سیدرضا صدرالحسینی کارشناس مسائل منطقه با اشاره به توافق تهران-ریاض در گفت‌و‌گو با «ایران» مطرح کرد
هندسه قدرت در حال جابه‌جایی است و کشورهای منطقه بازیگران آن هستند
۱۷ فروردین، پکن اعلام رسمی برقراری مجدد روابط دیپلماتیک ایران و عربستان
وزرای خارجه ایران و عربستان 17 فروردین ماه جاری در شهر پکن مقابل دوربین رسانه‌های منطقه و جهان دست دوستی فشردند و از آغاز اجرای توافق ازسرگیری رابطه دو کشور پس از 7 سال خبر دادند. توافقی که وزیر خارجه سعودی آن را نوید بخش شکل‌گیری فضای مثبت جدیدی در منطقه دانسته و تسهیل کننده دور همکاری‌های تنگاتنگ تهران و ریاض توصیف کرده است. سیدرضا صدرالحسینی، کارشناس مسائل منطقه درباره پیامدهای این توافق بر عرصه مناسبات منطقه‌ای با «ایران» گفت‌و‌گو کرده است.
ایران و عربستان در هفته‌های اخیر به سمت ترمیم رابطه و ازسرگیری مناسبات دوجانبه گام برداشته‌اند. چه مجموعه عواملی به شکل‌گیری فضای جاری در روابط فی مابین دو کشور کمک کرده است؟
موضوع مهم برقراری مجدد رابطه ایران و عربستان از زوایای مختلفی قابل بررسی بوده و می‌توان آن را به عوامل مختلفی وابسته دانست؛ مهمترین عامل این بود که دولت عربستان به خوبی متوجه این مسأله شد که با وقوع اتفاقی که هیچ یک از مقامات رسمی و دولتی جمهوری اسلامی با آن موافق نبودند و آن ورود غیرقانونی عده‌ای به داخل سفارت عربستان در تهران بود، نباید رابطه خود را به یکباره با ایران قطع می‌کرد. مقامات عربستان در طول هفت سال گذشته متوجه این مسأله شدند که قطع ارتباط با جمهوری اسلامی هزینه‌های قابل توجهی را در حوزه منطقه‌ای و بین‌المللی برای آنها به همراه داشته است. هرچند دو کشور طی ایام گذشته نسبت به ازسرگیری این رابطه، ابراز بی‌علاقگی نکرده بودند اما هر کدام از آنها شرط و شروطی را تعیین می‌کردند که طرفین را از رسیدن به توافق باز می‌داشت. از چندی پیش گفت‌و‌گوهایی بین دو دولت ایران و عربستان و با میانجیگری دولت بغداد آغاز شد که در طی آن شش دور مذاکره همراه با ده ها جلسات کارشناسی در حوزه‌های مختلف انجام گرفت. این رخداد در نهایت از سوی چین که رابطه خوبی هم با ایران و هم با عربستان دارد به نتیجه رسید و در قالب تفاهماتی که در دیدار وزیران امور خارجه ایران و عربستان به امضا رسید، قرار شد که روابط دو کشور نه تنها به شرایط سابق برگردد، بلکه عمیق‌تر و گسترده‌تر هم شود.
پیامد توافق تهران و ریاض بر فضای حاکم بر مناسبات خاورمیانه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
تردیدی وجود ندارد که این توافق می‌تواند صلح را برای منطقه به ارمغان آورد. با جدایی ایران و عربستان به عنوان دو کشور ژئوپلیتیک منطقه از یکدیگر، بازیگران فرامنطقه‌ای از جمله رژیم صهیونیستی توانستند از تیرگی رابطه دو کشور نهایت استفاده را ببرند. آنها از خلأ این ارتباط سوء استفاده کرده و حضور خود در منطقه را گسترش داده‌اند؛ امری که بعضاً در برخی از توافقات عادی‌سازی رابطه با شماری از کشورهای عربی پدیدار شد. بنابراین به یقین می‌توان گفت که بعد از ایجاد رابطه مجدد بین ایران و عربستان، این تحرکات به حداقل خود خواهد رسید.
