بیتا میرعظیمی
خبرنگار

سال‌هاست که موضوع قاچاق سمندر لرستانی یا «امپراطور» به یکی از چالش‌های پراهمیت در منطقه زاگرس تبدیل شده است؛ بحرانی که هر بار با نزدیک شدن به ایام نوروز شتاب گرفته و دردسرهای جدیدی برای این حیوان دوزیست خلق می‌کند. گونه‌ای درمعرض خطر انقراض که زیبایی ظاهری و رنگی بودن پوستش حالا به دردسری تازه برایش تبدیل شده است و قاچاق این گونه منحصربه‌فرد را برای حضور ناخوانده پای سفره هفت‌سین شدت بخشیده است. خبرهای بسیاری از فروش سمندر لرستانی در بازارهای محلی بسیاری از شهرهای کشور به «ایران» مخابره می‌شود؛ گونه‌ای زیبا که از تنها زیستگاهش «استان لرستان» قاچاق شده و در بازارهای محلی و همزمان با نزدیک شدن به ایام عید، با قیمت‌هایی حدود 200-350 هزار تومان به فروش می‌رسد!
طبق گفته «علی سالاروند» مدیرکل حفاظت از محیط زیست لرستان به «ایران»، سمندر لرستانی یک گونه جانوری اندمیک و منحصر به فرد در استان لرستان است. زیستگاه اصلی این گونه بومی و منحصربه‌فرد در جنوب استان لرستان (شهرستان پلدختر) و مرز خوزستان (محدوده دزفول و اندیمشک) قرار دارد. این حیوان دارای یک ویژگی قابل توجه است و آن ‌اینکه هر جایی از بدن سمندر لرستانی قطع شود بلافاصله احیا و بازسازی می‌شود. این‌گونه همچنین به دلیل زندگی در آب کاملاً پاک و زلال، به نماد پاکی شهرت یافته است.

دست زدن به سمندرها ممنوع!
او می‌گوید: سمندر لرستانی تا زمانی که معروف نشده بود و کسی از احوالاتش خبر نداشت، بی‌هیچ دردسری در تنها زیستگاهش زندگی می‌کرد. با شناخته شدن و معروفیت این گونه، بسیاری برای مشاهده و شناخت بیشتر به منطقه هجوم آوردند. این دوزیست به دلیل قابلیت زندگی در اکواریوم، به یکباره مورد توجه بسیار زیادی قرار گرفت و قاچاقچیان و افراد سودجو را برای نگهداری این گونه منحصربه‌فرد در فضایی غیرمجاز سوق داد. در نتیجه قاچاق این گونه، تشدید شد و حیات آن در معرض خطر انقراض قرار گرفت.
طبق گفته علی سالاروند، سال 1398 اقداماتی برای محافظت از سمندر لرستانی انجام شده و جرایمی نیز برای قاچاق این‌گونه در معرض خطر انقراض در نظر گرفته شد. ارزش و اهمیت این‌گونه منحصربه‌فرد به تور لیدرها و افراد محلی، آموزش داده شده و خواستار همکاری و کمک‌رسانی برای حفاظت از این حیوان شدیم. در همایش‌ها توضیح داده شد که در صورت مشاهده سمندر لرستانی، به هیچ وجه به آنها دست نزده و تنها از مشاهده زیبایی ظاهرش لذت ببرند؛ چرا که این گونه بسیار حساس بوده و امکان انتقال بیماری و دیگر مشکلات وجود دارد. در تشدید حفاظت، مصوبه‌ای 30 بندی در حوزه‌های آموزشی، حفاظتی، هماهنگی با نیروهای پلیس و... نیز تهیه شد.

