فائزه سادات یوسفی
خبرنگار

روز گذشته رزمایش بزرگ پدافند هوایی کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی که بزرگ‌ترین رزمایش در تاریخ ناتو به‌شمار می‌رود، در آلمان آغاز شد.
به گزارش آسوشیتدپرس، ‌رزمایش دفاع هوایی که قرار است تا 23 ژوئن ادامه داشته باشد از مدت‌ها قبل برنامه‌ریزی شده بود، اما اکنون در بحبوحه تنش‌های شدید با روسیه، توانایی‌های ائتلاف را به نمایش می‌گذارد. فرمانده نیروی هوایی آلمان اعلام کرده که او این رزمایش را در سال 2018 پیشنهاد کرده است، به این دلیل که الحاق کریمه به روسیه، نیاز به توانایی دفاع از ناتو را  امری ملزوم نشان می داد.
حتی اگر ناتو، تصمیم برای اجرایی کردن رزمایش را از پیش تعیین کرده باشد اما به هر حال انجام آن یک اقدام تحریک‌آمیز و تنش‌زا و پیامی برای کرملین بوده است.
در این رزمایش حدود 10 هزار نیروی نظامی و 250 هواپیما از 25 کشور به یک حمله شبیه‌سازی شده به یکی از اعضای ناتو پاسخ خواهند داد. ایالات متحده به تنهایی 2 هزار پرسنل گارد ملی هوایی و حدود 100 هواپیما را اعزام می‌کند. سوئد که امیدوار است به این اتحاد بپیوندد و ژاپن نیز در این رزمایش شرکت می‌کنند. جنگنده‌های اف-۱۵ نیروی هوایی ایالات متحده نیز به عنوان بخشی از این رزمایش به پرواز درخواهند آمد. از سویی دیگر، ژنرال اینگو گرهارتز، فرمانده نیروی هوایی آلمان در مصاحبه‌ای اعلام داشت: «این رزمایش یک پیام است برای کشورهای عضو ناتو و همچنین به مردم ما که در موقعیتی هستیم که باید خیلی سریع عکس‌العمل نشان دهیم... اینکه می‌توانیم در صورت حمله متحدانه دفاع کنیم.» در این رزمایش سه حریم هوایی آموزشی در شمال، شرق و جنوب آلمان برای این امر در نظر گرفته شده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که این رزمایش باعث اختلال در پروازهای غیرنظامی در این مناطق می‌شود. در همین راستا، ماتیاس ماس، رئیس اتحادیه کنترل‌کننده‌های ترافیک هوایی آلمان، گفته است که «رزمایش تأثیرات زیادی بر عملیات هوانوردی غیرنظامی خواهد داشت.»

اهداف رزمایش
به احتمال قوی هدف از این رزمایش ارسال سیگنالی به روسیه در بحبوحه نبرد با اوکراین است. نمایش توانمندی‌های ناتو در این برهه، معلول وضعیت کنونی جنگی این نیروها در شرق اروپا است. در واقع ناتو سعی دارد با قدرت‌نمایی سند فرجام‌دهی در جنگ را به نام خود بزند. امی گاتمن، سفیر ایالات متحده در آلمان، در این باره گفت: «این رزمایش بدون هیچ تردیدی چابکی و سرعت نیروهای متحد ما در ناتو را به عنوان اولین واکنش نشان می‌دهد.» الجزیره به نقل از ژنرال مایکل لوه، مدیر گارد ملی هوایی ایالات متحده، خبر داد: «این مربوط به آمادگی نیروی ماست. این در مورد هماهنگی است، نه فقط در داخل ناتو، بلکه با سایر متحدان و شرکای ما خارج از ناتو.»
یکی از نکته‌های مهم، حضور ژاپن در این رزمایش بوده است. ناتو از سویی تلاش دارد که با این رزمایش پیامی را نیز به چین مخابره کند. ژاپن در میدان جدال امریکا و چین در شرق آسیا، بازیگری فعال شده و تمایل بسیاری دارد که از طرق مختلف همراه با امریکا، جبهه ضد چینی را رهبری و فرماندهی کند.
طبق گزارش رسانه‌ای آلمانی، نیروهای هوایی می‌خواهند وضعیت آماده به کار ناتو را آموزش دهند که در آن متحدان به کمک یک کشور عضو مورد حمله می‌شتابند.

