محدثه جعفری
خبرنگار

چند سالی است دیگر حقوقِ قانون کار، عیدی، پاداش، سنوات، مرخصی مطابق قانون، سرویس ایاب و ذهاب و... نمی‌تواند متقاضیان کار را ترغیب به کار در کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی کند. با گسترش فضای مجازی در کشور و ایجاد کسب و کارهای جدید کمتر کسی به سمت کار برای کارفرما می‌رود. اکنون هر کسی می‌خواهد مدیر خود باشد و حاضر نیست زیر دست فرد دیگری کار کند. شاید یکی از دلایل آن رشد سطح تحصیلات در میان جوانان باشد و این امر چالش جدیدی را برای کارفرمایان در بخش تولید ایجاد کرده است، چرا که کارگری نیست تا چرخ‌های تولید را بچرخاند. از طرفی با آمار بالای بیکاری در جوانان بویژه افراد تحصیلکرده روبه‌رو هستیم و از طرف دیگر برخی از مشاغل که نیاز به کارگر ماهر و متخصص دارند تا چند سال آینده نام و نشانی از آن شغل‌ها در دستان جوانان ایرانی نیست و کارگران اتباع خارجی بازار را دردست گرفته‌اند.

درآمد بیشتر زحمت کمتر
جوانی بلند پرواز بود اما سال‌ها کارکردن در بخش اداری تمام آرزوها و ایده‌هایش را منجمد کرده بود. زهرا می‌گوید: هر روز برای همکارانم از روش‌های درآمد بیشتر می‌گفتم اما در نهایت به ماهی 8 میلیون تومان قناعت می‌کردم. نتیجه آن همه ایده‌پردازی و قناعت به حقوق مکفی چیزی جز افسردگی برایم نداشت. از کار استعفا دادم تا تغییری در روحیه و زندگی‌ام ایجاد کنم. با اندک پس‌اندازی که داشتم عروسک خریدم تا کسب و کاری را شروع کنم. ماه‌های اول تمام وقتم را صرف ساخت کلیپ و استوری در صفحات مجازی می‌کردم تا مخاطبان خاص محصولم را جذب کنم. خداروشکر بعد از یک سال زحمت اکنون در خواب هم درآمدزایی می‌کنم و فروشم از محصولات هر روز بیشتر می‌شود. البته بعد از فیلتر شدن برخی شبکه‌های مجازی کمی درآمدزایی‌ام دچار افت شد که برای جبران آن به سمت فروش سایتی روی آوردم و اکنون سایت فروش عروسکم را هم راه‌اندازی کردم. درآمدی که دارم چندین برابر درآمد کارمندی است و دیگر خبری از خرده فرمایشات مدیران، ترس از دیر رسیدن، مرخصی نداشتن و... ندارم.

