آیا دره انجیر یزد دیگر یوزپلنگ ندارد؟
پایان هومینو
شهلا منصوریه
خبرنگار
داستان «هومینو» هم به پایان رسید. یوز نری که نزدیکی رودخانه هومینو واقع در پناهگاه حیاتوحش دره انجیر مشاهده شده بود، در همین حوالی هم زندگی‌اش به پایان رسید. کارشناسان معتقدند هومینو، آخرین یوزپلنگ ایرانی استان یزد بود که مرگش پایانی بر حیات یوز در دشت‌های ایران مرکزی است، اما معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست استان یزد این نظریه را رد می‌کند و می‌گوید: تا زمانی که مطالعه استانداردی در این زمینه صورت نگیرد، این نظریه قابل پذیرش نیست. اعظم حبیبی‌پور آخرین بررسی و مطالعه صورت گرفته را به سال 1394 نسبت می‌دهد.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست استان یزد درباره وضعیت گونه ارزشمند یوزپلنگ ایرانی به «ایران» می‌گوید:آمار دقیقی از جمعیت این گونه در استان وجود ندارد، زیرا از سال ۹۴ مطالعات جدید و دقیقی برای جمع‌آوری آمار انجام نشده است. او اطلاعات دقیق را نیازمند دوربین‌گذاری سیستماتیک و استاندارد می‌داند و می‌گوید:در این مطالعات باید منطقه تقسیم‌بندی شود و همزمان 50 دوربین منطقه را پایش کنند و طبق بررسی تصاویر دریافتی می‌توان اعلام کرد چه تعداد یوز در منطقه وجود دارد.
این مسئول علت مرگ هومینو را پیری و کهولت سن می‌داند و می‌گوید:طبق بررسی‌های اولیه روی لاشه، هیچ‌گونه علائمی از شکستگی و ضرب‌دیدگی روی بدن حیوان نبوده است. بررسی دندان‌ها نیز نشان داده که پیری و کهولت سن دلیل مرگ او بوده است. این حیوان در 13 سالگی تلف شد.
حبیبی‌پور اما در کل، جاده‌سازی را یکی از عوامل اصلی تلفات حیاتوحش منطقه می‌داند و می‌گوید:طرح‌های ارزیابی در خصوص جاده‌سازی کفایت نمی‌کند و تضمین اجرایی ندارد. جاده‌های دسترسی به معادن که باعث قطع کریدور زیستگاهی می‌شوند، بیشترین تأثیر را در کاهش تعداد یوزها دارند.
او به وجود معادن در این منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید:هیچ‌گونه محدودیتی برای واگذاری معادن وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد خیلی کم است. به گفته حبیبی‌پور تعداد 10 معدن در منطقه «آریز» وجود دارد که 9 معدن دارای پروانه بهره‌برداری و یک معدن دارای گواهی کشف است. این معادن مصالح معدنی، پیچ‌ها و فلزات معدنی دارند. علاوه بر آن، جاده دسترسی، رفت‌وآمد و تردد خودروهای سنگین نیز از عوامل تهدیدکننده برای جمعیت حیاتوحش بخصوص برای گوشتخوارانی که قلمرو بزرگ دارند و باید جابه‌جا شوند، محسوب می‌شوند.
به گفته وی، پناهگاه حیاتوحش «آریز» تا قبل از سال 99 منطقه شکارممنوع بوده است و به همین دلیل نمی‌توانست هیچ‌گونه مخالفتی از نظر قانونی و محیط‌زیست داشته باشد و فعالیت معادن در آن آزاد بوده است. فعالیت معدنی در مناطق شکار ممنوع، ممنوعیت قانونی ندارد.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست استان یزد، چرای دام بیش از ظرفیت و خارج از محدوده، شکار غیرمجاز، شکارچیانی که در پوشش کارگر معدن وارد منطقه می‌شوند و سگ‌های ولگرد را از دیگر عوامل تهدیدکننده می‌داند. حبیبی‌پور با وجود این می‌گوید:این عوامل در هر منطقه شدت و ضعف دارد که نسبت به مناطق دیگر متفاوت است. در منطقه‌ای ممکن است معدن عامل اصلی مرگ‌ومیر باشد و در منطقه‌ای دیگر شکار و در منطقه‌ای دیگر سگ‌های ولگرد.
او مهم‌ترین کارها برای حفاظت از یوز را استفاده از تجربه کشورهای موفق در آفریقا بخصوص کشور آفریقای جنوبی می‌داند و می‌گوید: نیاز داریم از تجربه کشورهای موفق بخصوص در زمینه یوز استفاده کنیم. وجود مشاور بین‌المللی رزومه‌دار به کنار، علاوه بر آن آموزش و نظارت هم باید باشد.
به گفته این مسئول، در دانشکده‌های دامپزشکی در کشورهای موفق در سال دوم تخصص دامپزشکان مشخص می‌شود، اما در کشور ما اینگونه نیست و دامپزشکان در همه زمینه‌ها و انواع حیوانات فعالیت می‌کنند به همین دلیل است که متخصص حیاتوحش در کشور ما بسیار کم است. از سوی دیگر باید در این زمینه اتحاد و همبستگی وجود داشته باشد و فرد متخصصی انتخاب شود که به کار او ایمان داشته باشیم و اجازه دهیم فعالیت کند و دیگر متخصصان نیز در کنار او قرار بگیرند.
حبیبی‌پور می‌افزاید:در حال حاضر وضعیت یوز در کشور ما خوب نیست. ما باید از دهه 80 اقدامات و برنامه‌های حفاظت را انجام می‌دادیم اما این اتفاق نیفتاد. همان‌گونه که آفریقای جنوبی با دارا‌بودن 400 یوز به این نتیجه رسیده است که باید به تکثیر و حفاظت از یوز بپردازد، ما هم اگر می‌خواهیم در این زمینه موفق شویم باید به صورت ریشه‌ای مسأله را حل‌وفصل کنیم.
بــــرش
آمار دقیقی از جمعیت یوز در استان یزد وجود ندارد، زیرا از سال ۹۴ مطالعات جدید و دقیقی برای جمع‌آوری آمار انجام نشده است. او اطلاعات دقیق را نیازمند دوربین‌گذاری سیستماتیک و استاندارد می‌داند و می‌گوید:در این مطالعات باید منطقه تقسیم‌بندی شود و همزمان 50 دوربین منطقه را پایش کنند و طبق بررسی تصاویر دریافتی می‌توان اعلام کرد چه تعداد یوز در منطقه وجود دارد