بازنشانی وضعیت ناتو و الزام به نمایش اتحاد در آن
امروزه پیچیدگی جنگی و نتیجه معماگونه آن در دو طرف میدان، بر ناتوانی ناتو برای پیش‌بینی آینده خود در جنگ افزوده و آن را از درون دچار هراس کرده است. از این رو، آنها چاره‌ای ندارند جز اینکه برای یافتن مختصات و تقویت جایگاه خود، اقداماتی را انجام دهند. ناتو اکنون به گفته ناظران علی‌رغم عدم دخالت مستقیم و تنها با حمایت‌های مؤثر از اوکراین، نتوانسته به آرمان‌ها و شعارهای خود جامه عمل بپوشاند و همین باعث شده تا علامت سؤال کارایی ناتو در اذهان جهان جدی‌تر نقش بندد.
ناتو می‌کوشد با این رزمایش و بر اساس اتحاد موجود بین اعضای آن، ‌قدرت درونی خود را بازنشانی کند. اصل «اتحاد» برای ناتو حتی پیش از آغاز جنگ اوکراین یک حیثیت جدایی‌ناپذیر برای به دست آوردن جایگاه متقن در عرصه بین‌الملل در قالب وجهه نظامی بوده است. اتحادی که به زعم اعضای آن می‌تواند هر تهدید بالقوه‌ای را در درون خود هضم کرده و به نوعی برای مجموعه خود یک بازدارندگی ایجاد کند. انگیزه تشکیل ناتو پشتوانه‌سازی نظامی برای پیشبرد سلطه‌گری غرب بر ساختار حاکم بر جهان بوده است. زیرا هر گونه خطری که دست برتری نظامی اروپا- امریکا را بتواند دچار مخاطره کند بر آینده سیاسی و اقتصادی آنها تأثیرگذار خواهد بود. از این رو، هر اقدامی که در پلن ناتو تهاجمی تلقی شود، لازمه دخالت آن را برای اعضا اثبات کرده است. از همین رو این رزمایش به زعم برگزارکنندگان آن، می‌تواند بر اختلافات به وجود آمده در میان اعضای ناتو سرپوش گذاشته و هم به نوعی آن را ترمیم کند. آنها در تلاشند تا با رزمایش هوایی نوعی دیگر از عملیات را به رخ روسیه بکشانند چرا که در بطن خود قابلیت هجوم به خاک روسیه را در صورت بروز تصمیم دارد و هشداری برای کرملین تلقی می‌شود.
این رزمایش از منظر ناتو، با الحاق به طرح ضد حمله کی یف - همراه با تمام توان رزمی و لجستیکی و بهره‌گیری از طرح‌های عملیاتی از سوی غرب – می‌تواند انتظار به پیروزی را در درون نیروهای خود تقویت کند. چرا که کارآمدی رزمایش هم از نظر روانی برای سربازان اوکراینی و هم از نظر پشتیبانی نظامی انکارناپذیر است.
علاوه بر موارد مذکور، عملیاتی شدن واگذاری هواپیماهایی چون اف-16 - برخی کارشناسان توانایی استفاده از آن در ارتش اوکراین را هنوز مشخص نشده می‌دانند– می‌تواند به نوعی استفاده از اتحاد هوایی را برای اوکراین ریل‌گذاری کند. بر همین اساس، وزیر دفاع اوکراین، خواستار ایجاد یک «ائتلاف هوایی» برای نبرد با روسیه شد.
از طرفی، عرض اندام ناتو در چهارچوب تعریف شده خود، می‌تواند انگیزه کشورها را برای الحاق به آن و تقویت ائتلاف نظامی افزایش دهد. مبسوط شدن پیام تهدید هوایی ناتو به چین، با حضور ژاپن، یکی از وجوه پررنگ دیگری بود که سعی داشت از میدان جدید عملیاتی ناتو به رهبری ایالات متحده رونمایی کند.

خبر پلاس

اعتراض‌های مردمی به رزمایش
این رزمایش در حالی برگزار می‌شود که به گزارش آسوشیتدپرس تجمعاتی در اعتراض به آن در آلمان برگزار شده است. صدها نفر در روز شنبه در مقابل پایگاه هوایی وونستورف در منطقه هانوفر تظاهرات کردند. معترضان بنرهایی در دست داشتند که روی آن نوشته شده بود «مرگ بر سلاح! نه به جنگ! خلع سلاح هم‌اکنون!» و خواستار
راه حل‌های دیپلماتیک برای جنگ اوکراین و آتش‌بس در این کشور شدند. در همین راستا، استفان وولنبرگ، مدیر دولتی حزب چپ، از خبرگزاری آلمان گفت: «دفاع هوایی 2023 یک بازی خودسرانه با آتش است. ما در نهایت خواستار ابتکارات دیپلماتیک جدی از دولت فدرال برای پایان دادن به جنگ اوکراین به جای تهدیدات نظامی و تسلیح مجدد دائمی هستیم.» بدنه جامعه اروپا، خواستار پایان دادن به جنگ فرسایشی و استفاده از ظرفیت‌های دیپلماتیک برای تحقق آن هستند زیرا گسترش محتمل جنگ با الحاق کشورهایی چون فنلاند به ناتو و رفتار غیرمسئولانه مقامات غربی در قبال صلح، می‌تواند پیامدهای غیرقابل انتظاری را در کل اروپا تسری دهد.