بیتا  میرعظیمی
خبرنگار

سال‌هاست که هزاران قطعه لاک‌پشت گوش قرمز، همراه با ماهیان زینتی به کشور قاچاق شده و همانند یک حیوان خانگی مورد استقبال قرار می‌گیرد. مردم این حیوان نیمه آبزی دوست داشتنی را این روزها با قیمتی حدود 350 تا 370 هزار تومان خریداری کرده و در آکواریوم نگهداری می‌کنند. مدتی بعد نیز خسته شده و بی‌آنکه خبری از هویت مهاجم و آسیب رسان این گونه بومی امریکایی داشته باشند، در طبیعت رهایش می‌کنند. فاجعه درست از همینجا آغاز می‌شود! این حیوان با ورود به زیستگاه‌های تالابی و رودخانه‌ای کشور، به سرعت خود را با محیط سازگار کرده و رقابت با گونه‌های بومی را آغاز می‌کند. لاک‌پشت گوش قرمز، آنقدر می‌جنگد تا تمام گونه‌های بومی را حذف کرده و با اشغال زیستگاه‌ و منابع تغذیه‌ای آن‌ها، بر گستردگی قلمروش بیفزاید. این گونه مهاجم، 3 بار در سال جفتگیری کرده و هر بار دست‌کم 20 تخم می‌گذارد. این سرعت بالای تکثیر، قدرت تهاجمی و مخرب این گونه به ظاهر آرام و دوست داشتنی را نمایان‌تر می‌کند. اگرچه چندین دهه از ممنوعیت ورود این حیوان مهاجم به کشور می‌گذرد و طی این مدت نیز بارها مسئولان نسبت به رهاسازی آن در طبیعت هشدار داده‌اند، اما مردم بی‌خبر از عمق فاجعه همچنان به خرید و فروش این حیوان خانگی مشغولند. بازار قاچاق نیز که همچنان داغ است! حالا هم افزایش جمعیت لاک پشت گوش قرمز در استان‌های شمالی (مازندران و گیلان)، مرکزی، اصفهان، تهران و طالقان، به مرز هشدار رسیده و زنگ خطر تخریب اکوسیستم‌های آبی کشور را بلندتر از همیشه به صدا درآورده است!

سرعت بالای تکثیر
«حسین علی نژاد»رئیس اداره حیات وحش حفاظت محیط زیست گیلان، با اشاره به مشاهدات جمعیتی این گونه مهاجم در تالاب عینک گیلان به «ایران» می‌گوید: لاک پشت گوش قرمز، زادآوری بسیار بالایی داشته و با افزایش جمعیت، تغذیه‌اش نیز بیشتر می‌شود. این گونه به دلیل گوشتخوار بودن عمدتاً از لاروها و تخم‌های ماهی‌ها تغذیه می‌کند. این حیوان مهاجم با شرایط محیطی به خوبی سازگار شده و همین امر جا را برای دیگر گونه‌های بومی در زیستگاه‌های آبی تنگ‌تر خواهد کرد.
رئیس اداره حیات وحش حفاظت محیط زیست گیلان، با اشاره به لزوم حذف سریع این گونه مهاجم از چرخه زیستی کشور، می‌گوید: برای خلاصی از آسیب وارده باید نظر واحد و روشن از سوی سازمان محیط زیست اتخاذ و ابلاغ گردد. همچنین باید مردم بومی را نسبت به خطرات رهاسازی آن در طبیعت آگاه کرده و همزمان مشوّقی نیز نسبت به جمع‌آوری آن از سوی مردم در نظر گرفته شود. به‌طور مثال می‌توان برای جمع‌آوری و تحویل هر لاک پشت گوش قرمز مبلغی پاداش درنظر گرفت. مردم باید بدانند که موجود آکواریومی جایی در طبیعت نداشته و با رهاسازی، مخاطرات اکوسیستم‌های طبیعی و آبی را دو‌چندان خواهند کرد.

