بنفشه غلامی
خبرنگار

امروز نه فقط روزی تاریخی برای ترکیه است که برای رجب طیب اردوغان، مردی که اکنون 20 سال است حاکمیت این کشور را در دست دارد، روزی فراموش‌نشدنی خواهد بود. او امروز کارنامه فعالیت سیاسی دو دهه‌ای خود را از دست مردم کشورش تحویل می‌گیرد و نتیجه واقعی سیاست‌هایش در حوزه‌های مختلف که ترکیه را از تورم و بحران اقتصادی دهه 1990 به شکوفایی دهه 2000 و بلندپروازی‌های دهه 2010 کشاند، در قالب اعداد و ارقام آرایی که باید در پایان روز شروع به شمارش شوند، خواهد دید.
با این حال فقط او و کمال قلیچدار اوغلو رقیب قدرتمندش، نیستند که امروز را در تب و تاب پیروزی و شکست می‌گذرانند. علاوه بر آنان، چشم بسیاری از کشورهای منطقه نیز به دستان مردم ترکیه دوخته شده است تا ببینند سکان هدایت 5 سال آتی ترکیه را چه کسی در دست خواهد گرفت.به گزارش سایت شبکه خبری سی‌ان‌ان، انتخابات امروز، کمتر از سه ماه بعد از زلزله ویرانگری برگزار می‌شود که بیش از 50 هزار نفر را در استان‌های جنوبی این کشور به کام مرگ کشید و بیش از سه میلیون نفر را مجبور به ترک زادگاه و خانه و کاشانه خود کرد. این انتخابات همچنین در شرایطی برگزار می‌شود که ترکیه در یکی از جدی‌ترین بحران‌های اقتصادی خود که به بیش از 44 درصد رسیده است، به‌سر می‌برد. علاوه بر این، انتخابات در حالی انجام می‌شود که منتقدان اردوغان، او را متهم به زیر پا گذاشتن دموکراسی می‌کنند.
انتخابات ریاست جمهوری امروز همچنین کاندیدای دیگر هم دارد. او سنان اوغان 55 ساله است که کمترین شانس را برای پیروزی دارد. او در واقع آمده تا برای انتخابات آتی تبدیل به فردی شناخته شده شود.
روز بزرگ ترکیه
به نوشته سایت شبکه خبری بی‌بی‌سی، همچنین این انتخابات، 6 سال بعد از رفراندوم 2017 برگزار می‌شود که طی آن با طرحی که اردوغان به‌عنوان رهبر حزب عدالت و توسعه سال‌ها در پی آن بود، نظام سیاسی این کشور از پارلمانی به ریاستی تغییر کرد و رئیس‌جمهور تبدیل به مرد شماره یک کشور شد؛ کسی که می‌تواند در کشور وضعیت فوق‌العاده اعلام کند و انتصاب‌ها را انجام دهد. بنابراین اگر او در انتخابات امروز پیروز شود، به این روال ادامه خواهد داد، اما در مقابل، کمال قلیچدار اوغلو خلاف این نظر را دارد. او از منتقدان سیستم ریاستی بوده و پیش‌تر در تبلیغات و کمپین‌های انتخاباتی‌اش گفته بود می‌خواهد سیستم سیاسی کشور را به پارلمانی بازگردانده و دیگر بار پست نخست‌وزیر را احیا کند و ضمن اعطای استقلال به دادگاه‌ها، به رسانه‌ها طعم شیرین آزادی بیان ببخشد. او وعده داده است:«من در خدمت همه 85 میلیون شهروند ترکیه خواهم بود و به شما نشان خواهم داد که برای همه شما احترام قائل هستم.»
 روز بزرگ منطقه و آن سوی منطقه
طبیعتاً انتخابات ترکیه سرنوشت 5 سال آتی این کشور را تعیین می‌کند اما در کنار آن برای منطقه و شماری از کشورهای دیگر جهان نیز اهمیت بسیاری دارد.  ترکیه هر چند یکی از اعضای ناتو است اما اردوغان در یک دهه اخیر بویژه چند سال گذشته همکاری‌های بسیار تنگاتنگی با روسیه و چین داشته است. او از روسیه سیستم دفاعی اس400 خریده و با مشارکت این کشور اولین نیروگاه هسته‌ای ترکیه را بنا کرده است.
او خواهان آن است که ترکیه به‌عنوان «یک جزیره صلح و امنیت» شناخته شود و بر همین اساس در بحران‌های مختلف مثل جنگ اوکراین، پیشنهاد میانجیگری می‌دهد. با این حال مخالفان و حتی حامیان او خواهان آن هستند که ترکیه مشارکت بیشتری با غرب داشته باشد و همکاری ارتش با امریکا و غرب بیش از همکاری آن با روسیه باشد.
بسیاری از ناظران معتقدند اگر اردوغان پیروز شود، از ناتو خارج نخواهد شد اما روابطش را با غرب محدودتر خواهد کرد. سی‌ان‌ان نیز نوشته است در نقطه مقابل اردوغان، کمال قلیچدار اوغلو نسبت به روسیه بدبین است و همین دو روز پیش این کشور را متهم کرد که قصد دخالت در انتخابات ترکیه را دارد. او همچنین نزدیک به دو ماه قبل دیداری با جف فلیک، سفیر امریکا در آنکارا داشت که با واکنش تند اردوغان روبه‌رو شد. با این حال همین سیاست خارجی اردوغان گاه به کمک غربی‌ها رفته است. نمونه آن میانجیگری‌اش بین کی‌یف و مسکو در مسأله صادرات غلات از اوکراین بود که با از سر گرفته شدن این کالا، بخشی از بحران این کالا در آفریقا و شماری از دیگر کشورهای جهان برطرف شد.
