نگاه توسعه‌ای لازمه صنعت نشر حرفه‌ای
علی‌الله سلیمی
نویسنده و منتقد ادبی
تعاریفی که از صنعت نشر حرفه‌ای در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه شنیده‌ایم تقریباً متفاوت با آن چیزی است که امروزه در بخش‌های مختلف صنعت نشر خودمان می‌بینیم. نگاه حرفه‌ای و چند‌سویه به این صنعت که بار فرهنگی آن کمتر از جنبه‌های اقتصادی آن نیست، باعث شده است دستاوردهای این صنعت فرهنگی در اغلب کشورهای پیشرفته و در حال توسعه قابل توجه باشد به گونه‌ای که بخش زیادی از اهداف فرهنگی دولت‌ها از طریق انواع محصولات فرهنگی این بازار به جوامع داخلی و حتی بین‌المللی عرضه می‌شود و به خاطر کیفیت مطلوب و حرفه‌ای آن، مورد پسند و اقبال مخاطبان گسترده قرار گیرد. در حال حاضر اغلب کشورهای پیشرفته و حتی در حال توسعه روی این صنعت فرهنگی اثرگذار، سرمایه‌گذاری هنگفتی می‌کنند تا علاوه بر بازارهای داخلی، در بازارهای بین‌المللی هم سهم قابل‌توجهی داشته باشند، چراکه موفقیت در این صنعت فرهنگی متضمن موفقیت‌های گسترده در سایر حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی محسوب می‌شود. این مسأله از آن جهت اهمیت فراوان دارد که امروزه کشورها و دولت‌هایی می‌توانند ادعای برتری در رقابت‌های جهانی داشته باشند که در ابتدا برتری فرهنگی خود را تثبیت کنند و برای توسعه همه‌جانبه آن برنامه‌های مدون و بلند‌مدت در نظر بگیرند. در این میان، صنعت نشر در شکل حرفه‌ای آن، همواره به‌عنوان یک اهرم قوی و اثرگذار عمل می‌کند و کشورهایی که از ظرفیت‌های بالا و بالقوه آن به شکل بهینه استفاده کنند، طبعاً در پیمودن بقیه راه توسعه در حوزه‌های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی موفق‌تر خواهند بود. در چنین حالتی آنچه امروزه در کشور ما به‌عنوان صنعت نشر شناخته می‌شود، بیشتر شکل بومی و در موارد ابتدایی یک صنعت فرهنگی- اقتصادی با ابعاد جهانی است که از زیرساخت‌های لازم برای رقابت‌های گسترده در عرصه‌های بین‌المللی برخوردار نیست. فعالیت اغلب ناشران در کشور ما به شکل غیرحرفه‌ای است به گونه‌ای که برخی حتی مکانی به‌عنوان دفتر نشر ندارند و امور نشر خود را به شکل پراکنده و غیرمتمرکز پیگیری می‌کنند و پیش می‌برند. تعداد کتاب‌های منتشر شده برخی از این ناشران در طول سال حتی به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد و آنها با توجه به اصول و معیارهای نمایشگاه‌های داخلی و خارجی امکان شرکت در رویدادهای بزرگ فرهنگی را هم ندارند. آثاری که از طریق این ناشران منتشر می‌شود، شانس حضور در اغلب رویدادهای فرهنگی را از دست میدهد و به نوعی از توزیع مناسب در بازار کتاب هم محروم است. برای حرکت به سمت حرفه‌ای شدن در این صنعت، باید از پایه شروع کرد و همواره نگاه توسعه‌ای داشت.