کسب درآمد بدون مهارت
مدیر شرکت حسابداری و مؤسس آموزشگاهی با همین عنوان است. فارغ التحصیلان بسیاری برای یافتن کار و دیدن دوره‌های تخصصی به او مراجعه می‌کنند تا از حال و هوای دروس تدریس شده در دانشگاه وارد فضای واقعی کار در جامعه شوند. خانم جعفری می‌گوید: به واسطه کارم و آموزشگاهی که دارم صاحبان کسب و کار برای یافتن نیروی کار ماهر با من در ارتباط هستند و در پی جذب نیروی حسابدار کار بلد می‌گردند. به همین دلیل دختران و پسران بسیاری بعد از اتمام تحصیل در دانشگاه به آموزشگاهم مراجعه می‌کنند تا دوره‌ها و آموزش‌های ویژه این رشته را که در دانشگاه‌ها آموزش داده نمی‌شود فرا بگیرند. گاهی با طرز فکر و برخوردهایی برای کار مواجه می‌شوم که نمی‌دانم باید به آن بخندم یا برای اوضاع کنونی گریه کنم.
وی ادامه می‌دهد: کارجویان با اینکه بی‌تجربه هستند و فاقد سابقه کاری دنبال تسهیلاتی در کار می‌گردند که این روزها نصیب افراد حرفه‌ای و خبره هم نمی‌شود. وقتی از آنها سؤال می‌کنم با برنامه‌های مخصوص شغلتان مثل ورد، اکسل و دیگر نرم‌افزارهای جانبی آشنایی دارید یا نه؟! می‌گویند: «کار با رایانه را تا حدودی بلدم اما نرم‌افزارهای جانبی را نه» به همین خاطر به آنها پیشنهاد می‌دهم برای کسب مهارت اول باید دوره‌های آموزشی را فرا بگیرند تا بتوانند از فوت وفن کار سردرآورند و بعد وارد بازار کار شوند.
طبق صحبت‌های خانم جعفری این دسته از کارجویان برای کسب مهارت به بخش آموزش شرکت معرفی می‌شوند تا ضمن فراگیری مهارت‌های لازم در کار با نرم‌افزار‌های مربوطه از ریز و درشت کار به عنوان یک حسابدار هم آگاه شوند. اما آنچه در صحبت‌های این مدیر قابل تأمل است خواسته‌ها و ایراداتی است که افراد بعضاً بدون سابقه کاری و تجربه در یافتن شغل دارند.
این مدیر شرکت حسابداری می‌افزاید: در گذشته ملاک افراد خانم یا آقا فقط یافتن کار بود و حاضر بودند با تمام مشکلاتش کنار بیایند و با حداقل دستمزد، کار داشته باشند. اما اکنون شرایط متفاوت شده است. کارجویی با 25 سال سن و مدرک کارشناسی دنبال کاری می‌گردد که حتماً در نزدیک‌ترین مکان به محل زندگی‌اش باشد، سرویس ایاب و ذهاب داشته باشد و حتی با نداشتن کوچک‌ترین سابقه کاری بالاترین دستمزد ممکن در کار را طلب می‌کند. به واسطه کارم با کارفرمایان خرد و کلان بسیاری آشنا هستم و روزها برای یک عنوان شغلی برای کارفرمایان آگهی نیروی کار دادم تا فرد مورد نظرشان را پیدا کنم اما هیچ کس حتی افراد فاقد تجربه کاری هم حاضر به پذیرش آن شغل نبودند! نه به خاطر سختی کار بلکه حقوقشان وزارت کاری محاسبه می‌شد به همین علت کسی حاضر به پذیرش این شغل‌ها نبود.