نگرانی آوارگان سوری
انتخابات امروز ترکیه، با دقت تمام زیر نگاه 3.5 میلیون آواره سوری است که در سال‌های گذشته در این کشور پناه گرفته‌اند. آنها که حق رأی ندارند، از جمله کسانی هستند که آرزو می‌کنند اردوغان در پایان امروز دست‌هایش را به نشانه شادی بالا بگیرد و برای حامیانش تکان دهد؛ زیرا قلیچدار اوغلو از هم‌اکنون به طرفدارانش وعده داده است، «در کمتر از دو سال آینده» همه آوارگان سوری را به خانه‌هایشان در سوریه بازمی‌گرداند. آوارگان سوری که تقریباً در شش سال اول جنگ سوریه راهی ترکیه شدند، اولین بار است که دچار چنین نگرانی‌ای می‌شوند؛ زیرا آمارها نشان می‌دهد تقریباً 80 درصد مردم ترکیه خواهان آن هستند که آوارگان سوری به کشورشان بازگردند. بعد از بحران اقتصادی ترکیه و همچنین زلزله ویرانگر هر دو کشور، بازگشت آوارگان سوری تبدیل به یکی از مهم‌ترین مسائل ترکیه شده است. در حال حاضر 700 هزار آواره سوری در مدارس ترکیه درس می‌خوانند و شمار کودکان سوری که در ترکیه متولد شده‌اند به 880 هزار نفر می‌رسد و واقعاً مشخص نیست آوارگان سوری که نزدیک به یک دهه است در ترکیه زندگی می‌کنند، می‌توانند از زندگی‌ای که در این سوی مرز کشور خود ساخته‌اند، دست بکشند. مسأله آوارگان سوری در حالی است که سران دو کشور ترکیه و سوریه نیز با یکدیگر اختلافات عمیقی دارند؛ در حالی که ترکیه در حال جنگ با کُردهای شمال سوریه است، سران دمشق خواهان خروج ترکیه که تا عمق 30 کیلومتری در خاک سوریه نفوذ کرده، از کشور خود هستند. خروج ترکیه از سوریه شاید با مخالفت اردوغان همراه باشد اما قلیچدار اوغلو از آن استقبال می‌کند؛ هرچند که به گفته ناظران این وعده با وجود همه تمایلی که او دارد تا ده سال آینده عملی نخواهد شد.
 اقتصاد، حرف اول را می‌زند
با این حال برای مردم کوچه و خیابان که وقتی شب به خانه می‌روند غذایی خوب برای بقا و خانه‌ای گرم برای زندگی می‌خواهند، اقتصاد چیزی که اکنون چند سالی است در ترکیه تبدیل به بزرگ‌ترین نگرانی آنان شده است، یعنی همه چیز. آنها در چند سال اخیر که اسب سرکش تورم مهار پاره کرده است، با نظرات اقتصادی که اردوغان و مخالفانش می‌دهند، سرگیجه گرفته‌اند. از یک سو مخالفان اردوغان تأکید می‌کنند برای مهار تورم باید نرخ بهره را افزایش داد، اما در نقطه مقابل، اردوغان مخالف سرسخت چنین چیزی است و می‌گوید افزایش نرخ بهره به جای مهار تورم، آن را افزایش خواهد داد. این در حالی است که مردم شاهد آن هستند که با وجود افزایش نیافتن نرخ بهره، تورم همچنان هر روز بالاتر از روز قبل می‌رود و در ماه‌های اخیر نیز که تا حدودی از 80 درصد فروکش کرده، تازه به 44 درصد رسیده است.
به نوشته سایت بلومبرگ، اردوغان با سیاست افزایش نیافتن نرخ بهره، همچنین باعث شد استقلال بانک‌ها از آنها گرفته شده و کشور با بحران ارزی شدیدی روبه‌رو شود. به زعم تحلیلگران بلومبرگ، این وضعیت می‌تواند همچنان ادامه یافته و منجر به کسری تجاری، افزایش بدهی‌های خارجی و کمبود ذخایر ارزی شود. در واقع به این ترتیب  ترکیه دیگر بار گرفتار تورمی شده است که سه دهه قبل دچار آن بود. در این بین مردم در حالی که با افزایش هزینه‌های زندگی و رشد بدون توقف مواد غذایی دست به گریبان‌اند، شاهد آن هستند که اردوغان هر روز دست به افتتاح پروژه‌های هزینه‌بر بلندپروازانه‌ای مثل ساخت جنگنده، تولید ناو و خودروهای الکتریکی می‌زند تا پیشرفت‌های صنعتی کشورش را در جهان به نمایش بگذارد. به همین دلیل قلیچدار اوغلو برای جلب آرای مردم به آنها وعده داده است در صورت پیروزی، به اقتصاد ارتدوکسی بازگردد که به معنای آن است که نرخ بهره را افزایش خواهد داد. این کار شاید بتواند تورم را در کوتاه‌مدت مهار کند اما برای درمان درد اقتصاد ترکیه، هر کسی که پیروز انتخابات شود، باید یک بازنگری کامل در ابزار بانک مرکزی داشته باشد. چنین چیزی در طولانی‌مدت می‌تواند رخ دهد، بنابراین وعده‌های قلیچدار اوغلو درصورت پیروزی او، نمی‌تواند بلافاصله عملی شود؛ ضمن اینکه ترکیه ناگزیر خواهد بود با تغییر در سیاست‌های منطقه‌ای خود سرمایه‌گذاران را علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این کشور کند.

