از زمانی‌که دولت سیزدهم استقرار یافت و بر توسعه روابط و همکاری‌های بین‌المللی تأکید کرد مخالفان نظام و آنهایی که همواره عینک بدبینی دارند، تأکید کردند که با وجود تحریم‌های امریکا، هیچ گشایشی در روابط اقتصادی رخ نخواهد داد وتمام کشورها روابط تجاری خود را با ایران کمرنگ‌تر خواهند کرد و برخی دیگر هم تأکید کردند که تنها با امضای برجام می‌توان از تحریم‌ها عبور کرد. اما دولت سیزدهم با شروع مذاکرات با کشورهای همسایه و چین، توانست مبادلات تجاری کشور را افزایش دهد. ارتباطات تجاری و نگاه به همکاری‌های مشترک باعث شد که به دعوت رسمی رئیس جمهور چین، رئیس جمهور کشورمان 24 بهمن ماه عازم کشور چین شود. این سفر برای تمام حوزه‌های اقتصادی و غیر اقتصادی دستاورد داشت اما سهم بیشتر آن برای بخش خصوصی بود. بخش خصوصی می‌تواند در سال 1402 سهم بیشتری از بازار چین را در اختیار بگیرد. در این خصوص با مجیدرضا حریری، رئیس اتاق مشترک ایران و چین گفت‌و‌گویی انجام دادیم که در ادامه می‌آید.

   ارزیابی شما به عنوان نماینده بخش خصوصی از سفر رئیس‌جمهور به چین چیست؟ آیا در این سفر دستاوردهای مناسبی حاصل شد؟
سفر رئیس‌جمهور کشورمان به چین به دنبال مذاکرات 7 ماه پیش بود. با روی کار آمدن دولت رئیسی و شروع مذاکرات در دولت سیزدهم معاون نخست‌وزیر چین به ایران آمد و در این سفرتفاهمنامه‌ها رنگ و بوی جدی‌تر ونهایی‌تری به خود گرفت و همچنین در سفر اخیر رئیس‌جمهور کشورمان به چین بخش دیگر تفاهمنامه‌ها و مذاکرات به قراردادهای اجرایی منتهی شد. جزئیات سفر به چین محرمانه است و نمی‌توان تمام ابعاد آن را بیان کرد، بر این اساس بنا شده وزارتخانه‌های تخصصی تا حدی که مشکلی در زمینه ارتباط دوجانبه پیش نمی‌آید درباره قراردادها و مذاکرات صورت گرفته اطلاع‌رسانی کنند.
به هر ترتیب ایران مورد شدیدترین تحریم‌ها واقع شده است و شرکت‌هایی که با ایران کار می‌کنند نمی‌خواهند از سوی امریکا تحت فشار قرار گیرند لذا بخش‌های زیادی از ارتباط اقتصادی ایران و چین قابل بیان در رسانه نیست. اما ذکر یک نکته ضروری است از سال 2000 که رئیس‌جمهور وقت کشورمان به دعوت رئیس‌جمهور چین به کشور چین رفت تاکنون موردی ثبت نشده بود که رئیس‌جمهوری به دعوت رسمی رئیس‌جمهور چین عازم این کشور شود، یعنی بعد از 23 سال ارتباط خوبی بین دو کشور برقرار شد. حال منهای اینکه بگویم در این سفر چند میلیارد دلار و در چه حوزه‌هایی تفاهم‌ها نهایی شد باید بگویم که این سفر سبب شد که خیلی از شایعات و جوسازی رسانه‌های معاند چون حرکت چین به سمت عربستان و کنار گذاشتن ایران و سایر موارد، از بین برود.
