مرگ گورخر قطرویه درهاله‌ای از ابهام
تلف شدن گورخر در اثر بی آبی نیست
شهلا منصوریه
خبرنگار
چند روز پیش بود که عکس یک گورخر تلف شده آسیایی در منطقه حفاظت شده «بهرام گور» در پارک ملی قطرویه، دست به دست شد و علت مرگ آن حیوان، بی‌آبی و تشنگی عنوان شده بود. این تصویر ابتدا توسط یکی از کارشناسان بیابان منتشر شد. طی پیگیری‌های خبرنگار روزنامه ایران، موفق نشدیم از چندوچون انتشار این خبر از سوی منتشردهنده مطلع شویم. علی‌اکبر صفایی، رئیس اداره پارک ملی قطرویه اما تصویر منتشر شده را تکذیب می‌کند و به «ایران» می‌گوید:«تصویر منتشر شده در فضای مجازی شباهت بسیاری به گزارشی دارد که چندی پیش در خصوص مارگزیدگی روی دست حیوان رصد شده بود.»
منبع آب دائمی است
پارک ملی قطرویه که در منطقه حفاظت شده بهرام گور در مرز سه استان یزد، فارس و کرمان محصور است، 32 هزار هکتار از 408 هزار هکتار مجموعه بهرام گور در منطقه حفاظت شده را شامل می‌شود؛ زیستگاهی که به فراخور توپوگرافی، در ارتفاعات دارای کل، بز، میش و قوچ است و در دشت گورخر وجود دارد. طبق آخرین سرشماری صورت گرفته و آماری که لیلا جولایی، رئیس نظارت بر حیات‌وحش استان فارس به «ایران» می‌گوید، بیش از یک‌هزار و 60 رأس گورخر در دشت وجود دارد.
علی‌اکبر صفایی، رئیس اداره پارک ملی قطرویه هم به دو منبع آبی موقت و دائم در پارک ملی قطرویه اشاره می‌کند و می‌گوید:« منبع دائمی به نام «عین‌الجلال» از سال 1351 تاکنون فعالیت داشته و هیچ مورد خشکیدگی از آن ثبت نشده است. 15 منبع آبی دیگر به وسیله لوله‌های 25 کیلومتری، آب را از چشمه دائمی به آب‌انبار مرکزی و از آنجا به 5 آبشخور به فواصل حدود 5 کیلومتری می‌رسانند. این آبشخورها مخصوص حیات‌وحش است. اگر در این میان لوله‌ای به دلایل مختلف آسیب ببیند، منبع اصلی قطع نمی‌شود.»
به گفته این مسئول، سیستم آبی به گونه‌ای طراحی شده که اگر یکی از این منبع‌های آبی از کار بیفتد، آبشخورها یا آب‌انبارهای دیگر در دسترس حیات‌وحش است. او می‌گوید:«این منابع آبی شبانه‌روز توسط محیطبانان رصد می‌شوند و هرگز خالی شدن یک آبشخور نمی‌تواند تهدیدی برای حیات‌وحش باشد زیرا به فاصله تقریباً کمی از هم قرار دارند. تاکنون موردی بر قطعی دائمی و مستمر طی سال‌های اخیر وجود نداشته است.»
آنگونه که صفایی می‌گوید:«خارج از منطقه پارک ملی؛ باغ، روستا و قنوات وجود دارد. اگر هیچ منبع آبی در این محدوده نباشد، محیط‌زیست با تعبیه آبشخورها یا تانکر متحرک آبرسانی به حیات‌وحش را انجام می‌دهد.»
به گفته رئیس اداره پارک ملی قطرویه، در این پارک حیوانات و جانوران دیگری نیز زندگی می‌کنند که به صورت طبیعی برای این گونه، تهدید محسوب می‌شوند. حیوانات درنده، جانوران گزنده، رقابت‌های درون‌گونه‌ای و سن و سال گورخر در این زمینه دخیل هستند. مارهای سمی از قوی‌ترین نوع تهدیدات هستند که به راحتی می‌توانند حیوان را از پای درآورند.
