اکرم رضایی
خبرنگار

هدایت تحصیلی همان گلوگاهی است که آینده شغلی افراد جامعه تا حد زیادی در آن مشخص می‌شود. دانش‌آموزان در ابتدای پایه دهم باید به سمت رشته‌ای هدایت شوند که در نهایت از میان شاخه‌های شغلی و تحصیلی همان رشته مسیر آینده را انتخاب کنند. برای همین سال‌هاست عنوان «هدایت تحصیلی» به یک چالش جدی برای دانش‌آموزان و والدین و نظام تعلیم و تربیت تبدیل شده است چرا که دستورنامه‌ای است که در این سال‌ها هیچ گاه به درستی اجرا نشده است و خروجی‌اش انبوه دانش‌آموزانی است که با رغبت به تحصیل ادامه نمی‌دهند، در میانه تحصیل جا می‌زنند، تغییر رشته می‌دهند و سرمایه مادی و معنوی بسیاری در این میان هدر می‌رود. بر اساس آخرین اطلاعیه منتشر شده، صدور نمون برگ هدایت تحصیلی کلاس نهمی‌ها در دهه دوم تیرماه انجام می‌شود. از سوی دیگر ۱۶ بهمن تا ۷ اردیبهشت اجرای آزمون‌های توانایی و رغبت برگزار شد که این آزمون نسبت به سال‌های قبل تغییراتی داشت. آزمون رغبت‌سنجی همیشه قرار بوده یکی از پایه‌های مهم هدایت تحصیلی باشد اما باز هم در نهایت نمره‌ها ملاک انتخاب‌ها می‌شود. علاوه بر این از ۱۵ فروردین تا ۱۵ اردیبهشت برنامه تکمیل نمون‌برگ‌های نظرخواهی برای مشاوران و معلمان در نظر گرفته شد. این ملاک هم از اصول هدایت تحصیلی است که هیچ گاه جدی گرفته نشده و باز هم در نهایت نمره‌ها حرف اول و آخر را می‌زنند. در ادامه این فرایند از ۴ تا ۲۰ اردیبهشت برنامه تکمیل نمون‌برگ‌های نظرخواهی دانش‌آموزان و والدین، از ۴ تا ۲۵ اردیبهشت تکمیل ظرفیت شاخه و رشته‌های تحصیلی مناطق و در دهه اول تیرماه ثبت نتایج امتحانات برای عملکرد تحصیلی انجام خواهد شد. در حقیقت در تمام این سال‌ها برنامه پر طمطراق هدایت تحصیلی روی کاغذ به عمل تبدیل نشده و وقت ثبت نام‌ها در پایه دوم متوسطه، ملاک اصلی معدل‌هاست تا بهترین‌ها به سمت تجربی هدایت شوند و از همین‌جا مسیر تحصیل تا بازار کار به انحراف کشیده می‌شود.
محمدمهدی کاظمی معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره برنامه آموزش و پرورش برای هدایت تحصیلی در سال‌جاری و تغییراتی که در آزمون توانایی و رغبت اعمال شده توضیح داد: هدایت تحصیلی طبق شیوه‌نامه شورای عالی آموزش و پرورش بوده و بنابراین یک فرایند ثابت است. در هدایت تحصیلی عوامل مختلفی از جمله نظر دانش‌آموز، نظر مشاور، نظر معلم، اولیا و همچنین سوابق تحصیلی دانش‌آموزان تأثیر‌گذار هستند که کل نمره آن فرایند هدایت تحصیلی را در بر خواهد داشت.