این توافق چه اثراتی بر نوع کارکرد مناسبات کشورهای منطقه با یکدیگر خواهد گذاشت؟ آرایش سیاسی بازیگران این منطقه دستخوش چه تغییراتی خواهد شد؟
پیامدهای منطقه‌ای بازگشایی رابطه ایران و عربستان هم در حوزه امنیتی و تجاری و هم در حوزه گردشگری و مسائل مهم سرمایه گذاری‌های مشترک بسیار حائز اهمیت است. دو کشور می‌توانند مدیریت بخش قابل توجهی از کشورهای منطقه را با نفوذ و گستردگی جغرافیایی و سرمایه‌های خود برعهده بگیرند. از یکسو، منفعت تجدید این روابط، همه کشورهای منطقه را شامل می‌شود و از سوی دیگر، راه را برای جمهوری اسلامی به منظور تعمیق و گسترش رابطه با نزدیک به 50 کشور عربی باز می‌کند که در ادامه رشد و پیشرفت و صلح و ثبات را برای منطقه به دنبال خواهد داشت. به بیان دیگر، تغییر و تحولاتی در نظام بین‌الملل در حال شکل‌گیری است و هندسه قدرت در حال جابه‌جایی و تغییر عمده و اساسی است. کشورهای اسلامی و کشورهای حوزه خلیج فارس و بویژه جمهوری اسلامی ایران و عربستان، بازیگران آینده این مهندسی هستند. نباید این نکته را هم فراموش کنیم که ایران و عربستان، دو کشور مؤثر در اوپک و اوپک پلاس هستند که روی تأمین انرژی بین‌المللی از جمله افزایش یا کاهش قیمت نفت و میزان تولید و صادرات تأثیرگذار می‌باشند.
رویکرد منطقه‌ای دولت سیزدهم و نگاه ویژه‌ای که بر ترمیم و تقویت سیاست خارجی کشور در عرصه منطقه‌ای دنبال کرده است چه اندازه بر شکل‌گیری توافق و ترمیم رابطه با عربستان اثرگذار بوده است؟
رویکرد منطقه‌ای دولت سیزدهم از ابتدا مبتنی بر این بود که ضمن برقراری سیاست خارجی متوازن، روابط با همه کشورها در هر 5 قاره، بجز رژیم صهیونیستی و امریکا گسترش یابد. دولت سیزدهم با تأکید بر همین اصل و با اولویت قرار دادن سیاست همسایگی و حل اختلاف با آنها، توانست این رابطه را پس از 7 سال ترمیم کند. اگر این جهت‌گیری و نقشه راه در دولت سیزدهم وجود نداشت این اتفاق مهم و تأثیرگذار روی منطقه و حتی نظام بین‌الملل شکل نمی‌گرفت.
نقشی را که پکن در تسهیل کردن مسیر گفت‌و‌گوهای تهران و ریاض ایفا کرد، چطور می‌بینید؟
ورود پکن به حل مسائل بین‌المللی برای امریکا یک چالش سیاسی جدی است. چین در سالیان گذشته به عنوان یک رقیب بلامنازع اقتصادی برای امریکا مطرح بود و از این به بعد، به عنوان یک رقیب سیاسی قدرتمند نیز برای آن مطرح می‌شود. حال با توجه به تغییر جهت قدرت از غرب به شرق، قطعاً کسانی می‌توانند نقش آفرینی قابل توجهی در این میان داشته باشند که بازیگری خود را آغاز کنند. چین، هند، روسیه، ایران و عربستان بازیگرانی هستند که می‌توانند در شکل‌گیری قدرت و هندسه جدید در نظام بین‌المللی نقش آفرینی کنند. قطعاً این تغییر قدرت می‌تواند با نزدیک شدن کشورهای صاحب نفوذ و ثروت همچون دو کشور ایران و عربستان و دیگر کشورها نظیر چین و روسیه سریع‌تر محقق شود.
از سرگیری رابطه ایران و عربستان فارغ از مداخله ایالات متحده صورت گرفته است. این در حالی است که به نظر می‌رسد این توافق، مقام‌های امریکایی را غافلگیر کرده و سبب شده این کشور در کنار رژیم صهیونیستی بر شدت اقدامات تنش زای خود در برخی از نواحی منطقه از جمله در سوریه بیفزاید. این را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بله؛ در حال حاضر اقدامات راهبردی برای دستیابی به منطقه‌ای عاری از جنگ و خونریزی، امریکا و رژیم صهیونیستی را عصبانی کرده و به همین دلیل است که شاهد تلاش آنها برای ایجاد اخلال در این هدف راهبردی هستیم. در این میان، یکی از موضوعاتی که دو کشور جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی باید بر آن آگاه باشند فضاسازی‌های رسانه‌ای، سیاسی و امنیتی است که ایالات متحده امریکا و رژیم صهیونیستی ممکن است برای از بین بردن این تعمیق روابط انجام دهند. چرا که از سرگیری روابط میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی باعث ضرر بخش صنایع نظامی امریکا است. بنابراین مراقبت از این دوستی و جلوگیری از اقدامات خصمانه جزو ملزومات تداوم این رابطه است.