در این سفر رئیس‌جمهور چین گفت «به رغم درگیری‌ها و موقعیت بین‌المللی که وجود دارد و همچنین موقعیت ایران در منطقه، ایران شریک پایدار و همیشگی ما است.»این پیام بزرگی است که نشان می‌دهد فارغ از اعداد و ارقامی که بین دو کشور تفاهم شد، چین علاقه‌مند به حفظ و توسعه روابط خود با ایران است. این امر نوید روزهای بهتری را هم می‌دهد. اما اینکه ما چگونه و با چه فرایندی می‌توانیم از این موقعیت استفاده کنیم، قاعدتاً به سیاست‌ها و روش‌های ما برمی‌گردد. در راستای اینکه نتایج مثبت از سفر رئیس‌جمهور کشورمان به چین حاصل شود، ضرورت دارد کمیته‌های پیگیری تفاهمنامه‌ها و قراردادها در وزارتخانه‌های تخصصی ایجاد شود. بایستی مباحثی که در سفر رئیس‌جمهور مطرح شده به صورت جدی، مستمر و با فوریت مورد پیگیری قرار گیرد؛ قطعاً از یک الی دو ماه آینده اخبار تبادلات صورت گرفته در حوزه‌های کشاورزی، صنعت، معدن، بلایای طبیعی و سایر حوزه‌های مرتبط اقتصادی اطلاع‌رسانی خواهد شد. باید تأکید کنم این سفر مشخص کرد، بحث‌هایی که در رسانه‌های غربی و به خصوص رسانه‌هایی که با نظام مشکل دارند و در لندن پخش می‌شوند همواره سعی‌شان بر این است که روابط ایران و چین را مخدوش شده به نمایش بگذارند و حتی تضعیف شده، اما نتوانستند به اهداف خود برسند و برعکس دولت چین نشان داد که مایل به همکاری‌های بزرگ و وسیع با ایران است. فرصت‌های همکاری وسیعی بین ایران و چین ایجاد شده که در ماه‌های آینده بخش قابل توجهی از آنها مشخص خواهد شد.
   بخش خصوصی در سفر رئیس‌جمهور به چین چه دستاوردهایی داشت؟
بخش قابل توجهی از دستاوردهای توسعه روابط ایران و چین مربوط به بخش خصوصی است. در مدتی که ویروس کرونا شیوع پیدا کرده بود، اتاق بازرگانی ایران و چین مطالعاتی را شروع و مقدمات آن را فراهم کرد و اکنون هم این مهم عملیاتی شده است لذا تا بهار آینده، دفتر اتاق ایران و چین، به منظور توسعه صادرات کالاهای ایرانی به چین در کشور چین راه‌اندازی می‌شود.همچنین 4 مرکز نمایشگاه دائمی کالاهای ایرانی تا پایان سال 1402 در چین افتتاح خواهد شد که البته اولین آن تا بهار ایجاد می‌شود.بدین جهت در 4 نقطه در حال مذاکره با سرمایه گذاران ایرانی و چینی هستیم تا بتوانیم مراکز تجاری و در شأن جمهوری اسلامی ایران ایجاد کنیم. نکته دیگر آنکه خردادماه سال آینده هیأتی از حوزه‌های مواد غذایی، شیلات و آبزیان به چین اعزام خواهند شد.
این هیأت مشخصاً شرکت به شرکت و بنگاه به بنگاه قراردادهای بلندمدت صادراتی با چین منعقد خواهند کرد. مبحث دیگر آنکه گروه‌های بازاریابی حرفه‌ای در چین ایجاد خواهد شد که برای تحقق این امر از پتانسیل ایرانیان ساکن چین و دانشجویانی که به زبان چینی مسلط هستند، استفاده خواهیم کرد. قرار است برای این افراد دوره‌های کوتاه مدت و فشرده بازاریابی برگزار شود تا بتوانند کالاهای ایرانی را در نمایشگاه‌های مختلف چین معرفی کنند. بر این اساس می‌توان به سرعت صادرات ایران به چین را توسعه داد.
   طی این سال‌ها ایران، مرکز تجاری در چین نداشته است؟
در حال حاضر مرکز تجاری فعال در چین نداریم. در سال‌های 2013 و 2014 دفتر نمایندگی داشتیم اما بنا به دلایلی معلق نگه داشتیم و مجدد در حال فعال‌سازی است. مرکز تجاری که قرار است کالاهای ایرانی را به نمایش بگذارد باید محلی مناسب و در محیط تجاری چین باشد و خارج از شهر هیچ فایده‌ای برای فعال اقتصادی ندارد. با مذاکرات صورت گرفته امیدواریم راه برای تجار ایرانی باز شود.
