زهره صفاری
خبرنگار

بعد از سال‌ها اصرار مجامع حقوق بشری برای بسته شدن گوانتانامو، فرستاده ویژه سازمان ملل در نخستین بازدید رسمی خود از این زندان ضمن افشای رازهای مخوف خشونت و بیرحمی بیست و چند ساله امریکایی‌ها در این مکان، واشنگتن را ملزم به عذرخواهی از زندانیان و شکنجه‌شده‌ها کرد.
به گزارش شبکه خبری الجزیره، در گزارشی که فیونولا نی آئولین، فرستاده ویژه سازمان ملل به زندان گوانتانامو تهیه کرده است، دولت امریکا ملزم به پذیرش مسئولیت سوء‌استفاده‌ها و آزار و اذیت زندانیان این بازداشتگاه شده است. براساس این گزارش رفتار نیروهای امریکایی با 800 بازداشتی دو دهه اخیر امریکا که در گوانتانامو نگه داشته می‌شدند، از جمله 30 زندانی باقیمانده، ظالمانه، غیرانسانی و حقارت‌بار خوانده شده است. آئولین که اوایل امسال با هماهنگی کاخ سفید از تمامی بخش‌های بازداشتگاه گوانتانامو بازدید کرد، این مکان هول‌انگیز را یکی از بی‌شمار لکه‌های ننگ و اقدامات خوف‌انگیز واشنگتن عنوان کرده است که هرگز از حافظه تاریخی این کشور پاک نخواهد شد.
بیشتر زندانیان این بازداشتگاه وحشت پس از 11 سپتامبر 2001 دستگیر شدند و حدود دو دهه‌ای است که در محیط بسته این زندان نگهداری می‌شوند. آئولین معتقد است: «اهمیت عذرخواهی و تضمین امریکا برای تکرار نشدن این شرایط درباره قربانیان تروریسم و قربانیان شکنجه مورد تأکید قرار دارد.»
شکنجه‌گاه مخوف
زندان گوانتانامو در سال 2002 به دستور جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور وقت امریکا در پایگاه نیروی دریایی امریکا در خلیج گوانتانامو در جنوب شرقی کوبا تأسیس شد و هدف آن نگهداری از بازداشت‌شدگان نیروهای القاعده در حادثه 11 سپتامبر 2001 بود. در سال‌های ابتدایی شمار بازداشت‌شدگان نزدیک به 800 نفر بود اما این جمعیت در طول سال‌ها به دلایل مختلف کاهش یافت و حالا همچنان 30 زندانی در بازداشت هستند که 16 نفرشان شرایط آزادی با حکم دولت امریکا را دارند. اما موقعیت مکانی این بازداشتگاه در داخل پایگاه نظامی امریکا در کوبا، سیستم آن را به شکلی کرده است که در آن زندانیان برخلاف زندان‌های دیگر از حداقل حقوق انسانی نیز محروم هستند.
جزئیات منتشرشده از شرایط این زندان نشان می‌دهد در زندان گوانتانامو چیزی به نام حریم خصوصی برای زندانیان معنایی ندارد و آنها به صورت تمام‌وقت در تمامی بخش‌ها تحت نظارت هستند و تنها راه ارتباطی با خانواده‌های‌شان تماس‌های کوتاه‌مدت است و چیزی به نام ملاقات حضوری برای زندانیان تعریف نشده است. به این شرایط، انفرادی‌های طولانی با بدترین شرایط و محرومیت از خدمات بهداشتی و حقوقی را نیز باید اضافه کرد.
