بیتا میرعظیمی
خبرنگار

 سال‌هاست که بخش عمده‌ای از فاضلاب شهری به رودخانه لاهیجان سرازیر شده و مشکلات عدیده‌ای را برای زیستمندان و مردم ساکن در حاشیه رودخانه پدید آورده است. حالا اوضاع به اندازه‌ای وخیم شده که برخی از شهروندان لاهیجان با روزنامه ایران تماس گرفته و از بوی تعفن شدید فاضلاب گله و شکایت کرده‌اند. مردم شهرک فرهنگیان، کوی زمانی، کوی جانبازان و بخش جنوبی شهر لاهیجان دیگر دادشان بلندتر شده و در تماس با «ایران» خواهان پیگیری و حل این مشکل شده‌اند.
«علی امیری» رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لاهیجان با تأیید ورود بخشی از فاضلاب شهری به رودخانه لاهیجان از عدم توجه شرکت آب و فاضلاب استان گیلان نسبت به ساماندهی شبکه فاضلاب گله کرده و در گفت‌و‌گو با «ایران» از معرفی آبفا به مراجع قضایی خبر می‌دهد؛ طبق گفته او در حال حاضر پرونده این شکایت در دادستانی مفتوح بوده و در حال رسیدگی است. از دیگر سو، «مازیار علی‌پور» مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان گیلان، کمبود منابع مالی را عمده‌ترین عامل برای عدم پیشرفت کامل پروژه‌ها و اتمام آنها دانسته و در گفت‌و‌گو با «ایران» تأکید می‌کند: پروژه فاضلاب لاهیجان از سال 1373 شروع و تاکنون با هزینه کردی بالغ بر 540 میلیارد ریال بر اساس موافقتنامه طرح،92/76 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. این در حالی است که اگرچه تکمیل پروژه فاضلاب لاهیجان به 10500 میلیارد ریال اعتبار نیازمند است اما اعتبار مصوب سال 1402 این طرح تنها 37 میلیارد ریال بوده که متأسفانه تا این تاریخ نیز تخصیص آن در وضعیت غیر قابل باور، صفر است.
«حمیدرضا.د» یکی از شهروندان ساکن شهرک فرهنگیان به «ایران» می‌گوید:«این روزها بوی تعفن فاضلاب به اندازه‌ای زیاد است که حتی نمی‌توانی چند دقیقه کنار رودخانه بایستی؛ نزدیک رودخانه که می‌شوی حالت از بوی تعفن شدید بد می‌شود؛ البته این موضوع تازه‌ای نیست، هر بار شهرداری بخشی از فاضلاب را جمع‌آوری می‌کند اما واقعاً دیگر این کارها فایده‌ای ندارد. هر بار با اعتراض مردم، سازمان آب و فاضلاب استان پای کمبود اعتبار را به میان کشیده و از خود سلب مسئولیت می‌کند.»
 اما آیا واقعاً کمبود اعتبار و بودجه علت ورود فاضلاب شهری به رودخانه و ورود آب آلوده به مزارع کشاورزی است؟ آیا جز این است که با ورود آب آلوده به مزارع، محصولات کشاورزی آلوده وارد سبد غذایی شهروندان شده و در نهایت دود این اتفاق شوم به چشم مردم و محیط زیست خواهد رفت؟ سؤال اینجاست که مردم لاهیجان تا کی باید این حجم زیاد از آلودگی را تحمل کرده و چشم انتظار تزریق بودجه و اعتبار برای حل این مشکل دیرینه بمانند؟

فاضلاب شهری در رودخانه
«علی امیری» رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لاهیجان به «ایران» می‌گوید: « اداره محیط زیست، یک اداره نظارتی است و بر این اساس ما بر حسب وظیفه و طی بازدیدهای مکرر نمونه برداری‌هایی از ورود فاضلاب به رودخانه لاهیجان انجام دادیم و در نهایت مشخص شد که این فاضلاب از بخش‌های مختلف وارد رودخانه می‌شود. اگرچه شهر لاهیجان دارای تصفیه‌خانه است اما متأسفانه تمام فاضلاب شهری وارد تصفیه‌خانه نشده و بخشی از آن وارد رودخانه می‌شود. در همین راستا نیز اخطارهای لازم به شرکت آب و فاضلاب شهرستان داده شده است.»
