فرهنگی وظایف دیگری هم به عهده دارد؛ تعامل با مؤسسات تولید محتوا، ترویج و توزیع کتاب. دریافت و بررسی سفارش‌های کلان از بیرون به نیابت از مدیرعامل هم زیر نظر او پیش می‌رود. نگارش بیانیه‌های محتوایی، تصمیم‌گیری درباره حضور در کارزارها و پویش‌ها و همکاری‌های بین‌نشری نیز از وظایف او است.
کارکردهای مدیر فرهنگی
حضور مدیر فرهنگی حرفه‌ای در نشر علاوه بر اجرایی شدن مصوبات شورای محتوایی، به وجود این شورا معنا می‌بخشد و برنامه‌های محتوایی یک نشر را استراتژی‌پذیر و عملیاتی می‌کند.
از طرفی نشر در جایگاه بالاتری در تعامل قرار می‌گیرد و امکان انجام سفارش‌ها و همکاری با دیگر ناشران و مؤسسات را عملی می‌کند. حضور یک مدیر فرهنگی حرفه‌ای و شناس تعامل‌های کاری یک نشر را در شأن آن نشر و طرف‌های تعامل قرار می‌دهد و مذاکره با سطوح بالاتر را ممکن می‌سازد. با استخدام دبیران کتاب و مدیریت ایشان مسیرهای تولید محصول را مدیریت و فرایند تأمین به‌اندازه و بهنگام کتاب را بیمه می‌کند. صد البته او به چابکی مدیرعامل در انجام دیگر وظایفش مدد می‌رساند و زمینه‌ساز عملکرد بهتر مدیرعامل در مدیریت کلان نشر می‌شود.