در گفت و گو با یک ناشر عنوان شد
این کتاب‌ها قیمت ندارند
گروه فرهنگی نوسانات ارزی سال‌های اخیر، عرصه کتاب و اهالی‌اش را هم بی‌نصیب نگذاشته؛ اما مهمتر از آن ورود ”ناشرنماها” به تعبیر قدیانی و مشکلاتی مثل کتابسازی و کتاب بافی بازار نشر را به هم ریخته و درنتیجه شاهد افزایش قیمت تازه‌های نشر و حتی آثار تجدید چاپی هستیم. مسأله‌ای که به شکل‌هایی از جمله تغییر بهای مندرج در پشت جلد کتاب‌ها و به تازگی هم با انتشار آثاری بدون درج قیمت خودنمایی می‌کند.
انتشار کتاب‌هایی بدون قیمت
اغلب صنوف در همکاری با وزارتخانه‌های مرتبط و با سازمان‌هایی از جمله «حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان» بر افزایش قیمت کالاهای تولیدی و وارداتی خود نظارت می‌کنند؛ با این حال عرصه نشر به اذعان خود اهالی‌اش به نظر می‌رسد فاقد اهرم‌های نظارتی لازم است. نادر قدیانی که افزون بر سال‌ها فعالیت نشر و همچنین کتابفروشی، از جمله رؤسای پیشین اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران هم بوده در همین رابطه به «ایران» می‌گوید: «وقوع کرونا تأثیر زیادی بر هزینه‌های صنعت نشر به جای گذاشت؛ آنچنان که شرایط اقتصادی فعالیت در این عرصه، قبل و بعد از کرونا تفاوت زیادی کرده است. تا پیش از شیوع این پاندمی در کشورمان نهایتاً سالی یک‌مرتبه شاهد افزایش قیمت‌هایی بودیم.»
قدیانی به برخی افزایش قیمت‌هایی که در نتیجه‌اش شاهد بالارفتن قیمت نهایی پشت جلد کتاب‌ها هستیم اشاره می‌کند و می‌گوید: «یک زینک دوورقی به هشتاد- نود هزار تومان رسیده است. از آن طرف قیمت اقلام مرتبط با چاپ کتاب، از جمله داروهای چاپ و هزینه لیتوگرافی هم چندبرابر شده و از این بابت بخشی از افزایش قیمت کتاب، نظیر دیگر کالاها طبیعی است.»
این ناشر- کتابفروش ادامه می‌دهد: «برای سال‌ها، سهم کاغذ در قیمت تمام شده کتاب برابر با 10 الی 15 درصد بوده اما به سبب افزایش قیمت‌هایی که به برخی از آنها اشاره شد حالا نقش پررنگ‌تر ایفا می‌کند؛ در نتیجه‌اش برخی ناشران با احتیاط بیشتری و به اصطلاح دست به عصاتر آثار تألیفی و ترجمه شده را برای انتشار می‌پذیرند. عده دیگری همچون ناشران عمومی هم به سمت انتشار کتاب‌هایی بدون درج قیمت رفته‌اند؛ اغلب اینها در شناسنامه اثر این‌طور نوشته‌اند که قیمت در سایت رسمی مؤسسه نشر مذکور درج شده است.»
قدیانی در پاسخ به اینکه در بحث قیمت‌گذاری کتاب شاهد اعمال نظارتی از سوی دولت یا صنوف مرتبط با نشر هستیم یا نه، می‌گوید: «دهه شصت، تنها دوره‌ای است که شاهد نظارت بر قیمت‌گذاری کتاب‌ها بودیم که دلیل آن نیز یارانه‌ای بود که دولت به مؤسسات نشر برای کاغذ می‌داد و طبیعی بود که پیگیر چگونگی دسترسی مردم به کتاب‌ها، از منظر قیمت باشد. اما از دهه هفتاد به بعد این روال تغییر کرد و قیمت‌گذاری‌ها تنها بر اساس رقابت داخلی ناشران با یکدیگر شکل گرفت.»
نقش ناشرنماها در افزایش قیمت تمام شده کتاب
قدیانی تأکید دارد که ناشران حرفه‌ای، آنهایی که زندگی‌شان از این طریق می‌گذرد منصفانه‌تر دست به افزایش قیمت‌های احتمالی می‌زنند. او فارغ از نقش مسائل اقتصادی و ردپای تحریم امریکا و کشورهای غربی معتقد است عده‌ای از افرادی که بین خود اهالی نشر به ناشرنما مشهور شده‌اند در گرانی هرچه بیشتر کتاب مؤثر هستند. او ادامه می‌دهد:«طی یک دهه گذشته افراد بسیاری موفق به اخذ پروانه نشر شدند، حدود بیست ودو هزار مؤسسه که اغلب آنها را حتی نمی‌توان واقعاً ناشر دانست.»
قدیانی یکی دیگر از معضلاتی که در این رابطه گریبان ناشران و مخاطبان را گرفته همین دسته از ناشران معرفی می‌کند و می‌گوید: «از آنجایی که در تهران سختگیری بیشتری در زمینه نشر می‌شود اغلب ناشرنماها مجوز نشر خود را از استان‌های دیگر می‌گیرند و بعد در پایتخت به کار خود ادامه می‌دهند. یک ناشر حرفه‌ای هزینه انتشار هر صفحه از یک رمان را 40 تومان در نظر می‌گیرد که برای یک رمان یکصد صفحه‌ای حدود 40 الی 50 هزار تومان می‌شود اما ناشرانی که دست به کتابسازی می‌زنند و حاصل فعالیت دیگران را به نام خود می‌زنند هزینه هر صفحه را تا یکصد تومان هم درنظر می‌گیرند که هزینه نهایی چندبرابر می‌شود. اما در نهایت کتاب‌ها را با تخفیف‌های دروغین به همان قیمت بیشتر از ناشران عادی می‌فروشند و مردم هم بی‌خبر از همه جا با خرید از آنان گمان می‌کنند سود هم کرده‌اند.»
به گفته قدیانی کتاب‌های این ناشران اغلب در معابر عمومی همچون پارک‌ها، ایستگاه‌های مترو و... به فروش می‌رسد و از این بابت شاهد هیچ نظارتی هم بر آنها نیستیم. او می‌گوید: «دولت در همراهی با صنوف مرتبط با نشر باید جلو اینها را بگیرد تا بیش از این سبب بروز آسیب به بدنه نشر و از سویی دور کردن مخاطبان از کتاب نشوند. از سویی رسانه‌ها نیز باید درباره پشت پرده این تخفیف‌ها اطلاع رسانی کنند.»