ایلیا پیرولی
روزنامه نگار

در روزهای پایانی سال گذشته بود که همه داده‌ها نوید رشد تولید و اشتغالزایی می‌دادند. آنجا که فعالان کسب و کار از بهبود این فضا در زمستان سال 1401 خبر داده بودند و گزارش‌ها نیز از ثبات اشتغال و افزایش تعداد شاغلان اقتصاد مولد روایت کردند. نشان به آن نشان که در بهار سال 1402، نرخ جمعیت غیر فعال کشور بعد از دو دهه روند صعودی متوقف و نزولی شد و از مجموع 728 هزار اشتغال خالص ایجاد شده، 333 هزار شغل مربوط به بخش صنعت بوده است.
داده‌های مرکز آمار در جدیدترین گزارش خود از وضعیت بازار کار در اولین فصل سال 1402، روایت مثبتی را ارائه داده است. در بهار سال 1402، 728 هزار و 76 نفر از جمعیت بیکار کشور شاغل شدند و این مقدار طی یک فصل بی‌سابقه بوده است. این در حالی است که در بهار سال 1401، اشتغال خالصی ایجاد نشده بود.
اما آنچه گزارش مرکز آمار ایران در مورد بازار کار کشور در بهار سال 1402، برجسته می‌کند، افزایش نرخ مشارکت اقتصادی و کاهش نرخ جمعیت غیرفعال کشور  است.
براساس قواعد اقتصادی، هر گاه افزایش نرخ مشارکت اقتصادی کشور با کاهش نرخ بیکاری توأمان باشد، می‌توان گفت که بازار کار کشور و فضای کسب و کار بهبود یافته است. این گزاره نشان می‌دهد که با بهبود محیط کسب و کار و افزایش اشتغالزایی، جمعیت غیر فعال کشور تمایل خود را برای مشارکت اقتصادی نشان داده و به جمعیت فعال افزوده خواهند شد. موضوعی که در بهار سال 1401 پس از دو دهه اتفاق افتاد و شاید یکی از بزرگترین دستاوردهای دولت سیزدهم در حوزه اشتغالزایی بوده است.

کاهش جمعیت غیر فعال
در بهار سال 1402 نسبت به بهار سال 1401، نرخ مشارکت اقتصادی با 0.3 درصد افزایش به 41.2 درصد رسید. در این فصل بیش از 492 هزار نفر تمایل به یافتن کار داشتند و به جمعیت فعال کشور اضافه شدند.
در مقابل، جمعیت غیر فعال کشور در همین فصل که همواره نرخ آن بین 59 تا 61 درصد در رفت و آمد بود به 58.8 درصد رسید و بیش از 255 هزار نفر از این جمعیت در اولین فصل سال 1402 کاهش یافت. در بهار سال گذشته نرخ جمعیت غیر فعال کشور، 59.1 درصد بود و این نرخ در پایان سال نیز همین مقدار بود.
در این فصل تعداد جمعیت فعال کشور به 26 میلیون و 470 هزار نفر بالغ شد در حالی که این تعداد در بهار سال 1401، 25 میلیون و 977 هزار نفر بود. به عبارتی 493 هزار نفر به جمعیت فعال کشور اضافه شده است.
دراین فصل نرخ اشتغال از مجموع کل جمعیت فعال کشور به 91.8 درصد رسید، این در حالی است که این نرخ در بهار سال 1401، 90.8 درصد بوده است.

افزایش اشتغال خالص
در فصل بهار سال 1402 نسبت به بهار سال 1401، نرخ اشتغال کل کشور با 0.7 درصد افزایش به 37.8 درصد رسیده است. در این بازه زمانی، بیش از 728 هزار نفر به شاغلان کشور افزوده شده است. به عبارتی 728 هزار اشتغال خالص در بهار سال 1401 ایجاد شده است.

کاهش نرخ بیکاری
در بهار سال 1402 نرخ بیکاری با کاهش یک درصدی نسبت به فصل بهار سال 1401، به 8.2 درصد رسید و تعداد جمعیت بیکار کشور بیش از 235 هزار نفر با کاهش مواجه شد و به 2 میلیون و 164 هزار نفر رسید.
نرخ بیکاری ثبت شده در بهار سال 1402، کمترین نرخ بیکاری نسبت به12 فصل اخیر است. به‌طوری که در بهار سال 1390، نرخ بیکاری 12.2 درصد بوده که این نرخ در بهار سال 1401، 8.8 درصد برآورد شد.

کاهش نرخ بیکاری جوانان
بیکاری جوانان در بهار سال 1402 نسبت به سال 1401، نیز با کاهش مواجه شده و از 24 درصد به 21.6 درصد رسیده است. در این بازه زمانی 2.4 درصد نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله کاهش یافته است.
روند کاهشی نرخ بیکاری جوانان در دولت سیزدهم نسبت به دولت دوازدهم روند نزولی بوده است.
در گروه سنی 18 تا 35 ساله نیز نرخ بیکاری در بهار سال 1402 نسبت به بهار سال 1401، 0.5 درصد با کاهش مواجه شد و به 15.5 درصد رسید.
نرخ بیکاری جمعیت 15 ساله و بیشتر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز با کاهش 1.1 درصدی مواجه و به 12.1 درصد رسید.

