قاره سیاه، علیه استعمار نوین
الهام عابدینی
پژوهشگر روابط بین‌الملل
سال ۲۰۱۹ دو بالگرد حامل نظامیان فرانسوی در «مالی» سقوط کرد و ۱۳ نظامی فرانسوی کشته شدند. امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه در واکنش از سران کشورهای غرب آفریقا خواست به فرانسه بیایند تا نشستی اضطراری برگزار شود. به یاد دارم که همان موقع واکنش شهروندان آفریقایی بسیار تند بود. آنها می‌گفتند این صحبت مکرون مصداق سلطه‌جویی است و گویی نمی‌خواهد باور کند دوران استعمار فرانسه در آفریقا تمام شده است.
حدود دو هفته قبل در نیجر کودتا شد. آنچه بیش از همه این کودتا را به سرعت به سر خط اخبار برد، اقدام کودتاچیان در حمله به سفارت فرانسه بود. شهروندان حامی کودتا علیه حضور فرانسه در نیجر شعار می‌دادند و می‌گفتند فرانسوی‌ها باید از کشورشان بروند. هفت درصد از اورانیوم دنیا را کشور نیجر تولید می‌کند. اورانیوم به حدی برای اقتصاد این کشور حیاتی است که حتی نام خیابانی در پایتخت این کشور به اسم اورانیوم نامگذاری شده است. همین موضوع سبب شده نیجر برای کشورهای دارنده سلاح اتمی بویژه فرانسه جذابیت ویژه‌ای داشته باشد.
وجه مشترک کودتاهای سه سال اخیر در کشورهای آفریقایی مالی، بورکینافاسو و حالا هم نیجر همین ضدیت با فرانسه است. در واقع دولت حامی فرانسوی‌ها از قدرت کنار گذاشته شده است.نمی‌توان منکر شد که فرانسه به این کشورهای آفریقایی کمک‌های مالی و نظامی می‌کند اما چه شده که با وجود این کمک‌ها، مردم آفریقا دیگر نمی‌خواهند این استعمارگر قدیمی در کشورشان باشد؟ این نگاه حتی در مقامات آفریقایی هم دیده می‌شود. رئیس جمهور کنگو مدتی قبل در دیدار با مکرون گفت فرانسه باید به سلطه‌جویی علیه آفریقا پایان دهد.
حالا دیگر استعمارگری به شکل قدیم نیست که کشورها با لشکرکشی منابع کشوری را غارت کنند بلکه شاهد استعمار نوین هستیم. امروزه کشورها سعی می‌کنند با ایجاد پایگاه‌های نظامی و قراردادهای تجاری و سیاسی یکجانبه، دیگری را مستعمره کنند. آفریقا با نیروی کار ارزان، منابع معدنی متنوع و ارزشمند و منابع انرژی، محلی بسیار جذاب برای سرمایه‌گذاران است. اما به نظر می‌رسد آفریقا دیگر خواهان روابط و قراردادهایی پایاپای و برابر است. آفریقا دیگر رفتارهایی که بوی سلطه‌جویی و غرور دهد، تحمل نمی‌کند. این هم نشانه و شاهد دیگری است برای اثبات شکل‌گیری نظم نوین جهانی و چرخش قدرت. دوران هژمونی بی‌چون و چرای غرب به سر آمده است.