کاهش قاچاق دوزیست در حال انقراض
او با تأکید بر کاهش چشمگیر قاچاق سازماندهی شده گونه سمندر لرستانی در سال‌های اخیر می‌گوید: در حال حاضر یک پاسگاه موقت کانکس در مسیر ورود و خروج زیستگاه سمندر لرستانی افتتاح شده است. محیطبان‌ها در منطقه فعال بوده و توضیحاتی را برای حفاظت از این گونه در معرض خطر انقراض به گردشگران ارائه می‌دهند. گشت‌های سیار فعال بوده و با کمک نیروهای پلیس، خودروهای حاضر در مسیر زیستگاه بازرسی می‌شوند. همزمان با استان‌های مقصد قاچاق سمندرها از جمله تهران و اراک و... در ارتباطیم تا بازارها رصد شده و از خرید و فروش سمندر لرستانی جلوگیری شود.
سالاروند با اشاره به مشخص نبودن تعداد سمندرهای لرستانی، می‌گوید: زیستگاه این گونه متمرکز نیست و به راحتی نمی‌توان آنها را شمارش کرد. در بازدیدی که چند روز پیش از منطقه داشتیم، تنها در یک قسمت کوچک 90 سمندر لرستانی شمارش شد. نکته مهم این است که زیستگاه سمندرها منطقه حفاظت شده اعلام شده و با دقت بسیار زیادی محافظت می‌شود. این مقام مسئول با اظهار تأسف از نگهداری سمندر لرستانی در آکواریوم‌های خانگی می‌گوید: سامانه 1540 آمادگی دریافت هرگونه اطلاعات درباره قاچاق و خرید و فروش این گونه در معرض خطر را دارد. محل موقتی نیز تعبیه کرده‌ایم تا حیوانات رها شده از دست قاچاقچیان را در آن نگهداری کنیم. سمندرها پس از کشف و شناسایی در این منطقه نگهداری می‌شوند تا پس از اطمینان از سلامت و عدم وجود هرگونه بیماری، در طبیعت رهاسازی شوند.

خرید و فروش امپراطور لرستان در خانی‌آباد
«ن- دانشور» یکی از آکواریوم‌فروش‌های راسته خیابان نواب تهران است. او با تجربه‌ای 15 ساله در این حرفه به «ایران» می‌گوید: «همه ساله با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال، بازار خرید و فروش گونه‌هایی نظیر ماهی قرمز، لاک‌پشت گوش قرمز و سمندر لرستانی داغ‌تر از همیشه می‌شود. افراد سودجو این گونه را از استان لرستان قاچاق کرده و به مردمی که آنها را در آکواریوم نگهداری می‌کنند، می‌فروشند. او می‌گوید: چندی پیش فردی از لرستان به مغازه ما آمده و پیشنهاد فروش تعداد زیادی سمندر لرستانی را داد! حتی قیمت هم نداشت. البته می‌گفت چند ماه پیش هر سمندر را به قیمتی برابر 250 هزار تومان فروخته است! او سمندرهای زبان بسته را درون کیسه ریخته و با خود به تهران آورده بود. گویا سال پیش تعداد زیادی سمندر را به صورت فله‌ای و یکجا با قیمتی حدود 3 میلیون تومان فروخته بود!»
این آکواریوم‌فروش، نسبت به قیمت واقعی این دوزیست اظهار بی‌اطلاعی کرده و می‌گوید: «این گونه در بازارهای مشخصی خرید و فروش می‌شود. مثلاً می‌توانید سری به بازار تره‌بار خانی‌آباد بزنید و هر حیوانی اعم از سمندر لرستانی را خریداری کنید. قیمت‌ها متفاوت است. گاهی یک عدد را 200 هزار تومان می‌فروشند و گاهی بیشتر!»

بــــرش

مدیرکل محیط زیست لرستان می‌گوید:در حال حاضر یک پاسگاه موقت کانکس در مسیر ورود و خروج زیستگاه سمندر لرستانی افتتاح شده است. محیطبان‌ها در منطقه فعال بوده و توضیحاتی را برای حفاظت از این گونه در معرض خطر انقراض به گردشگران ارائه می دهند. گشت‌های سیار فعال بوده و با کمک نیروهای پلیس، خودروهای حاضر در مسیر زیستگاه بازرسی می‌شوند. همزمان با استان‌های مقصد قاچاق سمندرها از جمله تهران و اراک و ... در ارتباطیم تا بازارها رصد شده و از خرید و فروش سمندر لرستانی جلوگیری شود.