وی در ادامه با توضیح اینکه در سال‌های قبل دانش‌آموزان به سؤالات آزمون‌ها، پاسخ شفافی نمی‌دادند و از این رو شناسایی مهارت و استعداد آنها دشوار بود، تأکید کرد: این فرایند از بهمن ماه آغاز شده و دانش‌آموزان در آزمون رغبت، علاقه و استعداد شرکت کرده‌اند. این آزمون‌ها دارای یک سری تغییرات بوده‌اند؛ به این دلیل که در سال‌های قبل تعداد سؤالات آزمون زیاد بود و بعضاً باعث می‌شد دانش‌آموزان نتوانند به سؤالات پاسخ دهند و ما هم به آن نتیجه مطلوب از علاقه دانش‌آموزان نمی‌رسیدیم. لذا تغییراتی در نوع سؤالات و همچنین کاهش حجم سؤالات داشته‌ایم.
معاون وزیر آموزش و پرورش گفت: عامل مهم دوم اعمال نظر معلم است که امسال اجرا می‌شود. البته ما به شکل فراگیر این را اعمال نکردیم بلکه به صورت آزمایشی در چند منطقه انجام می‌شود. در واقع نظر معلمان در فرایند استعدادیابی بیشتر درگیر خواهد شد.
معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش گفت: ما نقش و نظر معلمان را طی ارتباط با مشاوران مدارس بیشتر می‌کنیم تا بهره‌برداری بهتری برای دانش‌آموز داشته باشد. زیرا مشاور به اندازه معلم با دانش‌آموز ارتباط ندارند، بنابراین باید اطلاعات معلمان نسبت به استعداد دانش‌آموزان را فرصت تلقی و از آن استفاده کرد.
وی در پاسخ به این سؤال که بحث هدایت تحصیلی علاوه بر اینکه به مهارت دانش‌آموز مربوط می‌شود یک موضوع روانشناختی است و به ابعاد شخصیتی دانش‌آموز ارتباط دارد، شما در این باره چه برنامه‌ای دارید، گفت: به همین خاطر است که باید نظر معلمان با مشاوران به اشتراک گذاشته شود زیرا معلمان می‌توانند استعداد هنری، ادبی یا تخصصی دانش‌آموزان را تشخیص دهند. در آموزش تلفیقی به عنوان مثال، در درس ریاضی هم می‌توان از هنر، ابزارهای تکنولوژی و… هم استفاده کرد و دانست هر دانش‌آموزان به چه سمتی
متمایل می‌شود.
معاون وزیر آموزش و پرورش با اشاره به تعداد کم مشاوران تحصیلی در مدارس بیان کرد: معاونت پرورشی متولی جذب و تربیت مشاوران تحصیلی است از این رو دوره‌هایی را هرساله برگزار می‌کند ولی باید نسبت به افزایش کارایی این دوره‌ها اقدام شود. شاید در سال‌های گذشته این دوره‌ها بهره‌برداری لازم را نداشته است و امیدواریم دوره‌هایی با بهره‌برداری بالاتر و کاربردی‌تر برگزار کنیم.
وی در پاسخ به این سؤال که یک بحث دیگر تحمیل نظر خانواده‌ها به فرزندان در زمینه انتخاب رشته است که عموماً نظرخانواده‌ها هیچ تناسبی با علاقه و استعداد دانش‌آموز ندارد است، از نظر شما در این باره چه نوع فرهنگسازی‌ لازم است، گفت: این موضوع قطعاً بی‌تأثیر نیست. از این رو در انجمن اولیا و مربیان جلسه‌ای داشتیم و در آن تأکید شد باید در این خصوص کارگروهی با همکاری معاونت پرورشی و آموزش متوسطه داشته باشیم. بر همین اساس تأکیدمان این است که انجمن اولیا و مربیان هم در بحث هدایت تحصیلی مشارکت کنند.
معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش در پایان با اشاره به افزایش رغبت دانش‌آموزان به رشته ریاضی و فیزیک بیان کرد: در سال تحصیلی جاری افزایش دانش‌آموزان و انتخاب آنها در رشته ریاضی را داشتیم. همچنین برنامه‌ریزی کردیم تا در سال آینده نیز سهم آموزش فنی و حرفه‌ای و سهم رشته ریاضی فیزیک را
افزایش دهیم.