او می‌گوید:«عکس منتشر شده در فضای مجازی، شباهت بسیاری به گزارشی دارد که چند روز قبل با مارگزیدگی روی دست حیوان رصد شده بود. طی رصدهای صورت گرفته متوجه شدیم حیوان ظاهراً سالم است اما توان حرکتی ندارد. عکس‌ها و فیلم‌های آن موجود و صورتجلسه شده است.»
صفایی می‌گوید:« بیش از 50 سال از حفاظت این منطقه توسط محیطبانان می‌گذرد. آنان با تمام وجود شبانه‌روز برای حفاظت از این گونه‌ها تلاش می‌کنند، درست نیست با نوشتن جمله‌ای در فضای مجازی، زحمات همکاران را به هدر داد. تصویر منتشر شده درخصوص خشکی آبشخورها را قویاً تکذیب می‌کنم و از تمام کسانی که این مطلب را خوانده‌اند دعوت می‌کنم برای راستی‌آزمایی به بازدید از منطقه اقدام کنند.»
ادعای بی‌پایه و اساس
لیلا جولایی، رئیس نظارت بر حیات‌وحش استان فارس نیز تصاویر منتشر شده در خصوص تلف شدن گورخر در پارک ملی قطرویه را مربوط به گذشته می‌داند و به «ایران» می‌گوید:«با توجه به آمار بالای جمعیت گورخر، تلفات به دلایل مختلف مثل تصادف جاده‌ای، درگیری میان گور‌خرها و در معدود مواردی شکار رخ می‌دهد. همان‌طور که این احتمال برای جمعیت‌های حیات‌وحش در محیط‌های طبیعی دور از انتظار نیست، اما ادعای تلف شدن گور‌خرها در اثر تشنگی و بی‌آبی، بی‌پایه و اساس است.»
این مسئول درخصوص مشکلات منطقه به چرای بی‌رویه دام و تخریب مراتع اشاره می‌کند و می‌گوید:«دامداری سنتی یکی از مشکلات این منطقه است. تعداد بالای دام‌ها بیش از ظرفیت مراتع، بخشی از منطقه را که پتانسیل زیستگاهی برای حضور این گونه را دارد، تخریب کرده است. با کمبود علوفه، گورخر برای تغذیه مجبور می‌شود به روستاها و باغ‌های اطراف برود که نتیجه آن تعارض با مردم حاشیه‌نشین منطقه است. طی جلسات و مذاکراتی که بارها با منابع طبیعی صورت گرفته، پیشنهاد خریداری مراتع از دامداران ارائه شده، اما به خاطر اینکه تنها منبع معیشت افراد، دامداری است و امکان دارد برنامه دارای تبعات اجتماعی باشد، به همین دلیل ترجیح ما تبدیل دامداری سنتی به صنعتی است که به هماهنگی و همکاری بین‌دستگاهی نیاز دارد.»
تشخیص از روی عکس، علمی نیست
ایمان معماریان، دامپزشک حیات‌وحش نیز در گفت‌وگو با «ایران» تشخیص علت مرگ یک گونه از روی عکس را علمی نمی‌داند و می‌گوید:«مهم‌ترین رکن نتیجه‌گیری برای تعیین علت هر نوع تلفات یا مرگ‌ومیر، علاوه بر یافته‌های بالینی و کالبدشکافی، آزمایش‌های تشخیصی است.» به گفته معماریان، همچنین سن، تعداد تلفات و بازه زمانی تلف شدن نیز باید مدنظر قرار گیرد، آنگونه که این دامپزشک حیات‌وحش می‌گوید:« بررسی‌های محیطی و از همه مهم‌تر تحقیقات پاتولوژیک، هیستوپاتولوژیک و آزمایشات متعاقب آن لازم است تا علت مرگ تشخیص داده شود.»
بــــرش
پارک ملی قطرویه که در منطقه حفاظت شده بهرام گور محصور است، 32 هزار هکتار از 408 هزار هکتار مجموعه بهرام گور در منطقه حفاظت شده را شامل می‌شود؛ زیستگاهی که به فراخور توپوگرافی، در ارتفاعات دارای کل، بز، میش و قوچ است و در دشت گورخر وجود دارد