او تصریح می‌کند: «چند سال پیش اداره محیط زیست لاهیجان اخطاریه‌ای را به شرکت آب و فاضلاب داده و همین امر منجر به معرفی مسئول آبفای گیلان به دادگاه شد. پس از آن رئیس وقت آبفا جابه‌جا و ما مجدداً با رئیس وقت جدید وارد مذاکره و بازدید شدیم. بازدیدها همچنان ادامه داشت تا اینکه سال گذشته رئیس شرکت آب و فاضلاب شهرستان به‌دلیل عدم ساماندهی فاضلاب به مراجع قضایی معرفی شد و در حال حاضر پرونده شکایت در دادستانی لاهیجان مفتوح بوده و پرونده در حال رسیدگی است. البته ناگفته نماند که در نتیجه پیگیری‌های انجام شده، چندین پمپاژ که فاضلاب را به سمت تصفیه‌خانه هدایت می‌کرد تأمین اعتبار شده و به بهره‌برداری رسیده است.» او در عین حال تأکید می‌کند که توضیحات تکمیلی را از طریق اداره آب و فاضلاب شهرستان و استان پیگیری کنید.
اما چرا این مشکل در تمام این سال‌ها حل نشده است؟ آیا مشکل تأمین اعتبار و کمبود بودجه وجود دارد؟ امیری می‌گوید:«شرکت آب و فاضلاب استان بحث کمبود اعتبار را مطرح کرده‌اند؛ البته بهتر است پاسخ دقیق این سؤال را از زبان مسئولان آبفا بشنوید.»
رئیس اداره حفاظت محیط زیست لاهیجان، همچنین درباره آسیب وارده فاضلاب به زیستمندان و مردم ساکن در حاشیه رودخانه لاهیجان می‌گوید: «فاضلاب قطعاً عوارضی را به همراه دارد؛ ضمن آنکه تمام واحدهای صنعتی بزرگ طی پیگیری‌های این اداره و گاه معرفی به دادگاه، منجر به احداث تصفیه‌خانه شده و از ورود پساب به رودخانه جلوگیری شده است. در حال حاضر در سطح شهرستان لاهیجان 16 تصفیه‌خانه فاضلاب فعال وجود دارد که پساب‌ها را تصفیه کرده و سپس وارد محیط می‌نمایند.البته با توجه به اهمیت و حساسیت موضوع وضعیت ساماندهی کل فاضلاب شهری شهرستان لاهیجان به‌طور مستمر در کارگروه مدیریت پسماند شهرستان به ریاست فرماندار شهرستان پیگیری می‌شود.»

طرح نجات رودخانه و نهر نخجیر کلایه
در همین حال، «مازیار علی پور» رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان گیلان نیز به «ایران» می‌گوید: پروژه فاضلاب لاهیجان دارای 22 کیلومتر خطوط اصلی و 122 کیلومتر خطوط فرعی برای تحت پوشش قراردادن جمعیتی معادل 90 هزار نفر بوده و دارای یک تصفیه‌خانه به ظرفیت 26 هزار مترمکعب در شبانه‌روز برای مدول اول اجرایی است.
 طبق گفته این مقام مسئول، از مهمترین کارهای اجرا شده این طرح می‌توان به احداث تصفیه‌خانه بزرگ فاضلاب بهداشتی لاهیجان به ظرفیت 26 هزارمترمکعب در شبانه‌روز (معادل جمعیت 90 هزار نفر) که از سال 1392 در دست بهره‌برداری است، احداث دو واحد تلمبه‌خانه اصلی در زون‌های یک و پنج طرح و احداث 72.3 کیلومتر شبکه جمع‌آوری و خطوط انتقال فاضلاب اشاره کرد.
