فریبا خان‌احمدی
خبرنگار

رئیس سازمان غذا و دارو به «ایران» خبر می‌دهد که بیست و چهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی ایران هلث که با حضور 500 شرکت تأمین‌کننده اقلام پزشکی، دندانپزشکی، دارویی و آزمایشگاهی و 109 شرکت خارجی در مصلای تهران برگزار شد، روز گذشته به کار خود پایان داد. در این نمایشگاه بیش از 391 شرکت داخلی به رقابت پرداختند. آن‌طور که رئیس انجمن متخصصین تجهیزات پزشکی به «ایران» خبر می‌دهد، با افزایش استانداردهای بین‌المللی تولیدات داخلی هم ‌اکنون ارزش بازار تجهیزات پزشکی در کشور سالانه حدود 3 میلیارد دلار است که یک سوم آن سهم تولیدات داخلی است. همچنین تولید تجهیزات پزشکی باعث صرفه‌جویی ارزی 1.5 تا 2 میلیارد دلاری در کشور شده که حدود ۳۰ میلیون دلار آن صادر شده است. به گفته دکتر احمد مسلمی، ترکیب و عمق تولیدات داخلی «صنعت سلامت» در ایران نسبت به سال‌های گذشته در حال افزایش است، به‌طوری‌که عمق تولید در واحدهای مونتاژ مرتب گسترش پیدا می‌کند تا جایی‌که تولید محصول به دانش بومی تبدیل می‌شود. از سوی دیگر، در آماری که رئیس انجمن متخصصین تجهیزات پزشکی اعلام می‌کند، در سال گذشته صادرات تجهیزات پزشکی نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش دو برابری داشته و به حدود ۳۰ میلیون دلار رسیده است. در این میان اما گردش مالی صنعت تجهیزات پزشکی در دنیا 500 میلیارد دلار برآورد شده که سهم ایران از این بازار یک درصد است؛ سهمی که با توجه به توان تولیدکنندگان ایرانی قابل افزایش است. مسلمی در ادامه همچنین به این نکته اشاره می‌کند که صنعت سلامت در کشور این قابلیت را دارد تا بتواند طی 4 سال ارزش تولید تجهیزات پزشکی را که حدود 1.5 میلیارد دلار است به 5 میلیارد دلار در سال برساند. او می‌گوید: با توجه به اینکه قیمت تمام شده تجهیزات پزشکی در مقایسه با قیمت واردات آن کمتر است این امر به توسعه گردشگری سلامت کمک می‌کند، چرا که هزینه‌های درمان در اغلب کشورها بالا است، چون دستگاه‌ها بسیار گران‌قیمت هستند اما در کشور ما قیمت تمام شده محصولات پایین است.
قطار صنعت سلامت ایران در حالی به ریل صادرات بازگشته است که ایران از نظر تعداد و تنوع تولید تجهیزات پزشکی رتبه اول منطقه خاورمیانه را دارد تا جایی‌که تجهیزات پیشرفته پزشکی ایرانی تبدیل به هدایای دیپلماتیک کشور نیز شده است. در همین حال طبق اعلام دست‌اندرکاران این صنعت، گشایش‌هایی نیز از سوی دولت برای افزایش صادرات تجهیزات پزشکی تولید داخل به کشورهای دیگر ایجاد شده است؛ مصداق این مسیر رو به پیشرفت را می‌توان در دستاوردهای سفر اخیر رئیس دولت سیزدهم به اندونزی بیان کرد. به‌طوری‌که طبق گفته دکتر مسلمی، در سفر اخیر رئیس‌جمهور به اندونزی تفاهمنامه تجهیز ۱۲ بیمارستان اندونزی توسط ایران امضا شده است؛ موضوعی که به اذعان مسئولان این حوزه، صنعت تجهیزات پزشکی ساخت ایران به هدفگذاری 200 تا 300 میلیون دلاری نزدیک شده، این در حالی است که در چند سال اخیر تعداد تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی در کشور از 450 شرکت به بیش از 1800 شرکت رسیده، اما وزنه واردات همچنان سنگینی می‌کند و این شرکت‌ها برای سرپاماندن و رشد چاره‌ای جز رقابت با تجهیزات پزشکی وارداتی ندارند. با این حال وجود ارز ترجیحی برای واردات محصولات وارداتی و تأخیر در صدور مجوزهای تولید از جمله موارد دردسرسازی است که شرکت‌های فعال در تولید تجهیزات پزشکی نسبت به آن گلایه دارند و معتقدند، چنانچه برخی موانع برطرف شود محصولات تولید داخل می‌توانند سهم بیشتری از بازار را از آن خود کنند.

ایران هلث در قرق دانش‌بنیان‌ها
رئیس سازمان غذا و دارو از نیاز 60 درصد بازار تجهیزات پزشکی به واردات خبر می‌دهد و به «ایران» می‌گوید: در حال حاضر حدود 60 درصد از نیاز تجهیزات پزشکی از راه واردات تأمین می‌شود و 40 درصد از نیاز بازار هم تولید داخل است، چرا که سرعت پیشرفت تولید و نرم‌افزارهای آن بالاست. یکی از شاخص‌های توسعه در حوزه تولید تجهیزات پزشکی نرم‌افزار‌ها هستند، به‌طوری‌که برخی شرکت‌ها کل دستگاه را تولید می‌کنند اما نرم‌افزار آن را نمی‌توانند انجام دهند.
