برنامه «هماهنگ» را باید از کدام زاویه‌دید نگریست؟
احیای سرود دانش‌آموزی، امتحان یک پروژه مهم
فاطمه ترکاشوند
روزنامه‌نگار
ریلیتی‌شوها و خصوصاً مسابقات استعدادیابی در دسته پرمخاطب‌ترین برنامه‌های تلویزیونی جهان قرار دارند و در ایران هم چند سالی است که این دست برنامه‌ها با استقبال تماشاگران تلویزیونی همراه شده است. اما ساخت مسابقات استعدادیابی برای گروه‌های سنی پایین‌تر مثل هر محصول دیگری برای این مخاطب هدف، پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد که تولید این دست برنامه‌های تلویزیونی را دشوارتر می‌کند. در فضایی که هم عقب‌ماندگی‌های رسانه‌های داخلی در حوزه کودک و نوجوان جدی است و هم محدودیت‌های زیادی برای محور قرار دادن موسیقی وجود دارد، تولید برنامه‌ای نظیر «هماهنگ» را باید با چشمان دیگری نگریست. دیدگاهی که به ما خواهد گفت اولاً مخاطب با این گروه‌های سنی ضرورت دارد، ثانیاً تنوع علایق و دیدگاه‌های آنها، تنوع تولیدات را ایجاب می‌کند و موسیقی نیز بخشی از آنهاست و ثالثا در هر زمینه‌ای باید بهترین و تمیزترین محصول فرهنگی به این مخاطبان ارائه شود به نحوی که هم چهارچوب‌های فرهنگی جامعه ایرانی را رعایت کرده باشد و هم در زمینه جذابیت‌سازی، قدرت رقابت با همتایان خارجی خود را هم داشته باشد.
فراتر از گنجینه‌ای به نام نوستالژی
کودکان دهه شصت و والدین این روزهای کشور، اجراهای سرود تلویزیونی و دکورهای آنها را به خاطر دارند اما ساده‌انگارانه است اگر فکر کنیم بدون نگاهی به این تجربه و در عین حال پیشرفت دادن و به کار بردن خلاقیت در احیای آن فضا، می‌توانیم برنامه‌هایی در حوزه سرود تولید کنیم که هم برای مخاطب ایرانی باشند و هم بتوانند در رقابت با مشابه‌های بیگانه خود، سربلند از گود بیرون بیایند.
هرچند که دکور و محیط برنامه «هماهنگ» نقاط ضعف جدی در ساخت فضایی متناسب با سرود برای نوجوانان و دانش‌آموزان دارد اما به عنوان اولین اثر در نوع خود می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. احسان خداپرست قائم مقام مرکز آوای انقلاب اسلامی (مأوا) در نشستی درباره برنامه «هماهنگ» با اشاره به همین مسأله جذابیت در برنامه‌ای نوجوانانه با محوریت موسیقی و سرود به مهر می‌گوید: «ما برای اضافه شدن جذابیت‌های بصری این برنامه می‌توانستیم کارهایی را به دروغ و اغراق انجام دهیم که بتواند از قاب تلویزیون خیلی اغراق‌آمیز و غلو شده به بیننده نمایش داده شود. اما آنچه برای ما بسیار مهم بود، اول معرفی سرود به‌عنوان یک گونه موسیقایی ارزشمند به بیننده بود و بعد اینکه بتوانیم شرایطی را فراهم سازیم که بچه‌های ایران از دیدن خودشان لذت ببرند.»
