درباره فیلم درام و رمانتیک «امپراطوری نور»
ادای دین «سم مندز» به هنر هفتم
وصال روحانـی
روزنامه نگار
«امپراطوری نور» یکی از فیلم‌های مطرح ماه‌های اخیر سینمای جهان است. اثر تازه سم مندز هنرمند بریتانیایی که احتمال قرار گرفتن آن در جمع کاندیداهای جایزه اسکار برترین فیلمساز هم وجود داشت ولی این امر تحقق نیافت.
«امپراطوری نور» با سناریوی مندز و کارگردانی خود او یک درام رمانتیک است با بازی حرفه‌ای اولیویا کولمن در نقش زن اول قصه که از نقاط قوت اصلی این فیلم تلقی شده اما یک بار دیگر این خود مندز است که با طراحی و ترسیم درست و متفاوت کاراکترهایش در یک مسیر داستانی ویژه، بیشترین سهم را در فرایند مطرح شدن فیلمش برای خود برمی‌گزیند و به ستاره نخست پروژه‌ای تبدیل می‌شود که اصلاً در آن دیده نمی‌شود. «امپراطوری نور» اولین اکران بین‌المللی‌اش را 15 شهریور 1401 در جشنواره بین‌المللی فلوریدای امریکا تجربه کرد و برای اینکه در محاسبات «اسکار 2023» قرار گیرد، از روز 21 آذر آن سال، در امریکای شمالی اکران عمومی شد و نمایش وسیع آن در اروپای غربی هم از 21 دی ماه آغازگردید و تا فروردین 1402 ادامه یافت.
حضورهایی جریان‌ساز
شماری از منتقدان، بازی کولمن را در این فیلم ستوده‌اند اما ایرادهایی را به سناریوی مندز وارد دانسته‌اند.«امپراطوری نور» که «سم مندز» در مقطعی از زمان تولید فیلم، آن را «امپراطوری سینما» هم نامیده بود، داستان تخیلی عشقی است که در یک شهر ساحلی در انگلیس و در یک سالن سینمایی واقع در این محل در دهه 1980 شکل می‌گیرد و تبعات این ماجرا در فیلم مندز به اشکال و زوایای مختلف مورد اشاره و بررسی قرار می‌گیرد. بی‌گمان فیلمبرداری عالی راجر دیکنز، استاد مسلم این حرفه و نماهایی که او از منطقه محل وقوع اتفاقات و طبیعت سرسبز و دریای مواج آبی رنگ دربرگیرنده این شهر ارائه می‌دهد، از دیگر امتیازات بارز این فیلم رؤیاپرور است و حتی اگر معتقد باشیم که سناریو می‌لنگد، بازی سایر هنرپیشه‌های عمدتاً پرتجربه این فیلم، سایه‌ای پوشاننده روی این نقصان می‌اندازد و در این ارتباط باید بخصوص روی نام‌های کالین فرت، توبی جونز و مایکل وارد انگشت گذاشت که با حضورهایی جریان‌ساز کار کولمن را کامل می‌سازند.
این کجا و کار«تورناتوره» کجا؟
سایت‌های مهم سینمایی و نشریات مطرح هنری نگاه‌هایی بالنسبه مثبت ولی توأم با ایرادگیری‌های متعدد به «امپراطوری نور» داشته‌اند. سایت روتن توماتوز با رجوع به آرای 80 منتقد، فقط بیلان تأییدی 50 درصد را به این فیلم داده و تصریح کرده که نکته بارز فیلم تأکید بر ارزش فراوان هنر هفتم در جهان کنونی و نقش جادویی آن در احیای دلمرده‌های جوامع مختلف است و متاکری‌تیک هم با زوم کردن روی همین خصیصه از حداکثر نمره 100، امتیاز 57 را به این فیلم داده است. ورایتی هم آورده است: «امپراطوری نور» ادای احترام مندز به هنر متعالی سینما است، اگرچه در این زمینه خاص «سینما پارادیزو» شاهکار سال 1989 جوزپه تورناتوره ایتالیایی فیلم بسیار بهتری نسبت به کار مندز است و به قله‌های بس رفیع‌تری رسیده است. چیزی که مندز حتی به آن نزدیک هم نشده است.»
«مندز» چوب گذشته خودش را می‌خورد
شاید هم نگاه توأم با ایرادگیری‌های وسیع «امپراطوری نور» از این نکته برمی‌خیزد که فیلم‌های قبلی مندز و بخصوص «زیبای امریکایی» که اسکارهای اصلی سال 1999 را درو کرد و «راهی به تباهی» که یک کار گانگستری کلاسیک و مجهز به حضور قوی تام هنکس، پل نیومن و جود لاو و محصول 2002 بود و البته «1917» اثر جنگی متفاوت سال 2017 وی فیلم‌های بسیار منسجم‌تر و تأثیرگذارتری در قیاس با کار جدید وی بودند و در جایگاهی بس بالاتر از آن قرار می‌گیرند. با چنین دیدگاهی مندز اینک تاوان اوج‌گیری درخشان پیشین خود را می‌دهد زیرا هر چه که می‌سازد، در قیاس با آن کارهای فوق‌العاده رنگ می‌بازد و مشمول ستایشی نمی‌شود که شاید سزاوار آن باشد.