نگاهی به کتاب حماسه غدیر
آزاده جهان‌احمدی
منتقد ادبی
از علامه حکیمی دو کتاب ذیل عنوان حماسه غدیر منتشر شده است: یکی در ۶۰۲ صفحه، به قطع وزیری، که نخست در سال ۱۳۵۵ منتشر شد و دومی در ۳۵۴ صفحه، به قطع رقعی، در همان تاریخ. کتاب اول گردآوری و نگارش است و کتاب دوم یکسره نگارش و همواره همین کتاب چاپ می‌شود. کتاب اول در چهار بخش بسامان شده است: «مدخل»، «گردانیده‌ها»، «نوشته‌ها» و «سروده‌ها». بخش اول به قلم حکیمی است و درباره واقعه غدیر، کتاب الغدیر و علامه امینی. بخش دوم ترجمه نامه‌هایی است در ستایش از الغدیر که چند تن از فاضلان، به تقاضای حکیمی، آن را انجام داده‌اند. در بخش سوم ۲۴ مقاله درباره کتاب الغدیر گردآوری شده است و سرانجام در بخش چهارم، قصیده‌ای است با عنوان «بر بلند قله اهرام»، شامل شصت بیت و سروده حکیمی. کتاب حاضر، با عنوان حماسه غدیر، شامل بخش اول همین کتاب است و یکسره به قلم او. این کتاب جلد دوم از مجموعه «مرزبانان حماسه جاوید» است و تا به حال بیش از بیست بار تجدید چاپ شده.
استاد محمدرضا حکیمی در این کتاب به شناسایی و معرفی کتاب «الغدیر» اثر ارزشمند علامه امینی(ره) پرداخته و این اثر را در پنج بخش تنظیم کرده است. بخش اول مقدمه کوتاهی درباره کتاب و موضوع و مسائل آن بوده و بخش دوم درباره ارزش فرهنگ مذهبی شیعه، برای اجتماعات، در این روزگار است.
بخش سوم چند مقاله و نامه علمی درباره الغدیر و شناخت رسالت و محتوای کتاب است. این نامه‌ها و نوشته شماری از محققان عرب، اعم از سنی و شیعه و مسیحی است. لیکن در این کتاب تنها ترجمه فارسی آنها آمده است و تنی چند از استادان و مترجمان آن مقالات را برای کتاب ترجمه کرده‌اند.
بخش چهارم کتاب مقالاتی است پربار که چند نفر از نویسندگان و استادان آن روزگار مثل شهید مطهری، مرحوم دکتر سیدجعفر شهیدی، علامه سیدمرتضی عسگری و دکتر سیدحسین نصر به افتخار این کتاب نوشته‌اند. بخش پنجم و آخر کتاب هم اشعار و قصایدی است که شاعرانی مثل مهدی اخوان ثالث، شهریار و حبیب چایچیان (حسان) برای این کتاب سروده‌اند.
استاد حکیمی در این اثر، عظیم‌ترین عرصه حماسه را عرصه دفاع و مرزبانی از حق و حدود آن می‌داند، عرصه‌ای که در آن بزرگانی حیات ظاهری خود را وقف کردند تا حقیقت و حقانیت غدیر را به انسان‌ها بشناسانند، زیرا غدیر نه متعلق به شیعه که متعلق به انسانیت است.
حکیمی در این کتاب از مجاهدت‌ها و حماسه‌های عقیدتی بزرگانی چون میرحامد حسین هندی، سیدشرف‌الدین عاملی و شیخ عبدالحسین امینی سخن گفته و نتیجه و حاصل تلاش‌های ایشان را در آثار اهل سنت نشان می‌دهد؛ وقتی عالم اهل سنت می‌گوید: «اگر حدیث غدیر مسلم نباشد، هیچ امر مسلمی در اسلام وجود ندارد» یا آن دیگری می‌گوید: «هر کس منکر غدیر شود، منکر اصل اسلام شده است»، همه نتیجه و حاصل حماسه‌های عقیدتی بزرگانی چون علامه امینی است.
حکیمی، علامه امینی را احیاگر سنت می‌نامد و تلاش می‌کند گوشه‌هایی از حماسه عظیم او را بیان کند. حماسه غدیر را می‌توانیم درآمدی بر «الغدیر» علامه امینی بدانیم. الغدیر اثری تحقیقی و تخصصی است و نیاز است با ترجمه یا تهیه خلاصه‌ای از آن، امکان آشنایی با محتوای آن برای عموم فراهم شود و استاد حکیمی در کتاب خود، ویژگی‌ها و اهمیت الغدیر و برخی مطالب آن را با نثری پخته و دلپذیر برای مخاطب عام و بویژه جوانان عرضه کرده است.