رویدادهای متنوع فرهنگی در سطح شهر، پذیرای سوگواران محرم شده‌اند
خیمه‌گاه حسینی میزبان هنرهای عاشورایی
فاطمه ترکاشوند
روزنامه‌نگار
برنامه‌های فرهنگی و هنری متنوعی این روزها و در ایام دهه اول محرم در سطح شهر در جریان است و میادین اصلی شهرها، میزبان مردم و مشتاقان و علاقه‌مندانی هستند که برای دریافت محتوای عاشورایی در قالب‌های مختلف به صحن خیابان‌ها پا می‌گذارند و سوگواری اباعبدالله را در کنار یکدیگر برگزار می‌کنند. در میدان هفتم تیر هم امسال به ابتکار سازمان زیباسازی شهرداری تهران، خیمه بزرگ و زیبایی برپا شده تا هر روز از صبح تا شب، محل ملاقات هنرمندان شاخه‌های مختلف هنری از هنرهای تجسمی گرفته تا نمایشی باشد و مردم از مرحله خلق اثر تا نمایش و تماشا را از نزدیک در کنار یکدیگر تجربه کنند.
شهاب‌الدین شکیبا، مدیر اداره نقاشی دیواری سازمان زیباسازی شهرداری و مدیر موزه خوشنویسی ایران درباره رویداد خیمه هنرهای عاشورایی هدف از برپایی این خیمه را تولید آثار عاشورایی با هدف نمایش به‌عنوان المان‌های شهری ذکر و تصریح می‌کند که نفس به نمایش گذاشتن پروسه خلق آثار پیش چشم مردم هم در این رویداد، موضوعیت دارد و به همین خاطر هنرمندان در طول روز و تا انتهای شب در خیمه حضور دارند.معماری عرصه زیر خیمه، یادآور میدانگاه‌های قدیمی است که در عرصه دایره‌ای میانی تعزیه و نمایش اجرا می‌شده است. این عرصه دایره‌ای زیر خیمه، به چهار ربع دایره تقسیم شده که یک عرصه دایره‌ای میانی آنها را از هم جدا می‌کند و راهروهایی به شکل به‌علاوه، دسترسی حضار را به هر گوشه از خیمه تسهیل می‌کنند. در گوشه‌ای از ربع شمال غربی خیمه، هنرمندی با یک چرخ خیاطی نشسته و در آرامش از پارچه‌های مخملی و نخ‌های سبز، آویزه و کتیبه می‌دوزد.
شکیبا درباره تنوع برنامه‌های هنری حاضر در خیمه به غرفه نقاشیخط، نقاشی قهوه‌خانه‌ای، پارچه‌نویسی به سبک قدیم، مجسمه‌سازی اشاره می‌کند و می‌گوید: «آیتم‌های نمایشی ما از ساعت 17 هر روز آغاز و هنرهایی چون تعزیه، نقالی، سنج و دمام‌زنی، سرودخوانی و نمایش توسط گروه‌های مختلف تا ساعت 22 اجرا می‌شوند.» وی می‌افزاید: «چون خیمه، فضای سنتی دارد ما هر شب هم از یکی از پیرغلامان اباعبدالله(ع) دعوت می‌کنیم تا هم در میان مردم حاضر شوند و هم به مداحی بپردازند.»
نقاشیخط روی تیغه‌های پرعلم
اگر از راهروی جنوبی از سمت خیابان کریمخان به خیمه وارد شوید عرصه شرقی، میزبان هنرمندان نقاشیخط شده است. از هر سو که به سمت گرداگرد خیمه عاشورایی میدان هفتم تیر حرکت کنید، دورتادور پارچه سپید آن را تیغه‌های فلزی به شکل تیغه‌های پرمانند روی علم‌ها، فراگرفته‌اند. تیغه‌هایی که روی دامان‌شان، عبارات و جملاتی نوشته شده و همزمان هنرمندان رشته نقاشیخط در حال طراحی و تیغه‌های دیگری زیر سقف خیمه هستند.
مریم علی‌وحدتی از هنرمندان حاضر در این خیمه عاشورایی درباره غرفه نقاشیخط که در آن فعالیت می‌کند، می‌گوید با فراخوان سازمان زیباسازی شهرداری در این خیمه حاضر شده‌اند. «پیش از این، سازمان زیباسازی شهرداری از هنرمندان دعوت کردند و ما هم آثارمان را ارائه دادیم و برخی که شرایط ارائه را دارا بود گزینش شدند و حالا در حال اجرا هستند. این رویداد با نام «نشان عاشقی» در حوزه نقاشیخط، دومین سالی است که برگزار می‌شود.»
علی‌وحدتی اضافه می‌کند، تیغه‌های دورتادور این خیمه، آثاری هستند که سال گذشته خلق شده‌اند و تیغه‌هایی که امسال تولید می‌شوند در سطح شهر و در میادین دیگر به مرور و در طی دهه اول به نمایش درخواهند آمد.
فرزندانمان را به خط خوش ترغیب کنیم
از کنار عرصه میانی که به سمت شرق گردش کنید نوبت به هنر خوشنویسی و پارچه‌نویسی می‌رسد. پارچه‌های مشکی بزرگی روی زمین پهن شده‌اند و چند هنرمند در حال نوشتن اشعاری روی آنها هستند. شعر را از بالا به سختی و به آرامی می‌خوانم: «ای که به عشقت اسیر، خیل بنی آدمند!/ سوختگان غمت، با غم دل خرمند».