چالش‌های محدودیت موسیقی و ضرورتی به نام سرود
اما گذشته از جذابیت‌های بصری و فنی در تولید این دست برنامه‌ها، بازگشت به مسابقات سرود و احیای آنها در قالب برنامه تلویزیونی، مسأله مهمی است. بهزاد عبدی، آهنگساز برجسته کشور که در این مسابقه به عنوان داور حضور دارد در این نشست با ارجاع به این گنجینه نوستالژی و ضعف‌های رسانه در زنده کردن سرودهای دانش‌آموزی توضیح می‌دهد: «شرایطی که ما در نوجوانی آن را تجربه کردیم و یادم می‌آید وقتی می‌گفتند قرار است ما را در قالب فلان گروه سرود نشان بدهند، همه فامیل می‌نشستند کنار هم تا مرا ببینند. اینکه شما از پیشینه تاریخی سرود و تأثیرات آن در حوزه آموزش و پرورش حرف می‌زنید، قطعاً دغدغه ما هم هست اما وقتی ما هنوز نمی‌توانیم در مدرسه امکانات موسیقایی داشته باشیم، وقتی بسیاری از مربیان و معلمان سرود سواد موسیقایی ندارند، وقتی دانش‌آموزان سرود را با خوانش روی یک نوار کاست که آهنگ خالی دارد، آموخته‌اند، همه چیز غلط چیده می‌شود. در حالی که ما این همه فارغ‌التحصیل موسیقی داریم که بیکار هستند و می‌توانند با کمی برنامه‌ریزی درست بروند و در مدارس به‌عنوان مربی سرود با حقوق مکفی شرایط بهتری را برای ماجرای سرود فراهم سازند. ما حتی چندی پیش طرح درسی سرود را نیز ارائه دادیم اما نمی‌دانم که هنوز چرا به نتیجه‌ای نرسیده است. این کارها می‌تواند اتفاقات خوبی باشد و بهترین‌ها را برای ما به همراه آورد.»
فرصتی برای آموزش روح جمعی کودکان نسل z
اما به این برنامه می‌توان از بیرون هم نگریست. اثرگذاری تولید برنامه‌ای درباره سرود با توجه به دغدغه‌ای که رهبری بیش از یک دهه پیش از آن سخن گفته‌اند، تنها به دستاوردهایی در سطح تولید برنامه‌های تلویزیونی محدود نمی‌شود. چنین مسابقاتی در صورت استمرار همان‌طور که در دهه شصت و هفتاد در مدارس رواج داشت، می‌تواند در احیای روح جمعی اجتماعی خصوصاً در نسل‌های جدید آثار جدی داشته باشد و به علاوه اثر پیش‌برنده خود را در موسیقی کشور هم بگذارد.
بهزاد عبدی در این باره تصریح می‌کند: «برنامه «هماهنگ» مشغول امتحان یک پروژه مهم است که با حضور هنرمندانی چون سیما تیرانداز، محمد مهدی سیار، علی لهراسبی و امیریل ارجمند تلاش می‌کند به همه جوانب موضوع سرود با فضایی متفاوت نگاه کند. شما مطمئن باشید اگر این برنامه را محتوم به شکست نکنند، دفعه بعدی که هماهنگ روی آنتن می‌رود، قطعاً جایگاه سرود نیز در شرایط متفاوت‌تری خواهد بود. در این راه قطعاً کمک مدیرانی که می‌توانند آگاهی خود را در حوزه سرود ارتقا دهند، می‌تواند نقش قابل توجهی را برای بهبود کیفیت این مسیر ایفا کند.»
مهدیار عقابی، کارگردان برنامه هم اضافه می‌کند: «ما همین که مرزهای کیفی سرود را به سهم خودمان جابه‌جا کنیم کافی است. ما باید بدانیم که سرود حاکمیتی نیست، سرود یک فعل مردم نهاد است که اگر به آن با کیفیت نگاه کنیم، می‌توانیم به ارتقای این هنر ارزشمند در بین جامعه به معنای واقعی کلمه امیدوار باشیم. در این راه ممیزی‌هایی هم وجود دارد که فکر می‌کنم باید جور دیگری به آن نگاه کرد. قطعاً اگر در این راه مدیران همراهی بیشتری داشته باشند، می‌توان کارهای بزرگ‌تری را برای سرود کشور انجام داد.»