افزایش اشتغال خالص صنعت
با توجه به افزایش ارزش افزوده بخش صنعت در زمستان سال 1401 و رشد سهم آن در تولید ناحالص داخلی پیش‌بینی می‌شد که نرخ اشتغال صنعتی در بهار سال 1402 نسبت به بهار سال 1401، به 0.4 درصد افزایش به 33.1 درصد برسد.
در این فصل نسبت به فصل مشابه، بیش از 333 هزار شغل در بخش صنعت ایجاد شده است و تعداد شاغلان این بخش از مرز 8 میلیون نفر عبور کردند.
در بهار امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، نرخ اشتغال در بخش خدمات از 51.2 درصد به 51.3 درصد افزایش یافت و تعداد شاغلان این بخش، به بیش از 12 میلیون و 471 هزار نفر بالغ شدند.

کاهش اشتغال ناقص
اشتغال ناقص نیز در بهار امسال نسبت به سه ماهه اول سال گذشته، با 1.4 درصد کاهش به 8.3 درصد رسیدند. بیش از 272 هزار نفر در این بازه زمانی از شاغلان ناقص کاسته شده است.

دلایل افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری
بی‌تردید آنچه بازار کشور را در بهار سال 1402 متأثر کرد و باعث ایجاد بیش از 728 هزار شغل خالص در این فصل بود، بهبود فضای کسب‌وکار و رشد اشتغال صنعتی در سال 1401 و بویژه در زمستان این سال بود.
بنابر داده‌های مرکز آمار ایران، سال گذشته برای بخش صنعت پُر رونق بود و شاغلان آن بیشترین ثبات شغلی را در میان دیگر بخش‌های اقتصادی داشتند. به عبارتی نتایج این رونق صنعتی، در انتهای زنجیره تولید مشخص شد که نتایج آن افزایش اشتغال خالص صنعتی به میزان بیش از 333 هزار نفر در بهار سال 1402 بود.
سال گذشته، برای نخستین بار سهم اقتصاد مولد از تولید ناخالص داخلی یا همان صنعت آن هم صنایع خرد و متوسط برای نخستین بار پس از حدود یک دهه با افزایش مواجه شد. در این سال بخش صنعت به لحاظ ارزش افزوده در میان بخش‌های سه‌گانه اقتصادی بالاترین مقدار را نسبت به سال ۱۴۰۰ به خود اختصاص داد و توانست سهمش را در رشد تولید ناخالص داخلی افزایش دهد. به همین دلیل این بخش از ثبات اشتغال بیشتری برخوردار بود و برای نخستین‌بار تعداد شاغلان آن از مرز 8 میلیون نفر عبور کرد.
بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، سهم بخش صنعت در زمستان سال ۱۴۰۱ آن‌هم منهای نفت و گاز که همواره زیرمجموعه آن قرار می‌گیرد، از کل تولید ناخالص داخلی کشور به ۲۵.۴ درصد رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن 2/. درصد افزایش نشان می‌دهد.
بنابرداده‌ها، رشد اقتصادی زمستان سال ۱۴۰۱ معادل ۵.۶ درصد و در پایان سال نیز ۴.۸ درصد بود که اگر نفت و گاز را جدا کنیم این رشد به ۴.۵ درصد می‌رسد.

بــــرش

افزایش سهم بخش صنعت در اقتصاد کشور
بررسی داده‌ها نشان می‌دهد افزایش سهم بخش صنعت در رشد تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۱۴۰۱، به دلیل افزایش تولیدات صنعتی و معدنی بوده است. یعنی در این دو گروه منهای نفت، بهره‌وری نیروی کار با رشد مواجه شده است، نشان به آن نشان که آب، برق و ساختمان که زیرگروه‌های این بخش هستند از رشدی معادل ۷.۸ درصدی برخوردار بوده‌اند.
در عین حال، دولت سیزدهم از هنگامی که مسند اجرایی کشور را در مرداد ماه سال 1400، برعهده گرفت، برنامه‌های اشتغالزا را در دستور کار خود قرار داد. برای این امر دولت اطلس ملی اشتغال در قالب زیست بوم ملی اشتغال که بر اساس آمایش سرزمینی صورت گرفته بود، تدوین کرد. سپس برای پایداری اشتغال و پرداخت تسهیلات در قالب زیست بوم ملی اشتغال اقدام به ایجاد سامانه ملی رصد اشتغال کرد که نتایج آن در انتهای سال اعلام شد که بیش از یک میلیون نفر صاحب شغل شدند