خوانش دکتر مجتهدی از معمای سید جمال‌الدین اسدآبادی
تذکری به اهالی سیاست
دکتر موسی نجفی
رئیس پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی
سال 56 شهید مطهری، حمید عنایت، رضا داوری اردکانی و کریم مجتهدی به‌طور همزمان به اندیشه سید جمال‌الدین اسدآبادی پرداختند.
به نظر می‌رسد آنان در آن دوره حساس تاریخی، زلزله فکری - سیاسی را احساس کرده بودند.
خوانـــــش شهید مطهری و حمیــــد عنایت از سید جمال‌الدین اسدآبادی خوانشی سیاسی بود اما دکتر مجتهدی مواجهه‌ای متفاوت با سید جمال دارد که برای عرصه سیاست ما در امروز و اکنون جامعه ایرانی می‌تواند تذکری بهنگام باشد.
ابتدا باید پرسید اصلاً چرا برای دکتر مجتهدی به عنوان یک اهل فلسفه‌ای که از قضا منشی قانو‌نمند و محافظه‌کار دارد، سید جمال‌الدین اسدآبادی برجسته شد! برای پاسخ به این پرسش، باید این نکته را متذکر شد که ریشه سیاست، «تاریخ» است اما اگر تنها با تاریخ جلو برویم به بن‌بست می‌رسیم و به جهش ابن‌خلدونی نیاز پیدا می‌کنیم. در تاریخ تحولات یک جامعه، بن‌بست‌هایی وجود دارد که یک مورخ به تنهایی نمی‌تواند به آنها پاسخ گوید و اینجا است که نقش فلسفه و اهالی آن برجسته می‌شود و مواجهه مجتهدی با معمای سید جمال‌الدین اسدآبادی هم از همین منظر موضوعیت می‌یابد. ضمن اینکه هر اهل فکری که دغدغه ایران دارد، نمی‌تواند سید جمال را نادیده بگیرد.
اما با این حال نمی‌‌توان در سید جمال هم متوقف شد؛ چراکه شخصیتی سیال دارد و باید از او عبور کرد و چرایی این عبور برای سیاست امروز ما امری مغتنم است.مجتهدی معتقد است سید جمال‌الدین اسدآبادی به علل سیاسی و بنابر شرایط روز به برخی متفکران سطحی تمدن غرب بسنده کرده و اندیشمندان بزرگ و عمیقی چون دکارت، لایب‌نیتس و اسپینوزا را نادیده گرفته است. به باور مجتهدی، کار سیدجمال به کار یک روزنامه‌نگار نزدیک‌تر است تا یک متفکر واقعی! سیدجمال علیرغم اینکه در «میدان غرب‌ستیزی» حرکت می‌کند اما متأثر از غرب است و این درست مصداق برخی اهالی سیاست در امروز و اکنون جامعه ایرانی است.
مجتهدی مشخصاً در مورد سیدجمال عنوان می‌کند که او عملاً از هر وسیله‌ای برای رسیدن به غایت مورد نظر بهره می‌گیرد و این خطر در مورد او وجود دارد که خود هم وسیله «دیگری» شود. این نکته درس‌آموز منش مجتهدی برای سیاست امروز ماست. در واقع دغدغه محوری دکتر مجتهدی را می‌توان در این جمله خلاصه کرد: «غرب‌ستیزی واجب و غرب‌زدگی مذموم است.»
مکتوب حاضر، متن ویرایش و تلخیص شده «ایران» از سخنرانی دکتر لاریجانی و دکتر نجفی در همایش علمی «کریم مجتهدی؛ فیلسوف ایرانی» است که به منظور بازخوانی اندیشه‌ها و آثار استاد دکتر کریم مجتهدی در محل پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم برگزار شد.