در حافظه موقت ذخیره شد...
نگاهی به زندگی و آثار زنده یاد حبیب‌الله چایچیان، شاعر عاشورایی
شاعر عشاق کربلا
حبیب‌الله چایچیان را از جمله چهره‌های شناخته شده شعر آیینی می‌دانند؛ شاعری با تخلص «حسان» که آثار بی‌شماری درباره امام حسین(ع) و دیگر ائمه اطهار سروده است. «امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود» و «آمدم ای شاه پناهم بده» از جمله آثار ماندگار او نه تنها در میان اوراق ادبیات آیینی، بلکه میان مردم نیز دهان به دهان می‌چرخد؛ اولی درباره شب عاشورا و واقعه کربلا و دومی نیز درباره امام رضا(ع) است.
این روزها فرصت خوبی است تا نگاهی به زندگی برخی از چهره‌های شاخص شعر آیینی داشته باشیم؛ عرصه‌ای که نام بزرگانی همچون چایچیان برای همیشه بر تارک آن می‌درخشد. شاید عامه مردم با قطعه «آمدم ای شاه پناهم بده» که چایچیان برای امام رضا(ع) خوانده است بیش از دیگر آثارش آشنایی داشته باشند؛ شعری که به برکت آن، زنده‌یاد محمدعلی کریم‌خانی نیز بیش‌ازپیش به‌عنوان مداح و خواننده مذهبی مشهور و معرفی شد. کریم‌خانی با خواندن قطعه «آمدم ای شاه پناهم بده» برای امام رضا(ع) نزد عامه مردم به محبوبیت زیادی دست یافت.
با این حال خوب است بدانید چایچیان شعرهای بی‌شماری هم برای سیدالشهدا(ع) سروده است که عجیب نیست اگر این روزها آنها را در مداحی‌های عزاداران حسینی در مساجد و هیأت‌های جای جای کشورمان بشنویم.
حبیب‌الله چایچیان سال 1302 در تبریز متولد شد و چند سال بعد در حالی که 6 سال بیشتر نداشت به همراه خانواده‌اش روانه تهران شد. از همان سال‌های نوجوانی شعر گفتن را آغاز کرد و در پانزده سالگی اولین قطعه‌اش را سرود، اما ماجرای علاقه‌مندی‌اش به ائمه اطهار به تشویق‌های مادرش بازمی‌گردد و بعد از نخستین سفرش به کربلا تصمیم گرفت عمده تمرکز شعری‌اش را معطوف به اهل بیت(ع) کند.
تحصیلات مدرسه‌اش را در مدرسه ایران و آلمان به پایان رساند و سپس به استخدام بانک ملی ایران درآمد.
آن‌طور که چایچیان در زمان حیاتش گفته انگیزه شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» را بیماری مادرش عنوان کرده است که بعد از دو سکته پی‌درپی در اواخر عمر، دکتر تأکید می‌کند که بیماری با چنین شرایطی چندان زنده نمی‌ماند.
در آن ایام تنها آرزوی مادرش زیارت دوباره حرم امام رضا(ع) بوده است. حبیب‌الله او را که به سختی قادر به حرکت بوده است به مشهد می‌برد. وقتی به حرم امام رضا(ع) می‌رسند با وجود شرایط جسمی دشواری که تقریباً راه رفتن را برای او غیرممکن می‌کرده به هر طریقی که شده است خود را به ضریح می‌رساند و... حبیب‌الله هم در آن حال این ابیات را به زبان مادرش می‌سراید که؛ «آمدم ای شاه پناهم بده/ خط امانی ز گناهم بده/ ای حرمت ملجأ درماندگان/ دور مران از در و راهم بده/ ای گل بی‌خار گلستان عشق/ قرب مکانی چو گیاهم بده/ لایق وصل تو که من نیستم/ اِذن به یک لحظه نگاهم بده»
و اما شعر مشهور حسان «امشب شهادت‌نامه عشاق امضا می‌شود» است که سال‌هاست در هیأت‌های مذهبی سر زبان‌هاست. خودش درباره سرایش این شعر می‌گوید:«این شعر را در شب عاشورا گفتم. اینکه در شب عاشورا چه کسی بود و در غروب عاشورا چه کسی نبود.
وزن این شعر هم طوری است که برای سینه زدن مناسب است، لذا نمی‌شود عاشورایی بیاید و دسته‌ای این شعر را نخواند.»
و اما ماجرای تخلص شعری وی هم عجیب و جالب است؛ در کربلا دعا می‌کند و از حضرت می‌خواهد به وی طبع مناجات و مداحی ائمه بدهد:«من برای اشعار آیینی دنبال تخلص می‌گشتم. وقتی بنا شد تخلصم را انتخاب کنم، برای اولین بار با مادر و مادربزرگم به کربلا مشرف شده بودیم. جلوی ضریح متوجه شدم جای استجابت دعاست. در جوار ضریح حضرت خواستم طبع من به مناجات، قرآن، مدح و مرثیه چهارده معصوم علیهم‌السلام و پند و اندرز اختصاص یابد.
تصادفاً بعدها متوجه شدم دعایم مستجاب شده است. بعد از این تمام اشعار گذشته‌ام را از بین بردم، زیرا اگر از بین نمی‌بردم هر موضوعی به نظرم می‌رسید بنا داشتم به آن دیوان ملحق کنم.
در مقدمه کتاب «گل‌های پرپر» هم این موضوع را نوشتم. برای تخلص هم به قرآن مراجعه کردم، سوره الرحمن آمد و از میان تمام کلمات، «حسان» جامع و کوتاه و برای تخلص مناسب بود. حسان به معنای نیکو و زیباست.»
تحت‌تأثیر اندیشه‌های علامه امینی
حبیب‌الله چایچیان خود را بیش از همه تأثیر پذیرفته از اندیشه‌های علامه امینی
می‌دانست. علامه امینی از کسانی است که بارها چایچیان را مورد تحسین قرار داده است. واسطه این آشنایی هم شعری بوده است که از زبان عباس بن علی(ع) در شب عاشورا خطاب به امام حسین(ع) می‌سراید.
او بارها در حضور رهبر انقلاب شعر خوانده و مورد تشویق ایشان قرار گرفته است. «ای اشک‌ها بریزید»، «خلوتگاه راز» و «زمزمه‌های قلب من» عنوان سه دیوان شعری هستند که از وی به یادگار مانده است. وی در عرصه ترجمه هم کارهای ماندگاری انجام داده است که از جمله آنها می‌توان به ترجمه کتاب «بَطَلَةُ کربلا»، اثر «بنتُ الشّاطی» با نام «زینب (سلام‌الله علیها) بانوی قهرمان کربلا» اشاره کرد.
«فاطمة زهرا ام‌ابیها» نیز مجموعه‌ای از مطالب علامه امینی درباره حضرت زهرا(س) است که به گردآوری چایچیان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
حبیب‌الله چایچیان بعد از دهه‌ها شعر گفتن برای ائمه اطهار نهم آذر سال 1396 در سن 94 سالگی با زندگی وداع گفت و حالا حدود هفت سالی می‌شود که پیکرش در آغوش خاک آرام گرفته است.