کشور فقط به پزشک و مهندس نیاز ندارد
حمیدرضا سیفی رئیس کانون کارفرمایی استادکاران تهران و عضو هیأت مدیره کانون عالی کارفرمایی کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» از معضل حوزه صنعت و تولید در یافتن نیروی متخصص می‌گوید: با وجود اینکه آمار بیکاری در کشور بالاست اما حوزه صنعت ما با معضل نیروی متخصص روبه‌رو شده است. امروز در کشور نیروی متخصصی نداریم که حرفه و فن بداند. سازمان فنی و حرفه‌ای نتوانسته است رسالت اصلی را در این زمینه حل کند. آموزش باید به دست خود بنگاه‌های اقتصادی بیفتد که اکنون این کار با راه‌اندازی طرح همجواری در حال اجراست اما تا زمانی که بخش خصوصی در تعیین سیاست‌ها و نیازهایش دخیل نباشد مشکلات مرتفع نخواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: آنچه که اکنون مغفول مانده کیفیت یادگیری است؛ در گذشته کارگر غیر متخصص وردست کارگر ماهر یا استادکار مشغول به کار می‌شد تا فوت کوزه گری را بیاموزد. اکنون آنچه ما در سازمان فنی و حرفه‌ای مشاهده می‌کنیم آن است که فقط به افراد مدرک می‌دهد، اما سؤال اینجاست فردی که مدرک گرفته است می‌تواند یک برقکار ماهر، جوشکار یا لوله کش باشد.
امروز در صنعت نیاز شدیدی به حوزه‌های مهارتی وجود دارد اما چون در سیاستگذاری، اجرا و نظارت حضور کامل ندارد مهارت ورزی کمرنگ شده است از دیدگاه بنده دولت می‌تواند حوزه آموزش را از بخش خصوصی بخواهد، امروزه بنگاهی داریم که در حوزه برق کار می‌کند باید حوزه آموزش را به این بنگاه‌ها واگذار کنند که اکنون این امر در قالب جوار کارگاهی در حال اجراست.
سیفی با اشاره به درآمد بالای کارگران ماهر و آموزش دیده می‌گوید: در کارهای مهارتی حقوق و درآمد کم نیست اما اکنون بسیاری از جوانان استقبالی به این گونه کارها نشان نمی‌دهند. این امر به فرهنگ کار ما برمی گردد. چرا جوانان به جای مهارت آموزی به دنبال کارهای دلالی می‌روند چون کارهای مهارتی یدی است و عرق‌ریزی دارد و کارهای غیر رسمی آسان‌تر است. اکنون دستمزد کارگر ساده زیر 400 الی 500 هزار تومان در روز نیست و ماهانه درآمدی حدود 15 میلیون تومان دارد. استاد گچکاری روزی کمتر از یک میلیون تومان دریافت نمی‌کند.
عضو هیأت مدیره کانون عالی کارفرمایی کشور در خصوص عدم جذب جوانان به اشتغال در بنگاه‌های صنعتی و تولیدی بیان می‌کند: اگر بخواهیم ریشه‌ای به موضوع نگاه کنیم تا زمانی که رشد اقتصادی پیدا نکنیم یک بنگاه اقتصادی نمی‌تواند درآمد خوبی داشته باشد و اگر تورم را کنترل نکنیم حقوقی که کارگر دریافت می‌کند کفاف خرج و مخارجش را نمی‌دهد و به ناچار به دنبال کارهای غیر رسمی می‌رود تا درآمد بیشتری داشته باشد.
سیفی به چالش پیش روی کشور طی سال‌های آینده هم اشاره می‌کند و می‌افزاید: کمبود نیروی ماهر در بخش‌های ساختمان‌سازی یکی از مشکلات جدی کشور خواهد بود که در چند سال آینده خودش را نشان می‌دهد. کمبود نیروی‌هایی همچون جوشکار، سیمانکار، برقکار، گچکار و... اکنون دیگر جوانان کمتر به حضور در چنین شغل‌هایی اقبال نشان می‌دهند و این کارهای فنی به دست اتباع خارجی افتاده است و جوانان ایرانی تمایل به مهارت آموزی در این رشته‌ها را ندارند. این دسته از کارهای مهارتی درآمد خوبی هم دارد اما چون زیر مجموعه اشتغال‌های یدی است جوانان تن به این شغل‌ها نمی‌دهند.
عضو هیأت مدیره کانون عالی کارفرمایی کشور می‌گوید: از یک طرف سطح تحصیلات را در جامعه افزایش دادیم اکثر جوانان کارشناسی و کارشناسی ارشد دارند ولی روی سطح فرهنگ جامعه کار نکردیم که چه اشکالی دارد ما گچکاری داشته باشیم که مدرکش کارشناسی باشد.
فرهنگ ما پشت میز نشینی است و این تفکر در جامعه ایجاد شده که هر کسی که تحصیلات دانشگاهی دارد حتماً باید کارمند اداره باشد، این خوب است اما کشور به همه شغل‌ها نیاز دارد و اگر سطح تحصیلات در جامعه بالا رفته نباید دلیلی بر از بین رفتن شغل‌های استادکاری در کشور باشد. سیستم آموزشی کشور باید روی این موضوع فرهنگ‌سازی کند تا فقط شغل‌های مهندسی و پزشکی ایده آل جامعه و خانواده‌ها نباشد.

بــــرش

افزایش سطح مهارت شاغلان با کارگاه‌های آموزشی
مطابق ماده ۱۱۰ قانون کار، سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور ملزم شده است برای بنگاه‌های اقتصادی با داشتن شرایطی مجوز مراکز جوار و بین کارگاهی را صادر کند و طبق این ماده قانونی، واحدهای صنعتی، تولیدی و خدماتی به منظور مشارکت در امر آموزش کارگر ماهر و نیمه ماهر مورد نیاز خویش مکلفند نسبت به‌ ایجاد مراکز کارآموزی جوار کارگاهی و یا بین کارگاهی، همکاری‌های لازم را با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عمل آورند. با راه‌اندازی مراکز جوار کارگاهی و بین کارگاهی علاوه بر ارتقای مهارت نیروهای کار و کاهش هزینه‌های جانبی تولید، بستر استفاده بهینه از امکانات آموزشی برای شاغلان و تربیت نیروی کار ماهر و نیمه ماهر فراهم می‌شود. طبق آمار مسئولان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در طول یک سال گذشته بیش از ۱۶۵۴ مجوز ایجاد مراکز جوار و بین کارگاهی صادر شده که از رشد ۴۵۱ درصدی برخوردار بوده است. مراکز جوار کارگاهی در بحث تجهیزات آموزشی، مستقل از جریان خط تولید هستند و تحت نظارت کارخانه بر اساس استانداردهای ‌آموزشی سازمان فنی و حرفه‌ای فعالیت می‌کنند در حالی که مراکز آموزش بین کارگاهی بین دو واحد تولیدی مستقر هستند و به ‌منظور ارائه آموزش مهارت‌های شغلی توسط صنایع بزرگ ایجاد می‌شوند.