او به برنامه‌های در دست اجرا و برنامه‌ریزی شده نیز اشاره کرده و می‌گوید: تصفیه‌خانه بزرگ فاضلاب بهداشتی لاهیجان از اردیبهشت ماه سال 1392 به صورت کامل و با رعایت تمامی استانداردهای موجود در حال بهره‌برداری بوده و پساب تولیدی آن نیز با رعایت همه موازین بهداشتی به رودخانه زاکله بر رود تخلیه می‌شود. همچنین همزمان با اقدامات فوق و با توجه به ناکافی بودن اعتبارات سالانه تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در قالب طرح ایجاد تأسیسات فاضلاب در شهر لاهیجان به شماره 1503002156، آبفای گیلان تمام مساعی و تلاش خود را برای تأمین منابع مالی جهت اتمام پروژه، نظیر استفاده از وام بانک توسعه اسلامی، همچنین استفاده از پتانسیل قرارگاه خاتم‌الانبیا را در دستور کار خود قرار داده است. از سویی دیگر، شرکت آب و فاضلاب گیلان در راستای تحقق اهداف عالی خود و به منظور ملموس سازی خدمات نظام و اثر بخشی زیست محیطی قسمت‌های اجرا شده در قالب طرح فاضلاب بهداشتی لاهیجان و وجود نزدیک به 200 کیلومتر شبکه فاضلاب سنتی در این شهر که جمع‌آوری کننده همزمان آب‌های سطحی و فاضلاب قسمتی از شهروندان از زمان شهرداری است، طرحی با عنوان طرح نجات رودخانه و نهر نخجیر کلایه لاهیجان از فاضلاب را مورد بررسی و تصویب قرار داد که با اجرای قسمت حاشیه کمربندی آن، با احداث 15 منهول واسط خاص، موفق به هدایت تقریباً تمامی فاضلاب‌های منتهی به حاشیه کمربندی این شهر، به سمت تصفیه‌خانه فاضلاب شده است. از این نظر شاید بتوان لاهیجان را نخستین شهر در ایران دانست که با این میزان پیشرفت فیزیکی طرح فاضلاب بهداشتی تقریباً به همین میزان جمعیت شهری را تحت پوشش طرح فاضلاب قرارداده است.

کمبود اعتبار و بودجه
 مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان گیلان، کمبود منابع مالی را عمده‌ترین عامل برای عدم پیشرفت کامل پروژه‌ها و اتمام آنها دانسته و تأکید می‌کند: شرکت آبفای گیلان در اجرای سیاست راهبردی خود در نظر دارد موجبات بهره‌مندی سریع مردم (حتی) از حداقل هزینه‌های انجام شده را فراهم آورد، موضوعی که هم‌اکنون در شهر لاهیجان به صورت کامل ملموس بوده و برای رودبنه نیز در همان مسیر در حال برنامه‌ریزی است. همچنین در خصوص تأمین منابع مالی برای اجرای طرح‌های فاضلاب شرکت آبفای گیلان علاوه بر اعتبارات طرح‌های ملی استانی شده که سهم آن برای لاهیجان در سال‌های اخیر بشدت کم شده است و در سال‌جاری با همین میزان کم تخصیص آن نیز صفر است! البته اخذ وام از بانک‌های داخلی، استفاده از منابع بانک توسعه اسلامی و استفاده از منابع فاینانسی در حال پیگیری است. از سویی دیگر، یکی از منابع درآمدی شرکت آبفای گیلان، استفاده از منابع تبصره 3 قانون تشکیل شرکت‌های آب و فاضلاب کشور است که به‌رغم تصویب آن در اکثر شهرهای استان گیلان از جمله تمامی شهرهای همجوار، متأسفانه تاکنون شورای اسلامی این شهر نسبت به تصویب آن اقدام نکرده است؛ البته مساعدت ویژه نماینده محترم جناب آقای فرخی در این راستا مورد درخواست است که اطمینان داریم تلاش‌های ایشان مانند گذشته، راهگشا خواهد بود.