نگاهی به محرم کم‌رمق در VOD ها و مشارکت آنان در تولید و پوشش برنامه‌های محرمی
ساترا، اهرم‌های مشوق را فراتر از تولیدات صداوسیما تعریف کند
فاطمه ترکاشوند
روزنامه‌نگار
پلتفرم‌های نمایش خانگی در دهه اول محرم امسال، نقش نسبتاً جدی‌تری در پوشش و حتی تولید و پخش برنامه‌های مناسبتی به نسبت سال گذشته ایفا کردند. رویکردی که نشان می‌دهد
VODها می‌توانند ظرفیت بیشتری در همراهی با تقاضای مخاطبان خود که یقیناً سوگواری حسینی یکی از مهم‌ترین آنهاست از خود نشان دهند و در صورت شکل‌گیری تعامل میان تولیدکنندگان محتوا، پلتفرم‌ها و تنظیم‌کنندگان و برنامه‌ریزان، کنش فعالانه‌تری را در حوزه‌ها و مناسبت‌های ملی و مذهبی داشته باشند.
آیا پرمخاطب‌های تلویزیون لزوماً پرمخاطب‌های پلتفرم‌ها هستند؟
ساترا چند روز پیش در آستانه ماه محرم در خبری اعلام کرد که به مناسبت فرا رسیدن ماه محرم و برای حمایت از رسانه‌های صوت‌وتصویر فراگیر بسته محتوایی ویژه‌ای به سکو‌های دارای مجوز عرضه می‌کند. این بسته‌های محتوایی که از برنامه‌ها و سریال‌های از پیش تولیدشده صداوسیما در سال‌های قبل، جمع‌آوری شده بودند به پلتفرم‌ها این امکان را می‌داد که در کنار برنامه‌های خود مخاطب تلویزیون را هم جلب کنند.
در این خبر هدف از این همکاری این طور اعلام شده بود: «در راستای حمایت از توسعه محتوای سالم در رسانه‌های دارای مجوز از ساترا و ترویج محتوای سالم در فضای مجازی، این سازمان در نظر دارد بسته محتوایی ویژه محرم ۱۴۰۲ شامل ۲۶۸ قسمت برنامه در قالب‌های مختلف را منطبق بر مبنای نظام رتبه‌بندی در اختیار رسانه‌های دارای مجوز قرار دهد.»
چرا VOD ها به بسته‌های محتوایی ساترا اقبالی نداشتند؟
همچنین در جزئیات آن آمده بود: «این بسته مناسبتی شامل مجموعه‌های تلویزیونی «پرده‌نشین»، «شب دهم»، «پریدخت»، «در کنار پروانه‌ها»، «یک تکه زمین» و ویژه‌برنامه‌های «نشان ارادت»، «یاد خدا»، «حسینیه تلویزیونی ایران»، «مقطعات»، «درس‌هایی از قرآن» و «از لاک جیغ تا خدا» است.»
با این همه، جست‌و‌جوی این اسامی در سه پلتفرم اصلی از حیث تعداد مخاطبان یعنی فیلمنت، نماوا و فیلیمو نتیجه‌ای در بر ندارد و نشان می‌دهد که پیشنهاد تلویزیون حتی در مورد آثار پرمخاطبی چون «شب دهم»، «درس‌هایی از قرآن» و «از لاک جیغ تا خدا» مورد استقبال این سکوها قرار نگرفته است. این درحالی است که خود این سکوها متناسب با فضای محرم، محتواهایی را تدارک دیده بوده‌اند.
مشارکت VOD ها خودانگیخته بوده فقط نیاز به مشوق دارد
برنامه گفت‌وگومحور «مهلا» به میزبانی محمدحسین پویانفر که این روزها کلیپ‌هایی از آن در همه شبکه‌های اجتماعی، پربازدید و پربازخورد می‌شود، چهارمین فصل از این برنامه است که سال‌های گذشته نیز در همین ایام از روبیکا پخش می‌شد.