 نقش حساس کُردها
برای کُردهای ترکیه که یک پنجم جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند، انتخابات امروز چیزهای زیادی در آستین دارد. از هر ده رأی دهنده کُرد، یک نفر حامی حزب دموکراتیک خلق‌ها است. این حزب بعد از حزب جمهوریخواه خلق دومین حزب مخالف در ترکیه محسوب می‌شود؛ این انتخابات مهم‌ترین انتخابات تاریخ این کشور است. رأی دهندگان کُرد در ابتدا از دولت اردوغان حمایت می‌کردند؛ زیرا در نخستین سال‌های حاکمیت اردوغان بود که آنان برای اولین بار در تاریخ ترکیه صاحب حق و حقوق دموکراتیک در کشور خود شدند. اما از سال 2015 که مذاکرات صلح بین دولت و کُردها شکست خورد، ورق برگشت. آنکارا و متحدان غربی‌اش از آن زمان به کُردهای ترکیه لقب تروریست دادند. در ماه‌های اخیر نیز اردوغان کمال قلیچدار اوغلو را متهم کرده که روابط نزدیکی با کُردها ایجاد کرده است. او این اتهامات را تا آنجا پیش برد که در سخنانی با اشاره به مقر پ. ک. ک در شمال عراق گفت: «مردم من کشور خود را به رئیس جمهوری که از قندیل حمایت می‌شود، نخواهند داد.» در مقابل اپوزیسیون نیز اردوغان را متهم کرده که با بخشی از مردم خود رفتار مناسبی نداشته و هر روز با آنها مانند تروریست رفتار می‌کند تا شاید بتواند آرای ملی گرایان را از آن خود کند.