دکتر حیدر محمدی با بیان اینکه بسیاری از شرکت‌های فعال در نمایشگاه ایران هلث، دانش بنیان هستند، می‌افزاید: این شرکت‌ها برای اولین بار یک قطعه یا وسیله پزشکی را که می‌تواند تجهیزات سرمایه‌ای یا مصرفی باشد، تولید کرده‌اند. مراکز درمانی مصرف‌کننده این اقلام می‌توانند بخش زیادی از اقلام مورد نیازشان را از مراکز تولیدی خودمان تأمین کنند. بنابراین نمایشگاه ایران هلث این فضا را فراهم می‌کند که نمایندگان مراکز درمانی بیایند و حق انتخاب داشته باشند و جدیدترین تکنولوژی‌ها را ببینند و در اختیار بیماران قرار دهند.
رئیس سازمان غذا و دارو درباره درخواست بخشی از فعالان حوزه تولید تجهیزات پزشکی مبنی بر حذف ارز ترجیحی و ایجاد توان رقابتی بین تولید‌کننده‌های داخلی در این حوزه، عنوان می‌کند: بازار ارزی تجهیزات پزشکی در کشور سالانه حدود یک میلیارد دلار است که عدد ریالی آن پیش از این و زمانی که کاملاً ارز ترجیحی دریافت می‌شد با تجهیزات تولید داخل و وارداتی حدود 22 هزار میلیارد تومان بود، البته بخشی از ارز در سال‌های گذشته تغییر یافت هرچند هنوز هم بخش وسیعی از ارز حوزه تجهیزات با نرخ 4200 تومانی است، اما در خصوص مضرات ارز ترجیحی کارهای کارشناسی زیادی از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس، فرهنگستان علوم پزشکی، وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو و... انجام شد، نهایتاً هم حسب مصوبه مجلس و قانون بودجه 1401 بنا بر تغییر سیاست‌های ارزی شد.
او درباره وضعیت تولید تجهیزات پزشکی در کشور نیز عنوان می‌کند: در مجموع در حوزه تولید تجهیزات پزشکی مصرفی وضعیت خوبی داریم. در حوزه تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای نیز دستگاه ‌ام ‌آر آی تولید می‌کنیم که در مراحل مطالعات بالینی است. همچنین دستگاه سی‌تی اسکن را تقریباً با درصد بالایی تولید کرده و عمق تولید به حدود 50 درصد رسیده است. بسیاری از دستگاه‌ها از جمله ونتیلاتورها را نه‌تنها خودمان تولید می‌کنیم بلکه صادرکننده هم هستیم، دستگاه الکترونیک شوک را هم خودمان تولید می‌کنیم.
به گفته دکتر محمدی، در حوزه تجهیزات پزشکی 22 کد آی آر سی داریم که کاملاً تولید داخل است و اغلب این تولیدات داخل صادرات دارند، یک سری از این کدها هم مشترک است به این ترتیب که بخشی واردات و بخشی تولید داخل است.
رئیس سازمان غذا و دارو می‌گوید: تولید تجهیزات سرمایه‌ای بسیار سخت و البته روند تأیید آن زمانبر است، مانند تولید شتاب‌دهنده‌های خطی که در درمان بیماران سرطانی استفاده می‌شود و یا دستگاه‌هایی نظیر سی‌تی اسکن و ‌ام آر آی که بزودی شاهد رونمایی از دستگاه ‌ام آر آی تولید داخل خواهیم بود، یا دستگاه الکتروشوک و ونتیلاتور نیز همین‌گونه است که در ایام کرونا اشکال مختلف آن را تولید کردیم و اکنون به کشورهای مختلف اروپایی هم صادر می‌شود. در حوزه تجهیزات دندانپزشکی، ارتوپدی، اورتوزها و پروتزها نیز تولید مستقل داریم و بعد از آن صادرات هم صورت می‌گیرد.
او در خصوص تولید اقلام وارداتی تجهیزات پزشکی نیز می‌افزاید: در این زمینه نیز بسیاری از دانشمندان ما از طرق مختلف از جمله خلق ایده جدید یا مهندسی معکوس به این فناوری دست پیدا کرده و در مدت زمان کوتاهی تولید می‌کنند. ما نیز پیگیر آن هستیم که با کمک به این شرکت‌ها از طریق فرایند تمرکززدایی و تفویض اختیار و حتی برون‌سپاری، بخشی از فرایندهای غیرحاکمیتی را تسهیل کنیم که سریع‌تر به تولید برسند.
رئیس سازمان غذا و دارو در پایان به تولید دستگاه‌های قند خون و نوار آن و نیز تولید دستگاه‌های فشار خون و تست دما اشاره می‌کند و می‌گوید: در مجموع بیش از 300 هزار آی آر سی در حوزه تجهیزات پزشکی داریم که جزو افتخارات ما است.