نداسیجانی
روزنامه نگار

 
  آئین رونمایی از اثر جدید استاد محسن نفر با عنوان «ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی»عصر سه‌شنبه ۳۰ خرداد، در تالار مهر حوزه هنری برگزار شد. آلبومی به روایت استاد موسی خان معروفی، که محسن نفر آهنگساز و ردیف‌دان، آن را در یک پک زیبا به سمع و نظر علاقه‌مندان و مخاطبان جدی موسیقی رسانده است.

فرهنگ، کشتزار و آبشخور تمدن است
محسن نفر در ابتدای صحبت‌های خود با یادی از استاد «موسی معروفی» بیان داشت: «تصنیف‌های بسیار زیبایی از ایشان در حافظه کتبی و شفاهی ما محفوظ است. مهم‌ترین کاری که او انجام داد این بود که مجموعه نغمه‌ها و آواها در خصوص موسیقی را، با تاریخ و جغرافیا کار کرد.» استاد نفر در ادامه صحبت‌هایش افزود: «انتشارات اقبال حدود 50 سال قبل کتابی چاپ کرده بود با عنوان تاریخ ۱۰ هزارساله ایران، اگر مملکتی ۱۰ هزار سال تمدن دارد، یکی از مشخصه‌های آن تمدن، فرهنگ است و بازوی توانای فرهنگ، هنر است. اگر کشوری ۱۰ هزار سال برپا ایستاده و در مقابل حملاتی چون حمله مغول و امثالهم برپا بوده، همه دستاورد این تمدن و فرهنگ است و شاخصه اصلی آن هنر است. امکان ندارد در این تمدن 10 هزارساله، هنر مقتدر وجود نداشته باشد. اگر ما تمدن ۱۰ هزارساله داشته باشیم، باید راز بقای آن تمدن را، فرهنگ آن بدانیم. فرهنگ، کشتزار و آبشخور تمدن است. اگر فرهنگ نباشد هیچ تمدنی باقی نمی‌ماند. همان‌طور که شاخصه تمدن فرهنگ است، شاخصه فرهنگ هم هنر است. فرهنگ موجب بقای تمدن است.»

موسیقی، روایتی زنده از یک فرهنگ و تمدن 10 هزارساله است
به گفته این موسیقید‌ان، موسیقی ما یکی از سندهایی است که حکایت از زنده بودن فرهنگ 10 هزارساله ما دارد. اگر شما بقیه هنرها را در نظر بگیرید، هنرهای تجسمی، تذهیب، نمایشی و… اینها‌ زاده فرهنگ اسلامی است. از بین همه اینها، موسیقی است که عمری مساوی ۱۰ هزار سال دارد. ابن‌خلدون در مقدمه فلسفه تاریخش جمله قشنگی می‌گوید: یک تمدن آنگاه به فرهنگ و هنر روی می‌آورد که از آسایش و دوام و بقای سیاسی، اقتصادی برخوردار باشد. یعنی از حیث سیاسی توانسته باشد به سامان برسد و دشمنان داخلی و خارجی را دفع کرده و از حیث اقتصادی توانسته باشد معاش معتدلی برای مردمانش فراهم کرده باشد؛ اگر این دو خطر را از سر بگذراند آن وقت به فرهنگ و هنر رو می‌کند.

تنها صداست که می‌ماند
او با اذعان اینکه اگر ما تمدن 10 هزارساله داریم، این تمدن به فرهنگش متکی است و فرهنگ هم بر هنر متکی است، افزود: «یکی از نمونه‌های فرهنگ 10 هزارساله، موسیقی است. ما مفتخر هستیم که موسیقی ما همپای تمدن ۱۰ هزارساله خویش بوده است. از نقاشی ۱۰ هزار سال پیش جز نقش برجسته‌هایی نمانده است، حتی مکتوبات در کارزار جنگ‌ها از بین رفته‌اند اما تنها صداست که می‌ماند. موسیقی ما همپای 10 هزار سال باقی مانده است. موسیقی ما همپای تمدن است. اگر الان زبان فارسی داریم تا قیامت مدیون فردوسی هستیم و هرجا زبان هست صدا هم هست. مادامی که زبان فارسی باقی مانده صدا هم بوده و صدای این زبان، موسیقی ما است. تنها صداست که می‌ماند. این صدا در طول ۱۰ هزار سال مانده‌است.»