 سیستم انتخاباتی ترکیه چگونه است
ترکیه هر 5 سال یک بار انتخابات برگزار می‌کند. کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری هم می‌توانند از سوی احزابی معرفی شوند که در انتخابات پارلمانی دور قبل حداقل 5 درصد آرا را کسب کرده باشند و می‌توانند با جمع‌آوری حداقل 100 هزار امضا از حامیان خود وارد چرخه انتخابات شوند. در انتخابات ریاست جمهوری هر نامزدی که بتواند بیش از 50 درصد آرا را از آن خود کند، پیروز انتخابات معرفی می‌شود. در غیر این صورت دو نامزدی که بیش از دیگر نامزدها رأی آورده باشند، به دور دوم انتخابات راه می‌یابند.انتخابات پارلمانی نیز هر 5 سال یکبار برای تعیین تکلیف 600 کرسی این نهاد قانونگذاری برگزار می‌شود. ترکیه از سیستم نمایندگی تناسبی برخوردار است که بر اساس آن هر حزب نسبت به تعداد آرایی که به دست می‌آورد صاحب کرسی‌های پارلمانی می‌شود. هر حزبی که کمتر از 7 درصد آرا را به دست آورده باشد نیز حق حضور در پارلمان را نخواهد داشت.

اردوغان از کجا آمد و چه کرد
رجب طیب اردوغان 69 ساله، زندگی سیاسی خود را در دهه 1970 از استانبول شروع کرد. او که در خانواده‌ای متوسط به دنیا آمده بود، سال 1976 اولین نقش سیاسی‌اش را برعهده گرفت و رئیس جوانان حزب رفاه به رهبری نجم‌الدین اربکان در یکی از مناطق استانبول شد. او از همین جا بود که شروع به طی کردن پله‌های ترقی کرد و در سال 1994 تبدیل به شهردار استانبول شد و به مردم وعده داد، مشکلات این شهر را از آلودگی هوا، جمع‌آوری زباله و فقدان آب آشامیدنی تمیز حل کند؛ وعده‌هایی که عملی شد. اما چهار سال بعد شعری جنجالی خواند و راهی زندان شد. او سال 1999 از زندان آزاد و دو سال پس از آن با برطرف شدن منع فعالیت‌های سیاسی‌اش، حزب عدالت و توسعه را تأسیس کرد و در انتخابات 2002 با وعده اصلاحات اقتصادی و پایان دادن به تورم به نخست‌وزیری ترکیه رسید. او از آن زمان تا کنون قدرت اول ترکیه را در قالب نخست‌وزیر یا رئیس جمهور در دست داشته است.

قلیچدار اوغلو چگونه به اینجا رسید
کمال قلیچدار اوغلو 74 ساله متولد شهر تونجلی در شرق ترکیه است. اما خودش گفته است، ریشه خراسانی دارد و خانواده‌اش در سلجوقیان از ایران به سمت ترکیه کنونی مهاجرت کرده و منطقه آق شهیر و نزدیکی قونیه اقامت کردند. او به عنوان حسابدار در یک اداره دولتی مشغول به کار شد و 20 سال در این حرفه فعالیت کرد و توانست رئیس مؤسسه بیمه اجتماعی ترکیه شود. او سال 1999 فعالیت‌های دولتی را کنار گذاشت و به حزبی که بولنت اجویت رهبر آن بود، پیوست. با این حال در انتخابات 1999 نتوانست در فهرست این حزب جای گیرد و بنابراین به حزب جمهوریخواه خلق پیوست و سه سال بعد وارد پارلمان شد. او سال 2009 برای شهردار شدن در استانبول تلاش کرد اما موفق نشد. او از آن زمان به بعد در رأس حزب خود قرار گرفت و آن را از ریشه‌های کمالیستی‌اش به یک حزب سوسیال دموکرات تبدیل کرد.

خبر پلاس

گزارش اختصاصی «ایران» از ترکیه
کدام گفتمان امروز پیروز مهمترین انتخابات منطقه می‌شود؟

