فرستادگان سعودی در تهران
عربستان هیأتی را برای بازگشایی سفارت و کنسولگری خود به تهران فرستاد و هیأتی از کشورمان نیز هفته جاری راهی ریاض می شود
19 فروردین 1402 تصویری که رسانه‌های عربی تحت عنوان حضور هیئت سعودی در ایران منتشر کردند
اعزام هیأتی از عربستان سعودی به تهران در فاصله کمتر از 3 روز از دیدار حسین امیرعبداللهیان و «فیصل بن فرحان»، وزرای خارجه دو کشور در پکن از اراده‌ای حکایت می‌کند که مقام‌های بلندپایه ایران و عربستان در روند به اجرا درآوردن توافق ازسرگیری رابطه از خود نشان داده‌اند. در همین راستا یک هیأت فنی از عربستان روز گذشته برای بازدید از سفارت این کشور در تهران و بررسی مکانیزم بازگشایی آن و همچنین بازگشایی کنسولگری عربستان در مشهد، وارد تهران شد. این هیأت که ریاست آن را «ناصر بن عوض آل غنوم » برعهده دارد، روز گذشته در محل وزارت خارجه با مهدی هنردوست، مدیرکل تشریفات وزارت خارجه دیدار کرد. در همین حال قرار است هیأت فنی ایران نیز هفته جاری برای بازدید از سفارتخانه تهران در ریاض و فراهم کردن مقدمات بازگشایی سفارت ایران در عربستان راهی این کشور شود.
وزرای امور خارجه ایران و عربستان پنجشنبه ۱۷ فروردین ماه برای نخستین بار پس از 7 سال قطع رابطه در پکن به صورت رسمی و دوجانبه گفت‌وگو کردند. این دیدار که در پی توافق اخیر بین دو کشور در ۱۹ اسفند ماه سال گذشته محقق شد، شروع دوباره روابط رسمی تهران و ریاض و اقدام برای بازگشایی نمایندگی‌های دیپلماتیک و کنسولی را کلید زد. با آغاز به کار فرستادگان دیپلماتیک، امکان گفت وگوی مستقیم دیپلمات‌ها و بهره‌گیری از ابزارهای دیپلماتیک برای تحقق اهداف دو کشور در زمینه موضوعات دوجانبه و همچنین دیگر مسائل منطقه‌ای فراهم می‌شود. این در حالی است که فرستادگان جدید دیپلماتیک ذیل تجربیات گزافی که رابطه دو کشور در سال‌های اخیر از سر گذرانده، کارویژه چند وجهی، حساس و تعیین کننده‌ای در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و بویژه انسانی این رابطه در مقطع کنونی برعهده دارند و نوع عملکرد آنها می‌تواند در حراست از توافق شکل گرفته و پیشگیری از خسارات جبران ناپذیر و تأمین سود و منافع برای هر دو کشور تأثیر قابل ملاحظه‌ای داشته باشد.
گشایش دروازه‌های دوستی
در تأکید بر اهمیت بازگشایی کانال دیپلماسی تهران و ریاض و حضور دوباره فرستادگان دو کشور در پایتخت‌ها می‌توان به پیامدهای منطقه‌ای این رویداد و متعاقباً شکل‌گیری چشم‌انداز امنیتی- سیاسی مشترک میان تهران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس اشاره داشت؛ جایی که می‌توان آشتی ایران و عربستان به عنوان دو بازیگر مهم منطقه‌ای را به معنای گشوده شدن دروازه‌های دوستی با دیگر کشورها همچون اردن، بحرین و مصر نیز در نظر گرفت که نتیجه قابل ملاحظه آن در برقراری صلح، از میان رفتن صف‌آرایی منطقه‌ای و ممانعت از پرداخت هزینه‌های تقابل درون منطقه‌ای کشورها با یکدیگر پدیدار خواهد شد.