بازار خرید و فروش داغ است!
«محمد مه رو» کارشناس ارشد محیط زیست، علت اصلی قاچاق لاک‌پشت گوش قرمز به کشور را نگهداری خانگی آن در آکواریوم‌ها و رهاسازی ناآگاهانه آنها به طبیعت دانسته و به «ایران» می‌گوید: این گونه مهاجم به دلیل وجود خوی تهاجمی بر دیگر زیستمندان چیره شده و بقای آنها را با خطر کاهش جمعیت و در فرایند‌های طولانی‌تر با احتمال افزایش انقراض مواجه می‌کند. هم‌اکنون این گونه مهاجم و گوشتخوار در تالاب عینک رشت، تالاب انزلی، استخر لاهیجان و تالاب کیاکلایه لنگرود مشاهده شده است. او با خوردن لارو ماهیان و دیگر منابع غذایی که در اختیار ماهیان و لاک‌پشت‌های بومی قرار دارد، با ایجاد رقابت غذایی بر سر منابع عرصه را بر گونه‌های بومی تنگ کرده و جمعیت آنها را روز به روز کمتر و کمتر می‌کند.
او می‌گوید: در حال حاضر هیچ شواهدی مبنی بر چگونگی قاچاق این گونه به کشور وجود ندارد، اما حدود 3 سال پیش محموله قاچاق 2 هزار لاک‌پشت گوش قرمز در کردستان سروصدای بسیاری به پا کرد. مجوز ورود گونه‌های حیات وحش بر اساس ضوابط ملی و بین‌المللی می‌بایست توسط سازمان حفاظت محیط زیست صادر شود. به همین دلیل بسیاری از قاچاقچیان از مبادی غیررسمی این گونه را به کشور قاچاق می‌کنند. این گونه اغلب در آکواریوم فروشی‌ها و پت شاپ‌ها و برخی صفحات اینستاگرامی که اساساً کارشان قاچاق حیات وحش است به فروش می‌رسد. همچنین همزمان با فروش ماهی قرمز در سفره‌های عید نوروز، طی سال‌های گذشته شاهد خرید و فروش انواع آبزیان نظیر مار آبی، سمندر‌ها و لاک پشت‌ها هستیم که لاک پشت گوش قرمز نیز به‌ فروش می‌رسد و خریداران به علت ناآگاهی و مناسب نبودن شرایط نگهداری از گونه با این تصور که رهاکردن آن در طبیعت بهتر از نگهداری در اسارت است، گونه‌ای غیر بومی را در یک بوم سازگان یا اقلیم متفاوت رهاسازی کرده و مشکلات اساسی پس از این اقدام در طبیعت آغاز می‌شود.

رهاسازی گونه مهاجم در طبیعت ممنوع!
طبق گفته این کارشناس ارشد تنوع زیستی، فارغ از بحث حقوق حیوانات در گونه‌های مهاجم، حذف فیزیکی لاک پشت گوش قرمز به دلیل آسیب زدن به کل اکوسیستم‌های کشور و پیکره‌های آبی این مرز و بوم امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. سازمان حفاظت محیط زیست باید برای حفظ تنوع زیستی مناطق تحت سیطره این گونه، ورود کرده و با بهره‌گیری از توانایی‌های نیروهای بومی و صیادان و بهره‌گیری از انواع تورآلات صیادی، اقدام به صید و حذف فیزیکی آن کنند. جوامع محلی و بومی اطراف این اکوسیستم‌ها باید درباره تبعات حضور این گونه مهاجم در اکوسیستم‌های آبی آموزش دیده و به محض مشاهده آن را حذف کرده و یا از پیکره آبی جدا کنند. همزمان یگان حفاظت محیط زیست با پیگیری‌ها و سرکشی‌های مداوم بر خرید و فروش این گونه نظارت داشته و با انتشار انواع بروشور و...، عموم شهروندان بویژه جوامع محلی حاشیه تالاب‌ها را نسبت به خطرآفرین بودن رهاسازی لاک پشت گوش قرمز در طبیعت آگاه کنند. مردم باید بدانند که نباید این گونه مهاجم را در طبیعت رها کنند؛ زیرا که رهاسازی آن، نفس دیگر زیستمندان آبی را تنگ و تنگ‌تر خواهد کرد!
«علی ح» یکی از آکواریوم فروش‌های آب شیرین در نواب تهران است. او با اشاره به بازار داغ خرید و فروش این حیوان مهاجم همزمان با حال و هوای عید نوروز، به «ایران» می‌گوید: امسال این گونه بین 350 تا 370 هزارتومان خرید و فروش می‌شود. مردم بیشتر سراغ لاک پشت‌هایی مینیاتوری رفته و به عنوان حیوان خانگی در آکواریوم‌های خود نگهداری می‌کنند. یکی دیگر از فروشندگان آکواریوم آب شیرین در کرج که نخواسته نامش فاش شود به «ایران» می‌گوید: چند سالی است که وزارت بهداشت خرید و فروش این حیوان را ممنوع کرده است اما مگر کسی توجه می‌کند! به راحتی می‌توان به هر آکواریوم فروشی سر زده و این حیوان را خریداری کنید. بهتر است نظارت بر قاچاق این حیوان آسیب رسان تشدید شده و خرید و فروش آن نیز ممنوع شود. شاید بتوان با این اقدامات حداقلی، بخش مهمی از پیکره آبی این مرز و بوم را نجات داد!