خطای ناامیدی از هدایت بندگان الهی
علی طالب‌لو
طلبه و پژوهشگر
یکی از انبیایی که داستان نبوت او در قرآن مورد اشاره قرار گرفته، حضرت یونس نبی است. داستان یونس تفاوت مهمّی با سرگذشت و داستان دیگر پیامبران دارد. چرا که در سرگذشت دیگر پیامبران، خداوند جانب انبیایش را می‌گیرد و اقوام سرکش را عذاب می‌کند اما در داستان یونس، روند کمی متفاوت است.
خداوند داستان یونس را اینطور ذکر می‌کند:
وَ ذَاالنُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیهِ فَنَادَى فِی الظُّلُمَاتِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَک إِنِّی کنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نَجَّینَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کذَلِک نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ.[1]
خداوند می‌گوید یونس با ناراحتی و عصبانیت از شهر خارج شد. گمان می‌برد که خدا بابت کاری که کرده، مجازاتش نمی‌کند، لکن اشتباه فکر می‌کرد. نهنگی او را بلعید. در آن هنگام، یونس اینطور با خدا نجوا کرد: پروردگارا! درستکار تویی و من ظلم بزرگی انجام دادم. در این هنگام بود که خدا از یونس درگذشت و او را از آن حالت نجات داد.
به نظر شما ظلم بزرگ یونس چه بود؟! چه چیزی باعث شد که یونس خود را خطاکار بخواند؟! جالب است که بدانیم یکی از اعمال دینی و پرسفارش دین اسلام، نماز غفیله است که بین نماز مغرب و عشاء خوانده می‌شود. بعد از سوره حمد در رکعت اول، این دو آیه سوره انبیاء به جای خواندن سوره وارد شده است.
چه چیزی در این داستان است که خدا هر شب دوست دارد آن را بخوانیم و مرورش کنیم؟! داستان یونس چه اهمیتی دارد؟
جواب یک چیز است: امید داشتن به بندگان گناهکار خدا.
دلیل عذاب یونس و بلعیده شدنش این بود که از قوم خود ناامید شد. آنان را موعظه کرد و بعد از سی و اندی سال تکرار رسالت خود، از خدا درخواست عذاب نمود و از شهر خویش خارج شد. ولی خدا اینطور فکر نمی‌کرد و برنامه دیگری داشت. قانون خدا این است: حق ندارید حتی از بندگان کافر من ناامید شوید. هر روز داستان یونس را بخوانید و بفهمید که مخلوقات گناهکار و کافر من هم ممکن است برگردند و شما حق ندارید از برگشتن آنان ناامید شوید. حق ندارید فکر کنید که محکوم به اشتباه و ماندن در تاریکی هستند.
یونس پیامبر خداست و دارای مقام عصمت، ولی خدا طرف بندگان گناهکارش را می‌گیرد، بندگانی که سی و چند سال کفر ورزیدند و ایمان نیاوردند.
این مسأله است که داستان یونس را برای ما جذاب می‌کند. اینکه خداوند برخلاف تمام سرگذشت‌ها، حق را به بندگان گنهکارش می‌دهد و پیامبر معصومش را به خاطر ناامید شدن از این بندگان، مورد عتاب قرار می‌دهد.
قوم یونس نیز در ساعات آخر، قبل از اینکه عذاب خداوند بر آنها نازل شود، به خدا ایمان آوردند و توبه کردند. این قوم از معدود اقوام مورد اشاره قرآن هستند که با وجود مقدر شدن عذاب، پشیمان شدند و به سوی خدا برگشتند. خداوند نیز توبه آنان را پذیرفت و رحمتش را شاملشان کرد.
[1]- سوره انبیاء، آیات ۸۷-۸۸.