علی حیدری
خبرنگار

امروز مردم کشور ترکیه به صندوق‌های رأیی می‌روند که مهمترین انتخابات این کشور و منطقه در سال‌جاری لقب گرفته است. با کنار رفتن محرم اینجه یکی از ۴ کاندیدا که به رأی‌شکن معروف شده بود، تحلیل‌ها و نظراتی که بر دو مرحله‌ای بودن انتخابات تأکید داشت، به‌تدریج رنگ باخته و ایده یک مرحله‌ای شدن قوت گرفته است. تصور عامه بر این است که کنار رفتن اینجه به سود کمال قلیچدار اوغلو کاندیدای ائتلاف 6 ‌گانه و رهبر حزب جمهوری خلق خواهد بود زیرا اینجه بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۸ از همین حزب منشعب شده است. در روزهای منتهی به انتخابات، امروز به سراغ مردم در آنکارا و استانبول رفتیم و نظر آنها را درباره کاندیداهای این انتخابات پرسیدیم.
دختر جوان محجبه‌ای که در استانبول ساکن و برای یک شرکت ژاپنی مشغول به کار است، رأی خود را به اردوغان خواند و درباره چرایی آن گفت: «ما طی ۲۰ سال گذشته از نظر دینی و نوع پوشش وضع خوبی داشتیم. در گذشته نمی‌توانستیم با روسری به مدرسه، دانشگاه و محل کار برویم اما با روی کار آمدن اردوغان توانستیم. اما اینها (ائتلاف ۶ گانه) همه چیز را به هم خواهند ریخت. ما نگران تغییر این وضع هستیم که دوباره آن سختگیری‌ها تکرار شود.»
مرد میانسالی که در وزارت کشاورزی و جنگل‌داری مشغول کار است هم رأی خود را به اردوغان خواند و یادآور شد: «وضع اقتصادی ما طی دو دهه گذشته بسیار خوب شده و کشور متحول شده است.  تورم الان در همه دنیا وجود دارد. قلیچدار اوغلو کاری بلد نیست و با تروریست‌ها متحد شده است. اینها برای کشور دلشان نمی‌سوزد. همان ه‌دپ که با قلیچدار اوغلو ائتلاف کرده، دنباله پ‌ک‌ک است که در دو، سه سال گذشته به‌صورت سازمان‌یافته اقدام به آتش زدن جنگل‌های ترکیه کردند و خسارت زیادی به ما وارد شد.  الان چندسال است که استانبول بدست اکرم امام اوغلو از حزب جمهوری خلق افتاده اما ببینید وضع چطور شده، همه چیز در حال فرسوده شدن است و پله‌های برقی به صدا افتاده‌اند.» او درباره تورم هم می‌گوید: «الان همه دنیا دچار تورم است حتی اروپا و ما از این مرحله عبور خواهیم کرد.» اما طرفداران قلیچدار اوغلو که شمار آنها در استانبول اندک است، نظر متفاوتی دارند. زن میانسالی که در حال گفت‌و‌گو با اعضای ستاد انتخاباتی قلیچدار اوغلو است، می‌گوید: «من برای عدالت، آزادی و رفاه به او رأی می‌دهم. مردم دیگر از اردوغان خسته شده‌اند و او باید برود.»
در آنکارا برخلاف استانبول، طرفداران قلیچدار اوغلو بیشتر به نظر می‌رسند. پیرمردی که در میتینگ انتخاباتی این نامزد انتخاباتی شرکت کرده، می‌گوید: «مردم می‌خواهند اردوغان برود و قلیچدار با اختلاف ۵-۱۰ درصد پیروز می‌شود.» به او می‌گویم که در استانبول اردوغان طرفداران زیادی دارد، جواب می‌دهد: «آنها را با پول و سازماندهی جذب کرده‌اند.»  درباره سیاست خارجی از او که بازنشسته یک دستگاه دولتی بوده، می‌پرسم. می‌گوید: «قلیچدار اوغلو بیاید روابط با سوریه، عراق و ایران را دوباره احیا می‌کند و اشتباهات اردوغان در حمله به کشورهای اطراف را تکرار نمی‌کند. ضمن اینکه با غرب و امریکا رابطه‌اش را بهتر خواهد کرد. قرار است ۳۰۰ میلیارد دلار هم برای سرمایه‌گذاری به ترکیه بیاورد.» عدالت، توازن مجدد بین قوا و رفاه دوباره، فصل مشترک سخنان افرادی است که به قلیچدار اوغلو رأی می‌دهند. آنان در چنین فضایی است که امروز برای انتخاب بین دو شیوه حکومت‌داری و گفتمان پای صندوق‌های رأی می‌روند.  شیوه‌ای که طی دو دهه دنبال شده، ترکیه را تبدیل به یک کشور قدرتمند و شکوفا کرده اما در ۵ سال گذشته مسیر رو به عقب در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی را پیموده و انتقادات زیادی برای خود خریده است. شیوه‌ای که دم از تغییر می‌زند، بدنبال احیای توازن قوا در داخل، اصلاحات عمیق اقتصادی، بازگشت به غرب و کنار گذاشتن ماجراجویی است اما کارنامه‌ای از گذشته ندارد جز اینکه وزیر اقتصاد و نخست‌وزیر دوره‌های گذشته را با خود همراه کرده است.