در گفت وگو با کارشناس حوزه هوش مصنوعی مطرح شد
هوش یا هوشمندی؟
سجاد رهبری کارشناس هوش مصنوعی در پاسخ به این سؤال که با توجه به رشد و پیشرفت هوش مصنوعی در جهان، هوش مصنوعی چقدر می‌تواند در حوزه آموزش بویژه در مدارس توسعه پیدا کند تا جایی که جایگاه معلم را بگیرد و آیا چنین چیزی ممکن است یا نه به «ایران» می‌گوید: «بله، ممکن است چنین اتفاقی بیفتد. در مدرسه معلم از دانش‌آموز سؤال می‌پرسد و معلم در گام اول سؤال را درک می‌کند. سپس گام دوم این است که آن را به زبان فارسی بیان کند.»
وی با بیان اینکه چت جی بی‌تی نیز مانند یک معلم عمل می‌کند، ادامه می‌دهد: «تا اینجای کار چت جی بی‌تی به عنوان یک معلم عمل کرده به گونه‌ای که می‌توان در حوزه‌های مختلف از او سؤال پرسید و پاسخ‌های متقنی دریافت کرد. نسخه‌های مختلف چت جی بی‌تی قابلیت‌های متفاوتی داشته و حتی نسخه‌های بالاترش قابلیت استدلال دارند و برای پاسخ دادن به سؤال می‌تواند از منطق استفاده کند.»
رهبری ادامه می‌دهد: «ادامه مسیر برگرداندن متن به صداست؛ تصور کنید متنی دارید که مثلاً در آن گفته شده شمال ایران استان‌های گیلان، مازندران و گلستان است؛ در اینجا صدا تبدیل به متن می‌شود که چیز خیلی پیشرفته‌ای نیست. برای داشتن یک معلم با کارکرد هوش مصنوعی چند مرحله باید طی شود، سیستمی می‌خواهیم که اول صدای دانش‌آموز را بشنود، دوم سؤالش را درک کرده و بتواند دسته‌بندی کند که این سؤال مربوط به کدام حوزه بوده و جواب را پیدا کند و آن را به دانش‌آموز یا کاربر برگرداند. تا اینجا می‌شود همان چت جی بی‌تی و پس از آن هوش مصنوعی در زمینه تبدیل متن به صداست.»
وی در واکنش به این مسأله که مگر روبات یا هوش مصنوعی برای همه موضوعات و سؤالاتی که در ذهن دانش‌آموز است درک یا استدلالی دارد نیز پاسخ می‌دهد: «سیستم‌های هوش مصنوعی معمولاً آموزش می‌بینند و چت جی بی‌تی بر مبنای داده‌های موجود در اینترنت طراحی شده است. برای مثال وقتی می‌خواهید پزشک شوید، یک سری کتاب آموزشی مطالعه می‌کنید و بعدها با گذراندن آن کتاب‌ها و دروس، پزشک می‌شوید.»
وی با بیان اینکه هوش مصنوعی در ابتدا نیازمند داده‌های کامل و دقیق است، می‌گوید: «فرض کنید می‌خواهید یک هوش مصنوعی را اصطلاحاً «ترین» - آموزش دادن مدل های هوش مصنوعی - کنید و تصور می‌کنید همه کتاب‌هایی که یک معلم خوانده را، هوش مصنوعی نیز خوانده است. اعم از کتاب‌های فلسفی، تاریخی و… بنابراین زمانی که نیاز به استدلال و منطق برای دسترسی به سؤالات دانش‌آموزان را دارد به منابعی که همانند یک معلم واقعی در آن وجود دارد مراجعه خواهد کرد و مبنای اصول شروع کار همین است.»
رهبری بیان می‌کند: «مثلاً در هندسه می‌گوییم دو خط موازی هیچ وقت به هم نمی‌رسند و این اصل را کسی نقض نمی‌کند و ممکن است از این یک استدلال ریاضی دیگر داشته باشیم یا می‌گوییم پیدا کردن یک مثال نقض برای یک برهان کافی است تا آن را رد کند و این برهان خلف می‌شود. از این اصول شروع می‌کنیم و در فرایندی استدلال می‌کنیم تا بتوانیم جواب مسأله را ببینیم.»
این کارشناس هوش مصنوعی تأکید می‌کند: «هوش مصنوعی هم همین طور است که با مطالعه کتاب‌ها و یادگیری از مطالبی که داخل اینترنت است می‌تواند به یک سیستم بالغ تبدیل شود.»
وی در پاسخ به این سؤال که آیا در حال حاضر کشوری هست که از این شیوه آموزشی استفاده کند و به جای معلم یا یک فرد حقیقی هوش مصنوعی آموزش را دست گرفته باشد، می‌گوید: «ما تا رسیدن به این نقطه خیلی فاصله داریم و محدودیت‌های قوانین و مقررات داریم. مثلاً یکی از شرایط «ترین» شدن چت جی بی‌تی این است که به اینترنت آزاد دسترسی داشته باشد؛ احتمالاً ماشینی هم که درست می‌کنیم تا جای انسان بنشانیم در استدلال‌ها و تحلیل‌هایش کلی نقض دارد.»
وی ادامه می‌دهد: «در این گونه مدل‌های هوش مصنوعی خیلی مهم است که داده‌های بسیار زیادی داشته باشید تا بتوانید مدل را «ترین» کنید و یک مدل پخته داشته باشید که بتواند به زبان فارسی، انگلیسی، فرانسوی و خیلی از زبان‌های دیگر جواب دهد. وقتی منابع را ببندید، سورس‌های (منابع) آموزش از بین می‌رود و دیتای آموزش را محدود می‌کنند که در اولین قدم موجب بروز مشکلات خواهد شد.»
رهبری در پاسخ به این سؤال که با توجه به تغییر شغل که از سوی برخی معلمان با وجود وضعیت معیشتی رخ می‌دهد، وجود هوش مصنوعی به عنوان معلم در آینده چقدر قوت خواهد گرفت مثل دوران کرونا که مجبور شدیم از تکنولوژی‌هایی استفاده کنیم که تا قبل از آن نداشتیم، می‌گوید: «ممکن است، ولی به اجبار نه؛ مثلاً اگر حقوق معلمان را زیاد کنند یا طرح‌های خاص بگذارند و تشویق کنند تا افراد معلم شوند شاید این کمبودها رفع گردد. اما اگر بخواهیم در زمینه هوش مصنوعی به نقطه مطلوبی برسیم، قبل از هر کاری باید انگیزه‌های زیادی ایجاد کرده باشیم، مثلاً در برهه‌ای که معلمان رو به کاهش هستند باید زیرساخت آماده شود، تا این زیرساخت‌ها آماده نشود هیچ خروجی را شاهد نخواهیم بود و برای ساختش هیچ انگیزه‌ای هم مؤثر نیست. باید سرمایه‌گذاری در این حوزه اتفاق بیفتد و از نظر اقتصادی شاید در وضعیتی نباشیم که سرمایه‌گذاری‌های کلان خارجی در داخل کشور رخ دهد.»