دکتر حبیب‌الله بابایی
مدیر گروه مطالعات اسلام و غرب پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

مایکل آلن گیلسپی در کتاب بسیار خواندنی «ریشه‌های الهیاتی مدرنیته» در فصل نهایی کتاب با بیان تناقض‌های روشنگری، به اعدام لویی چهاردهم در فرایند انقلاب فرانسه اشاره می‌کند و ظهور «نور طبیعی» یا «نور سکولار» در بیان فرانسیس بیکن (در نامه تقدیمی احیای بزرگ)، رنه دکارت (در سخن از نور بزرگ خِرَد ما) و توماس هابز (در تلقی کلمات روشن به مثابه نور اذهان بشری) و بالاخره در نوشته «روشنگری چیست؟» کانت، آن را نوعی از آزادی یا همان رهایی انسان مدرن تلقی کرده و می‌گوید: «رؤیاهایی امیدوارانه «قرن انوار» (century of lights) نقش بر آب شد و ارتجاع از همه سو سر برآورد. با‌وجود پیروزی مدرنیته، هیچ‌کس قادر نبود فراموش کند که مدرنیته تیغی دو لبه دارد؛ حیات‌بخش و مرگ‌آور.»
گیلسپی در ادامه همین فصل می‌نویسد: «مجموعه فجایعی که در قرن بیستم دامن بشریت را گرفت، موجب تشکیک در برداشت مترقی یا رو به پیشرفت تاریخ شد. از این منظر، دست پنهان بیشتر به دست شیطان شبیه بود تا دست خداوند و مکر عقل به تیزفهمی شرارت‌آمیز شیطانی فریبکار شباهت داشت تا اراده خداوند نیکخواه و سرانجام ضرورت دیالکتیکی به زنجیرهای آهنین استبداد می‌مانست تا راه آزادی».
گفته‌های گیلسپی در «دست‌ پنهان شیطان در عصر انوار» را باید در تحلیل سلسله‌ اهانت‌های شیطانی به مقدسات به یاد داشت.