رویدادسازی و سیاست های هویتی
دکتر مجید امامی
دبیر شورای فرهنگ امامی
حافظه به مثابه فرهنگ «خاطره‌های تمدنی» ایرانیان اگر زنده و در جریان نباشند، در نتیجه تفاله‌های صنعت فرهنگ استعماری جایگزین آن شده و رواج خواهد یافت. رولان بارت معتقد بود جهان جدید باید اسطوره‌های خودش را درست می‌کرد. اگر بخواهیم در حال حاضر مثالی عینی طرح کنیم، فوتبال به مثابه ورزش محبوب جهانی و بدیهی شده است و ظاهراً نمی‌توان نبود آن را تصور کرد، لذا بایستی به آن جهت داده شود.
مسأله دوم رویدادسازی است که پدیده و سیاستی محسوب می‌شود. منظور از طرح «رویدادسازی» ایجاد بستری است که آیینی را احیا، بازسازی و بعضاً خلق می‌کند؛ مقوله‌ای که از آن تحت عنوان احیای مجدد سنت نیز یاد می‌شود. اصلی‌ترین هدف خلق و ثبت «رویداد» از منظر وظایف و مأموریت‌های شورای فرهنگ عمومی، ایجاد همبستگی و انسجام اجتماعی است. رویدادسازی و مسأله هویت ارتباطی مستقیم با هم دارند. هویت‌های محلی از ظرفیت بالایی برای شکوفایی برخوردار هستند. هویت محلی واجد ظرفیت‌های موسیقایی، بصری، روایی، اسطوره‌ای، زبانی، فراغتی، مصرفی، اقتصادی و... بوده و در یک کلمه می‌تواند سبک زندگی را در معنایی بومی بازسازی و بازآفرینی کند و این مهم‌ترین بستر تولد چیزی است که از آن به «مناسبت یا رویداد» تعبیر می‌کنیم. مقوله مشارکت حداکثری یکی از ویژگی‌های «رویداد» است و اصولاً آنچه یک رویداد را با فرهنگ عمومی مرتبط می‌سازد، خصلت مشارکت است. اصولاً سه دسته انگیزه‌های مادی، معنوی می‌توانند زمینه مشارکت مردمی را مهیا سازند. البته که جوشش و آفرینش‌ها و ظرفیت‌های مردمی در مناسبت‌ها و رویدادسازی‌ها یک اصل است. در روستاها و شهرهای کوچک آفرینشگران و خلاقان مهمی هستند که متأسفانه مرکزنشینان، چشم و طبعاً دست و پای آنها را بسته و جامعه را به مصرف‌کننده‌ای منفعل(مخاطب) تقلیل داده‌اند.
رویداد و ساخت آنتا قبل از سال 1987م که اصطلاح گردشگری رویداد مطرح شود، به موارد خاصی از رویدادها مثل رویدادهای برجسته، ابر رویدادها و رویدادهای خاص پرداخته می‌شد. لکن یکی از مهم‌ترین مسائل مورد توجه در عرصه رویدادسازی، مناسک تقویمی و مناسبت‌های فرهنگی است. در سال 1989م مقاله «رویدادهای خاص: تعریف محصول» توسط گتز منتشر شد که در آن چهارچوبی برای برنامه‌ریزی گردشگری رویداد مطرح شده بود. گردشگری رویداد شامل برنامه‌ریزی نظام‌مند، توسعه و بازاریابی آیین‌ها، جشنواره‌ها و رویدادهای ویژه است که می‌تواند جاذبه میدانی برای گردشگران غیربومی ایجاد کند ، تصویر مطلوبی از میزبان یا موضوع رویداد برجای بگذارد، فرایندهای ایجاد زیرساخت و رشد اقتصادی را شتاب ببخشد و الهامبخش ایجاد جذابیت در دیگر بخش‌ها باشد. گردشگری رویداد، نقش آن در حفظ سنت‌های فرهنگی هر جامعه است. رویدادها نقش مهمی در حفظ ساختارهای اساسی یک جامعه دارند و فرصتی برای حفظ و احیای آداب و رسومی که به دست فراموشی سپرده شده‌اند، فراهم می‌کنند که از آن به پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس محلی یاد می‌شود. در یک تقسیم‌بندی می‌توان رویدادسازی را به رویداد شرکتی، ورزشی، مذهبی، موسیقی، دولتی و سیاسی، تجاری و خصوصی تقسیم کرد. جدا از آثار اقتصادی مترتب بر گردشگری رویداد، این نوع از گردشگری می‌تواند تغییرات اجتماعی و فرهنگی خوبی بر جای گذارد.
سیاست و مأموریت غنی‌سازی تقویم اصل مناسک‌سازی‌های رایج در عصر کنونی مبتنی بر فضای مجازی است. این خود تهدیدی بر گوناگونی فرهنگی است. در شرایط بی‌تاریخی، بی‌ریشگی و انسلاخ هویتی جوامع همگون شده چالش‌های فضای مجازی عملاً مناسک و رویدادهای فراغتی زندگی را می‌سازند، اما در شرایط اقتدار هویتی هر روز و حتی هر بخش روز، مشحون از معانی و وقایع است؛ وقایعی که زمان را زنده و مکان را معنادار می‌کند. جهان بی‌ریشه با اتفاق و صدقه و حادثه سرگرم می‌شود؛ اما جوامع متمدن و تاریخ‌مند واقعه‌گرا و واقعه سازند. سیاست فرهنگی قاطع جمهوری اسلامی، نقد کردن و به کار انداختن همه موجودیت، ظرفیت و سرمایه ارزشمند و عمیق سنت اسلامی - ایرانی است که به غنی‌سازی هویت ملی ایرانیان منجر می‌شود. در واقع حافظه فرهنگی و خاطرات تمدنی(تعبیر رهبری)، هویت ملی را از تهاجم مصون می‌دارند.
شورای فرهنگ عمومی، تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر و سیاستگذار این عرصه و رصدگر مهم تحولات حقیقی و مجازی تقویم و مناسبت‌هاست. همان‌طور که برای تقویم رسمی کشور می‌اندیشیم، باید به مناسبت‌های غیررسمی هم توجه داشت. گاهی واجب نیست هر رویداد، خاطره و واقعه‌ای را به تقویم محدود رسمی کشور پیوند بزنیم. در این عرصه نه باید از رویدادسازی ناامید شد و نه انتظار داشت هر شهرستان و رویداد کوچکی، ضمن پذیرش اهمیت و قداست آن در تقویم رسمی کشور جا پیدا کند. تعریف روز محصول‌ها و روز استان‌ها از جمله سیاست‌های شورای فرهنگ عمومی در راستای غنی‌سازی تقویم بود. تعیین این روزها با هدف احیای سنت‌ها و بازآفرینی بومی انجام شد که اتفاقاً در برنامه تحول دولت مردمی نیز مدنظر است. تعریف محصول و اختصاص روزی خاص برای هر استان و یک ناحیه و اقلیم باعث ایجاد همگرایی بیشتر، استحکام و بالندگی هویت محلی و افزایش انسجام و نشاط اجتماعی مؤثر خواهد شد. از سوی دیگر تصویب و ابلاغ تقویم حِرَف، مشاغل و اصناف به موازات تقویم رسمی کشور، فرصتی را برای نامگذاری روزهای مختلف برای اقشار مختلف فراهم می‌کند. این اقدام و ایده مبارک تحفه‌ای از نظام فرهنگی کشور در سال حمایت از تولید ملی است و امید است با همکاری رسانه‌ها مؤثر افتد.