ردیف، قانون موسیقی است
خالق آلبوم «شمس الضحی» اضافه کرد: «قطعاً این موسیقی که ۱۰ هزار سال مانده نظام و قانون و اصولی داشته است. قانون و نظام موسیقی ما غیر از ردیف چه می‌تواند باشد؟ ردیف یک منبع من‌درآوردی نیست. مثل خود زبان، کار جمعی است. این صداها هم بعد از ۱۰ هزار سال بدون قانون و نظام مقدور نبوده بماند. قانون فقط ردیف موسیقی ما است و مجموعه آواها کار یک نفر نیست. اگر ما مدعی تمدن ۱۰ هزارساله هستیم، موسیقی ما همراه این فرهنگ بوده. این همان ردیف است، ردیف همان قانون موسیقی ماست. در جهان، فرهنگ ایران را با فرش می‌شناسند، هرچند کوتاهی کرده‌اند، باید فرهنگ ایران را از موسیقی‌اش شناخت؛ صدایی که ۱۰ هزار سال مانده است. ردیف قانون موسیقی ماست که با آن می‌توان ایران را شناخت و اثبات کرد که فرهنگ ما ۱۰ هزارساله است.»
 
اپرای مولوی و اپرای حافظ را از شما دارم
بهزاد عبدی آهنگساز، هم با یادآوری خاطرات خوش کلاس‌هایی که با استاد نفر داشته است در جملاتی بیان داشت: «اگر من اپرای مولوی و اپرای حافظ را نوشتم از شما دارم. به این خاطرکه ردیف در مسیر آهنگ‌سازی یک منزلگاه است؛ بعضی‌ها در آن منزلگاه می‌مانند و جا می‌گیرند، عده‌ای هم مثل من چیزهایی برمی‌دارند و رد می‌شوند اما شرط کار این است توشه‌ای که از آن منزلگاه برمی‌داری توشه درستی باشد، مانند من که سال‌ها خارج کشور زندگی و کار کردم اما افتخارم این است که موسیقی‌ای می‌نویسم که بوی ایرانی دارد و خوشحالم موسیقی‌هایی که نوشتم رنگ و بوی ایرانی دارند، چون منزلگاهی که استاد نفر برای من آماده کرده بودند منزلگاهی بود که توشه خوبی برای خودم فراهم کردم تا بتوانم آهنگسازی کنم.»
او در ادامه گفت: «استاد نفر وقتی ردیف را اجرا می‌کنند، فلسفه پشت ردیف را بیان می‌کنند. مبنایشان فکری است چرا که موسیقی ایرانی فکر دارد و اساسش تفکر است. من هم سعی کردم در اپراهایی که نوشتم این را لحاظ کنم.»

فاصله‌ای بین سرگشتگی نوجوان و انسان امروز
امیرحسین سمیعی، آهنگساز و خواننده از دیگر سخنرانان این مراسم بود و در صحبت‌هایی اظهار داشت: «ما با نسلی مواجه هستیم که به نوعی دچار سرگشتگی نسبت به موسیقی ایرانی است. پس انتشار چنین آثاری در شرایط کنونی بسیار ارزشمند است. فکرمی‌کنم مهم‌ترین تأثیر این مجموعه پرکردن فاصله‌ای است که بین سرگشتگی نوجوان و اساساً انسان امروز برای درک موسیقی ایرانی  وجود دارد و این اتفاق بسیار مثبتی است. فردی این مجموعه را جمع‌آوری می‌کند که ریشه‌های موسیقی ایرانی را درک کرده است؛ همچنین دنیای امروز و کنشگری دهه 50 و 60 و موزیسین‌هایی را که وارد رشته موسیقی می‌شوند می‌شناسد. عملاً در حوزه موسیقی ایرانی موسیقی ما، بشدت مصرف‌گرا شده است. همین است که سعی می‌کند به پیوست‌های موسیقی‌های الکترونیک نزدیک شود.»

یک باورمندی
سیدمحمد عبدالحسینی، شاعر و خواننده، هم در این زمینه گفت: «یکی از عمده‌ترین مشکلاتی که دوستان ما با حوزه ردیف دارند این است همه کسانی که در حوزه ردیف کار کردند جسم و پوسته ردیف را فهمیدند اما به روح ردیف رسیدن، یک شور و حال دیگر می‌خواهد. ردیف یک جسم و یک روح دارد. اطلاعاتی که استاد نفر در زمینه ردیف دارد چه بسا دیگران هم داشته باشند، آگاهی دارند ولی باور ندارند. بین دانستن، آگاهی و باور تفاوت‌های فراوانی است. یکی از تفاوت‌های استاد نفر باورمندی ایشان به کارش است.»