همزمان با تورم بهای مواد غذایی در قاره سبز، دولت‌ها به سیاست‌های تحمیلی علیه بازارها روی می‌آورند
پای سیاستمداران اروپایی بر گلوی خرده‌فروشان
بنفشه غلامی
خبرنگار
خرده‌فروشان و دولت‌های اروپایی در طول 50 سال گذشته همواره درگیر شدیدترین چالش‌ها بر سر هزینه مواد غذایی بوده‌اند. این چالش‌ها در سال گذشته به بیشترین میزان خود رسیده و سیاستگذاران را واداشته تا خود برای در کنترل گرفتن قیمت‌ها در یکی از سخت‌ترین بحران‌های هزینه‌های زندگی وارد عمل شوند.
به گزارش روزنامه فایننشال تایمز، هرچند سیاستگذاران اروپایی موفق شدند بهای انرژی را که در پاییز سال گذشته به نظر می‌رسید تورم آن افسارگسیخته خواهد شد، کنترل کنند اما هنوز موفقیتی در کنترل بهای مواد غذایی نداشته‌اند. تورم بهای یکی از اصلی‌ترین نیازهای انسانی باعث افزایش خشم عمومی از سیاستمدارانی شده است که دراین حوزه به ناکامی رسیده‌اند و اکنون سیاستمداران در تلاش هستند تا با سیاستگذاری‌های جدید خشم مردم را کاهش دهند.
آمارهای یورو استار نشان می‌دهد، بهای موادغذایی در اتحادیه اروپا از آوریل 2022 تا آوریل 2023 حدود 16،6 درصد رشد داشته است. این در حالی است که میزان تورم کلی اعلام شده 8،1 درصد بوده است. مسأله این است که برخی از بیشترین میزان تورم مواد غذایی، روی مواد غذایی پرمصرفی مثل تخم‌مرغ، شیر و شکر صورت گرفته است. بنا بر آمار یورو استار، طی یک سال گذشته بهای تخم‌مرغ 22،7، شیر خام 25 و شکر 54،9 درصد افزایش داشته است. این وضعیتی نیست که ساکنان اروپا بتوانند تحمل کنند. شرایط بهای مواد غذایی طوری است که اقتصاددانان را واداشته به سیاستگذاری‌های انجام شده، انتقاد‌های شدیدی داشته باشند. یکی از آنها لارس جونانگ، اقتصاددان سوئدی است که می‌گوید: «اروپا از دهه 1970 به این سو هیچگاه کنترل درستی بر قیمت‌ها نداشته است.»
در این بین کشورهای مرکز و شرق اروپا شرایطی وخیم‌تر از کشورهای متمول غرب اروپا دارند. در رأس کشورهای تورم‌زده، مجارستان و کرواسی قرار دارند که سیاستمداران‌شان اخیراً وارد عمل شده‌اند تا برای دفاع از قشر آسیب‌پذیر و متوسط رو به پایین که این روزها مجبور هستند بخش زیادی از درآمد خود را صرف خرید مواد غذایی کنند، کنترل بهای کالاهای اساسی را خود در دست بگیرند.
برای اروپایی‌ها که قائل به اقتصاد آزاد هستند و دولت کمترین مداخله را در امور بازار دارد، کنترل قیمت‌ها از سوی دولت، رخداد جدیدی محسوب می‌شود. این اقدام از نظر شهروندانی که از تورم به جان آمده‌اند، مثبت تلقی می‌شود. از نظر نورا 32 ساله که مادر 3 فرزند است و در بوداپست زندگی می‌کند، اینکه دولت بتواند قیمت‌ها را از جمله بهای شیر را کنترل کرده و آن را کاهش دهد، بسیار «خوب» است. او با این حال تأکید می‌کند که سوپرمارکت‌ها باید شروع به محدود کردن خریدها کنند. زیرا بسیاری از مردم به خاطر نگرانی از افزایش قیمت‌ها، اقدام به خریدهای بیش از مصرف می‌کنند که در نهایت موجب می‌شود، کمبود این کالاها برای دیگران دردسرساز شود. او می‌گوید: «گاهی اوقات مجبورم هر روز به چندین فروشگاه سر بزنم تا کالاهای مورد نظر را بخرم.»
سیاستمداران یونان که از سال 2008 و بحران اقتصادی این کشور هنوز در وضعیت فوق‌العاده اقتصادی به سر می‌برند، برای کنترل قیمت‌ها متوسل به راهی متفاوت شده‌اند و میزان سود خرده‌فروشان از مواد غذایی و سایر کالاهای اساسی را محدود کرده‌اند.
با این حال بحران اقتصادی پساکرونا کشورهای متمولی را که به لحاظ اقتصادی قدرتمندتر و باثبات‌تر هستند نیز بی‌نصیب نگذاشته است. یکی از این کشورها فرانسه است که دولت آن برای کنترل قیمت‌ها وارد مذاکرات جدی با سوپرمارکت‌ها شده و به آنها پیشنهاد کرده است، بهای برخی کالاها را تا جایی که ممکن است پایین بیاورند. اسپانیا هم از معدود کشورهایی است که مالیات بر ارزش افزوده مواد غذایی را کاهش داده است تا بتواند بحران تورم این کالا را مهار کند. سایر کشورها از جمله ایتالیا هم در حال اعمال فشار برای کنترل مواد غذایی محبوب مثل پاستا هستند.
در حالی که فشارها بر خرده‌فروشی‌ها به خاطر افزایش قیمت‌ها تشدید شده است، خود آنها تأکید می‌کنند که مقصر اصلی وضعیت کنونی بازار نیستند و خود نیز علاقه‌مند به کنترل قیمت‌ها هستند. یکی از آنها که در جنوب مجارستان یک سوپرمارکت کوچک دارد، به خریداران هشدار داده است که نباید فریب دیکتاتوری محصولات را بخورند، زیرا بهای عمده‌فروشی برخی کالا از خرده‌فروشی آنها بیشتر است و بنابراین آنها به خاطر فشاری که دولت برای کنترل قیمت بر آنان می‌آورد، متضرر می‌شوند. این چیزی است که برخی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای معروف در مجارستان مانند لیدل، اسپار و اوشان فرانسوی به آن اعتقاد دارند. یکی از مسئولان یکی از این فروشگاه‌ها می‌گوید: «برای نمونه ما برای خرید هر کیلو شکر 1،35 یورو پول می‌دهیم اما ما را مجبور کرده‌اند آن را 0،85 یورو بفروشیم.»
همسو با این دست خرده‌فروشان، برخی از سیاستمداران قاره سبز نیز این دست اقدامات را بی‌فایده می‌دانند. یکی از آنها رئیس بانک مرکزی مجارستان است که می‌گوید: «با ابزارهای قدیمی نمی‌توان در مواجهه با این بحران پیروز شد. سیاست کنترل قیمت‌ها توسط دولت، چیزی است که در دوره سوسیالیسم نیز تجربه شده بود.» پیتر ویروواژ، تحلیلگر اقتصادی بانک چند ملیتی آی‌ان‌جی هم معتقد است: «با این دست سیاست‌ها شاید بتوانید بهای شیر را کنترل کنید، اما تورم کلی همچنان ادامه خواهد داشت.» چنین سخنانی باعث شده است، برخی اقتصاددانان نگران آن شوند، با وجود همه فشارهایی که بر خرده‌فروشان و البته مردم وارد می‌شود، سیاستمداران بدون توجه به اثربخشی سیاست خود، به این مسیر ادامه دهند و در نهایت هم خرده‌فروشان متضرر شوند و هم خریداران.