سیروس صادقی که 25سال به‌صورت حرفهای مشغول خوشنویسی است، درباره این هنر تأکید می‌کند که پارچه‌نویسی یک گوشه از هنر خوشنویسی است. «پارچه‌نویسی، قبل از اینکه استفاده از دستگاه‌های جدید چاپ بنر مرسوم شود، بسیار رایج بود. اما با ورود این دستگاه‌ها، خورشید پارچه‌نویسی رفته‌رفته غروب کرد.» او این رواج استفاده از چاپ‌های جدید را نقد می‌کند و می‌گوید: «مردم فکر می‌کنند اگر بتوانیم همه «واو»ها یا «نون»ها و کلاً حروف را به‌صورت استاندارد به یک شکل بنویسیم، خیلی خوب است درحالی که این طور نیست. هر خوشنویس و به طور کلی هر هنرمندی، هر بار اثر جدیدی خلق می‌کند روحش را در آن اثر به جا می‌گذارد و این مسأله اثر هنری را خیلی بیشتر متمایز می‌کند.»
صادقی معتقد است روح هنرمند در اثر از هر شاخه‌ای که هست جاری می‌شود و همین بداهه بودن است که باعث می‌شود اثر روی مخاطب تأثیر بگذارد و حس خوشایند و ناخوشایند هنرمند را دریافت کند. «به همین خاطر است که انتقال پیام با خط خوش سریع‌تر و مؤثرتر اتفاق می‌افتد و سازمان زیباسازی شهرداری هم از ما خواست که اشعار عاشورایی را با خط خوش بنویسیم تا در سطح شهر نصب شوند و مردم وقتی آنها را می‌خوانند پیام‌شان را بهتر دریافت کنند و به دل‌شان بنشیند.»
او از کم شدن هنرمندان خوشنویس و پارچه‌نویس گلایه می‌کند و نسبت به این مسأله هشدار می‌دهد و ابراز امیدواری می‌کند خانواده‌ها لااقل فرزندان‌شان را به خط خوش داشتن ترغیب و تشویق کنند تا این هنر و طبعاً اثرات اجتماعی و فرهنگی آن هم پایدار بماند.
نقاشی قهوه‌خانه‌ای، خانه و موزه لازم دارد
در آخرین غرفه در ضلع جنوب شرقی، سه بوم نقاشی بزرگ خودنمایی می‌کند. جوانی به نام سهیل مصیبی در حال پیش بردن کار هر سه بوم به طور همزمان است. او فرزند سعید مصیبی، هنرمند پیشکسوت نقاشی قهوه‌خانه‌ای است که حالا راه پدر را ادامه می‌دهد.
او درباره این سبک نقاشی می‌گوید: «مضامین نقاشی قهوه‌خانه‌ای مضامین مذهبی است که مهم‌ترین آن را هم واقعه عاشورا و ماجراهای آن تشکیل می‌دهد.» او هم بر این اساس، سه برش از روضه‌های مربوط به حضرت اباالفضل(ع) را انتخاب کرده و سه نقاشی را این طور توضیح می‌دهد: «نقاشی اول، به اذن میدان گرفتن حضرت اباالفضل از سیدالشهدا بازمی‌گردد. در دومین پرده، نبرد حضرت با یکی از سرداران سپاه ابن‌زیاد به اسم مارد ابن صدیف در کنار نهر علقمه روایت می‌شود و در بوم آخر هم داستان وارد شدن حضرت اباالفضل بر پدرشان امیرالمؤمنین(ع) در بهشت و آب نوشیدن از حوض کوثر، نقاشی شده است.»
درخت طوبی و مرغ سلّم از المان‌های پرده آخر هستند. مصیبی اضافه می‌کند که مرغ سلم، پرنده‌ای با صورت آدم است که هر زمان، مؤمنان بر پیامبر و آل ایشان صلوات بفرستند، پرهایش را در حوض کوثر می‌زند و سپس به تعداد قطراتی که از پرهای او بر آسمان پاشیده می‌شود فرشتگان برای مؤمنان، ثواب می‌نویسند. «این پلان یکی از ارکان پرده‌های درویشی و نقاشی قهوه‌خانه‌ای است.»
مصیبی اضافه می‌کند: «رویکرد ما این بوده است که نقاشی قهوه‌خانه‌ای را از حالت موزه‌ای و مناسبتی خارج کنیم و دوباره آن را به بطن جامعه بیاوریم؛ همان جایی که در آن جایگاه یافته است.» او می‌گوید نقاشان قهوه‌خانه‌ای که بسیاری از آنها دیگر در بین ما نیستند، دو دغدغه داشتند؛ یکی اینکه بتوانیم برای این هنر، مرکزی به‌عنوان «خانه نقاشان قهوه‌خانه‌ای» یا «موزه نقاشان قهوه‌خانه‌ای» داشته باشیم و دیگری هم اینکه بتوانیم این هنر ملی را ثبت بین‌المللی بکنیم.
خیمه‌گاهی که آغوشش را برای همه هنرهای عاشورایی و علاقه‌مندان آنها باز کرده بر محور وحدت‌بخش «حسین علیه السلام» پایگاهی برای همه هنرمندانی شده که این روزها شاید خود را در میان هنرهای جدیدتر، در انزوا و اقلیت می‌بینند در حالی که معتقدند هنر آنها و آثارشان هنوز حرفهای جذاب زیادی برای گفتن دارد و تنها ارتباط مستقیم با مردم است که می‌تواند جایگاه‌شان را به آنها بازگرداند. خیمه هنرهای عاشورایی هر روز از ساعت 17 تا 22 در میدان هفتم تیر پذیرای هنرمندان است.