از بین رفتن امیدهای واهی
شاید بتوان مهم‌ترین وجه مهم این توافق را در از میان رفتن اهدافی جست وجو کرد که تل‌آویو بویژه در سال‌های اخیر از رهاورد توافقات عادی سازی رابطه با اعراب دنبال می‌کرد. ازسرگیری رابطه ایران و عربستان سعودی بعد از گذشت یک دهه از تحولات پرتنش جهان عرب، رسیدن به آستانه نهمین سال جنگ فرسایشی یمن، رویارویی غیرمستقیم ایالات متحده با روسیه در اوکراین و مهم‌تر از همه گرفتار شدن رژیم صهیونیستی در یک بحران داخلی بی‌سابقه صورت گرفته است، آن هم در شرایطی که مقام‌های این رژیم امید زیادی به عادی‌سازی روابط با ریاض در سر می پروراندند. تردیدی وجود ندارد که نزدیک شدن دوباره تهران و ریاض به یکدیگر می‌تواند همه روندهای سیاست خارجی رژیم صهیونیستی در نزدیکی به کشورهای عربی با هدف منزوی کردن تهران را با فروپاشی رو به رو سازد. این امر در عین حال مانع از آن می‌شود که «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر رژیم صهیونیستی دشمنی با جمهوری اسلامی را مستمسک فائق آمدن بر مشکلات داخلی‌اش قرار دهد.
بی‌آبرویی امریکا و پایان هژمونی در خاورمیانه
وجه دیگر آغاز دوباره رابطه ایران و عربستان در شکست سیاست خاورمیانه‌ای ایالات متحده ارزیابی می‌شود. دیگر این تصور امریکایی که می‌توان ذیل نگاه سنتی به رابطه با همپیمانان عربی همچون ریاض، ایران را به بازیگر منزوی این عرصه تبدیل کرد، از میان رفته است. چه آنکه به نظر می‌رسد ایران و عربستان از محاسبات مبتنی بر روابط سنتی و تک بعدی ذیل اتکای صرف به یک شریک راهبردی فاصله گرفته‌اند و همان طور که بر ضرورت حفظ رابطه با کشورهای منظومه غرب وقوف دارند به همان اندازه هم اشکال مختلفی از رابطه با قطب‌های دیگر قدرت در نقاط مختلف جهان از جمله آسیا را هم در برنامه خود قرار داده‌اند. از این رو باید پیام مهم و مستقیم بازگشایی رابطه ایران و عربستان را در پایان رسیدن دوره‌ای تفسیر کرد که در آن ایالات متحده برای خود نقش منحصر به فردی در خاورمیانه متصور بوده است. تا پیش از این، ریاض یکی از همپیمانان اصلی امریکا در منطقه به شمار می‌رفته و کاخ سفید در اجرای قریب به اتفاق سناریوهای خود بویژه در قبال جمهوری اسلامی به حمایت رهبران سعودی چشم دوخته بود اما حالا به نظر می‌رسد آنها دیگر امریکا را یک شریک قابل اطمینان نمی‌دانند و معتقدند که گزینه‌های دیگری هم برای انتخاب دارند. در چنین شرایطی واکنش سرد واشنگتن به توافق دوستی ایران و عربستان معنادار می‌شود خاصه آنکه برای نخستین بار ایالات متحده از روند، جزئیات و محتوای این توافق بی‌اطلاع مانده است. امری که خود شاهد دیگری بر این واقعیت است که امریکا با نزدیک شدن به رژیم صهیونیستی بیشتر خود را درگیر بحران‌سازی و حمایت از نزاع‌های خسارت بار کشورهای عربی کرده تا راه میانجیگری را برای خود دشوارتر کند و این همان فرصتی بود که چین کوشید از آن نهایت بهره را ببرد.
با درنظر گرفتن این واقعیت که توافق ایران و عربستان عواقب جبران ناپذیری برای بازیگران ناراضی همچون رژیم صهیونیستی و ایالات متحده به دنبال خواهد داشت، قرار گرفتن رابطه تهران و ریاض در مسیر رو به پیشرفت، نیازمند توجه و هوشیاری مقام‌های دو کشور به ملاحظات و تحولاتی است که می‌تواند این روند را تحت تأثیر قرار دهد. توجه تصمیم گیرندگان و مجریان سیاست خارجی به رایزنی‌های پشت پرده و اقدامات تنش‌زایی که بعضاً ممکن است از سوی تل آویو در منطقه افروخته شود، از جمله این الزامات به شمار می‌آید.