زندانیان گوانتانامو با شماره سریال خطاب می‌شوند و هیچ‌کس نامی در زندان ندارد؛ موضوعی که به باور آئولین، فرستاده سازمان ملل، کوچکترین حقوق انسانی را نیز نابود خواهد کرد.آئولین پس از این بازدید به خبرنگاران گفت: «هر زندانی‌ای که من در این زندان با او روبه‌رو شدم، دچار آسیب شدید چه جسمانی و چه روانی بود که بررسی‌ها نشان می‌دهد این لطمات ناشی از بازداشت‌های سیستماتیک، شکنجه‌ها و انفرادی‌ها با اعمال شاقه است. این آسیب‌ها مهمترین و آزاردهنده‌ترین واقعیت این بازداشتگاه بود؛ شرایطی که بدون اقدام عملی دولت امریکا همچنان ادامه‌دار خواهد ماند.»
انکارهای امریکا
در پی انتشار این گزارش، عفو بین‌الملل نیز با تأکید بر جزئیات آن اعلام کرد، شرایط تعریف‌شده لزوم تعطیلی این بازداشتگاه را ضروری نشان می‌دهد. اگنس کالامارد، دبیرکل این سازمان گفت: «دیگر وقت آن رسیده تا واشنگتن مسئولیت جنایات در این زندان، پایان شکنجه‌ها و رفتار بیمارگونه با زندانیان و همچنین تعطیلی این زندان را مورد توجه قرار دهد تا رسوایی این خشونت برای دولت امریکا کمرنگ‌تر شود.»
در این شرایط گرچه جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا مدعی شده که با کاهش تدریجی شمار بازداشت‌شدگان، درصدد تعطیلی این زندان است اما همچنان او و کاخ سفید در قبال برخی خواسته‌ها و بخش‌های انتقادی گزارش نماینده سازمان ملل معترض بوده و به آن انتقاد دارند.
میشل تیلور، فرستاده امریکا در کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل اما به کل همه چیز را انکار کرده و برخلاف آنچه مشاهدات آئولین نشان می‌دهد، ادعا کرد: «رفتار با زندانیان گوانتانامو انسانی و در چهارچوب قوانین بین‌المللی و امریکا است. بازداشت‌شدگان طبق روال عادی زندان‌ها نگهداری می‌شوند، غذاخوری دسته‌جمعی داشته و خدمات بهداشتی و روانشناسی مخصوص دریافت می‌کنند و به طور معمول می‌توانند با خانواده‌های‌شان ملاقات کنند.»این اظهارنظر در حالی گزارش نماینده سازمان ملل را زیر سؤال برده است که تنها چند ساعت پیش از آن، بایدن با صدور بیانیه‌ای با اشاره به روز جهانی حمایت از قربانیان شکنجه بر لزوم رفتار انسانی تأکید و اعلام کرد، امریکا حامی قانون است و از نجات‌یافتگان حمایت می‌کند. رئیس‌جمهور امریکا در این بیانیه گفت: «شکنجه در هر جای دنیا ممنوع است. این خشونت غیرقانونی، غیراخلاقی و لکه ننگی بر آگاهی اجتماعی است.»
اما با وجود این اظهارات، یک ناظر سازمان ملل اوایل این ماه، امریکا و هفت کشور دیگر را مسئول شکنجه و بازداشت زندانیان گوانتانامو نامیده بود. در این میان گروه‌های مدنی نیز تأکید دارند که اقدامات امریکا از جمله بازداشت و افزایش نظارت‌ها برای زندانیان نقض قوانین بین‌المللی است.
آئولین ایرلندی نخستین کارشناس حقوق بشری سازمان ملل و مدافع آزادی‌های اساسی است که از زمان تأسیس این زندان در سال 2002 موفق به جلب رضایت دولت امریکا و ورود به این زندان شد. او با مجوز مقامات کاخ سفید دسترسی کامل به همه بخش‌ها را پیدا کرده است.
وی بعد از بازدید از این زندان بدنام تأکید کرد: «انتظار می‌رود دولت امریکا به فوریت راهکارهای حقوقی را در پیش گرفته و با یک عذرخواهی و تعهد به عدم تکرار این رفتارها به کار این زندان پایان دهد.»