میراث فکری علامه مصباح
آیت‌الله محمود رجبی
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
با توجه به اینکه علامه مصباح را می‌توان از پیشگامان «تولید علوم انسانی اسلامی» برشمرد ملهم از اندیشه‌های ایشان می‌توان برکات علوم‌انسانی اسلامی را در سه ساحت «حوزه علمیه»، «نظام اسلامی» و «سطح بین‌الملل» ردگیری کرد.
1.برکات علوم‌انسانی در حوزه‌های علمیه را چنین می‌توان ذکر کرد:
الف) از رسالت‌های مهم حوزه‌های علمیه هویت‌بخشی در عرصه فردی، ساخت فرهنگ در بعد اجتماعی و آفرینش تمدن نوین اسلامی برای آینده بشریت است. طبعاً این سه رسالت باید براساس اندیشه‌های اسلامی صورت گیرد و علوم‌انسانی دو ویژگی مهم «هویت‌سازی» و «فرهنگ‌سازی» دارد. بنابراین، حوزه علمیه با بهره‌گیری از این دو خصیصه می‌تواند به مسئولیت خود در سه ساحت فردی، اجتماعی و ایجاد تمدن نوین اسلامی جامه عمل بپوشاند.
ب) حوزه‌های علمیه رسالت دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌های اسلامی را به دوش دارند و یکی از قلمروهایی که بیشترین آسیب را به ارزش‌های اسلامی می‌زند «علوم‌انسانی سکولار» است. این علوم با القای نسبیت فرهنگی - معرفتی و القای شک‌گرایی، انحصار روش‌گرایی در روش تجربی و... بیشترین آسیب‌ها را متوجه ارزش‌ها و آرمان‌های ثابت اسلام و مکتب اهل‌بیت(ع) می‌کند. اگر حوزه علمیه بخواهد با این تهاجمات سهمگین مقابله کند، بهترین راه، شناخت این علوم و ارائه بدیل درست آن یعنی «تولید علوم‌انسانی اسلامی» است.ج) تبیین عقلانی و قابل پذیرش از احکام اجتماعی اسلام و نظامات اجتماعی اسلامی سومین رسالت حوزه‌های علمیه است و علوم انسانی اسلامی بهترین ابزار برای تبیین عقلانی و تعامل با نخبگان علمی است تا با همزبانی بتوانیم حقانیت احکام و اقدامات اجتماعی اسلام را در سطح جهانی عرضه کنیم.
2. برکات علوم انسانی اسلامی برای نظام اسلامی را چنین می‌توان یادآور شد:
الف) مهندسی فرهنگی براساس احکام اسلام؛ باید اسناد ملی را که نقشه راه جامعه ما به سوی تعالی و اسلامی شدن است، تهیه کنیم و «علوم انسانی اسلامی» در تدوین این سندهای ملی بیشترین نقش را می‌تواند داشته باشد.
ب) جهت‌دهی به نظام آموزش و پژوهش کشور که با تولید علوم انسانی اسلامی می‌توان آن را فراهم کرد.
ج) عمق‌بخشی و ارتقای فرهنگ عمومی نخبگان جامعه که این مسیر هم با تولید علوم انسانی اسلامی هموار می‌شود.
3. در سطح بین‌المللی، علوم انسانی اسلامی برکات سرنوشت‌سازی داشته است که از مهمترین آنها جهش در علوم انسانی جهانی است. علوم انسانی اسلامی با وارد کردن منبع وحی، تحولی را در مبانی و روش‌شناسی علوم انسانی جهانی ایجاد کرد و افق‌های جدیدی را پیش روی آن قرار داد.