فیلیمو هم از چند سال پیش مشارکت در تولیدمحتوای محرمی را آغاز کرده بود. برنامه «فریدا» یک تاک‌شوی نمایشی بود که در سال 1399 تولید و منتشر شد و امسال نیز در میان پیشنهادهای فیلیمو در ایام محرم قرار داشت. تاک‌شوی «ملاقات با حسین» نیز از تولیدات امسال این پلتفرم بود. سریال مستند «مثل پدر» که گفت‌وگوهای سیدجواد هاشمی با برخی فرزندان شهدای سرشناس را به نمایش می‌گذارد، یکی دیگر از برنامه‌های پرمخاطب این روزهای فیلیمو بوده است. هر چند که برنامه‌ای که با همین نام و همین محوریت سال گذشته در شبکه دوم سیما تولید شده بود اما این فصل برنامه، ظاهراً گروه تولید و شکل متفاوتی دارد.
نماوا هم در روزهایی که مشتاقان سریال «مختارنامه» دیگر نمی‌توانستند آن را روی صفحه تلویزیون‌شان ببینند، این سریال را با همکاری صداوسیما میزبانی کرد و این خبر، مورد استقبال علاقه‌مندان این سریال قرار گرفت. این پلتفرم مانند برخی دیگر، برخی مراسم سوگواری را هم به طور زنده در دهه اول محرم پوشش می‌داد.
فهم و ادبیات مشترک میان ساترا و سکوها، ضرورت توسعه مشارکت
این تحرک خودانگیخته نشان می‌دهد که تولیدکنندگان محتوا و برنامه‌سازان این پلتفرم‌ها و مدیران آنها، دست‌کم به علت علایق و توجهات مخاطبان خود، مشارکتی قابل توجه و هرچند بسیار اندک داشته‌اند که طبیعتاً می‌تواند به چشم ظرفیت بالقوه از سوی نهادهای تنظیم‌گر نگریسته شود تا در سال‌های بعد شاهد تولیدات جدی‌تری در شبکه نمایش خانگی در زمینه برنامه‌های مناسبتی ملی و مذهبی باشیم.
اما نکته اینجاست که رویکرد نهاد تنظیم‌گر برای جلب مشارکت پلتفرم‌ها و ایجاد اهرم‌های مشوق، باید فراتر از در اختیارگذاشتن بسته‌های محتوایی پیشین تلویزیون باشد. چرا که این بسته‌ها عموماً در باکس تکرارهای تلویزیون قرار می‌گیرند و عمدتاً جوابگوی نیازهای روز مخاطبان حتی مخاطبان خود تلویزیون هم نیستند. بنابراین هیچ‌گونه مزیت و امتیازی برای پلتفرم‌ها ایجاد نکرده و در نتیجه یک اهرم کارآمد در ترغیب آنها محسوب نمی‌شوند. لازمه ایجاد این رویکرد در ساترا، رسیدن به ادبیات و فهم مشترک از اقتضائات پلتفرم‌ها و کم و کیف ذائقه مخاطبان آنهاست.
اهداف ملی به جای اهداف سازمانی
بنابراین سؤال این است که صداوسیما بجز تهیه بسته‌های محتوایی قدیمی برای سکوها، چه ابزارهای ترغیب‌کننده دیگری برای جلب مشارکت آنان در مناسبت‌های ملی و مذهبی دارد. طبیعتاً بخشی از مخاطبان VODها همان مخاطبان تلویزیون هستند و بخش محدودتر دیگری ممکن است مشترک نباشند. اما نیازهای مخاطبانی که به پلتفرم‌ها رجوع می‌کنند متفاوت است و این مسأله، کنش فعالانه‌تری برای تولید محتوای متناسب به زبان این دسته از مخاطبان و با توجه به نیازها و سلایق آنان را ایجاب می‌کند. تغییر رویکرد نهاد تنظیم‌گر بدون در نظر گرفتن اینکه صاحب و متولی‌اش، صداوسیماست که باید پروموت‌کننده تولیدات آن باشد، می‌تواند در ساترا این ظرفیت را ایجاد کند که به اهداف مشترک در مرزهای ملی و دینی فکر کند و مشارکت پلتفرم‌ها را هم بر این اساس با اقتضائات خودشان جلب نماید.