   روند صادرات کالا به چین چگونه خواهد بود؟
ما دو دسته کالای صادراتی به چین داریم. یک دسته کالاها است که از گذشته صادرات آن را داشته‌ایم و اکنون هم طبق روال گذشته به چین صادر می‌شود. اما یکسری از کالاها وجود دارد که تاکنون به چین صادر نشده اما این کشور خواهان آن است. لذا با برنامه‌ریزی و همکاری با تشکل‌ها و تولیدکنندگان داخلی می‌توان صادرات کالاهای جدید را آغاز کرد. بر این اساس لیست 16 قلم کالا احصا شده که بخشی از آن شامل چرم، محصولات چرمی، مواد شوینده، مرکبات، کیوی، عسل، پوشاک، کفش دست دوز و... است. برنامه‌ریزی‌های اولیه در این خصوص صورت گرفت و بزودی در جلسات تخصصی به جمع بندی خواهیم رسید. از طرفی در سایر حوزه‌های کشاورزی، مرکبات، لبنیات، عسل، گیاهان دارویی، شیلات و آبزیان توان صادراتی داریم و خوشبختانه در سفر اخیر رئیس‌جمهور به چین، مجوز صادرات این کالاها از ایران به چین نهایی شد و تمام مقاوله نامه‌های قرنطینه، بهداشتی و انطباق استاندارد انجام شد و اکنون نوبت فعالان اقتصادی و تاجران ایرانی است که فعالیت خود را شروع کنند. از سفرهای اینچنینی نباید در کوتاه مدت انتظار تحول داشت، این نگاه غلط است لذا در بلندمدت شاهد اتفاق‌های مثبت در همکاری با چین خواهیم بود. نباید گفته شود که رئیس‌جمهور به چین رفت چرا نرخ ارز کاهش پیدا نکرد، این انتظارات اشتباه و نابجا است. ما در حال تلاش هستیم که روابط ایران و چین پایدار شود و اثرات این مهم در بلندمدت خود را نمایش خواهد داد.
   در خصوص سند همکاری‌های ایران و چین چه موضوعاتی پیگیری شد؟
سند ۲۵ساله همکاری ایران و چین در حال تبدیل‌شدن به قراردادهای مشخص است. این سند قرارداد نیست، بلکه تمایل دو کشور به همکاری در حوزه‌های مختلف است. این سند جامع است و فقط حوزه اقتصاد را دربر نمی‌گیرد و شامل حوزه‌های فرهنگی، سیاسی، نظامی و سایر حوزه‌ها مانند دانشگاه‌ها و سلامت و محیط زیست و بهداشت جهانی است. 15 سند بین ایران و چین به قراردادهای اجرایی تبدیل شد.
وقتی سند تبدیل به قرارداد می‌شود دیگر پای دولت وسط نیست یعنی شرکت با شرکت قرارداد می‌نویسد. در دو ماه اخیر سفر معاون نخست‌وزیر چین به ایران موجب شد تا بحث‌های مقدماتی صورت بگیرد و به طرف اجرا حرکت کنیم. بخش اصلی این قراردادها در حوزه اقتصادی و در بخش کشاورزی است. بخشی از قراردادها جزو بخش‌های عمومی نبوده و قابل‌اعلام نیست.
در این سفر برای توسعه روابط گردشگری، تجاری، معدنی، ریل، خودرو، ماشین‌آلات، تجهیزات صنعتی و غیره موافقتنامه‌ها، تفاهمنامه‌ها و قراردادهای مختلفی بین دو طرف منعقد شد. همچنین چین یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان محصولات معدنی در جهان است، به همین دلیل موضوع مشارکت در توسعه معادن و استفاده از ظرفیت‌های تکنولوژی چین در این حوزه مطرح و دستاوردهای خوبی به همراه داشت. در این میان ایران در حوزه صنعت از جمله خودرو بحث همکاری‌های مشترک برای انتقال تکنولوژی برای ارتقای کیفیت و افزایش تیراژ تولید خودرو، تأمین برخی از قطعات و همین‌طور در بحث مسائل مربوط به حوزه ریل مثل تجهیزات، ماشین‌آلات و دیگر موارد مربوطه با طرف‌های چینی به توافق‌های خیلی خوبی رسیده است.
   دیدگاه بخش خصوصی چین از بخش خصوصی ایران و پتانسیل آنها چیست؟
دیدگاه چین نسبت به تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی ایران مثبت است و به همین دلیل خواهان توسعه روابط هستند.
اگر این نگاه مثبت وجود نداشت چین بارها اعلام نمی‌کرد که تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران را قبول ندارم. به هر ترتیب بنگاه‌ها از تحریم امریکا وحشت دارند اما قطعاً با مذاکره می‌توان به آنها اطمینان داد که مشکلی پیش نمی‌آید.

بــــرش

     آیا این انتظار درست است که در همکاری با چین تمام مشکلات اقتصادی کشور پایان پیدا می‌کند؟
به هیچ عنوان چنین انتظاری درست نیست؛ ما نباید تصور کنیم که تمام مشکلات اقتصادی کشور با همکاری با چین مرتفع خواهد شد، ما مشکلات متعددی در ساختار اقتصادی خودمان داریم که ارتباطی با چین ندارد لذا سیاستگذاران در کنار توسعه روابط بین‌الملل و کم اثر کردن تحریم‌ها بایستی مشکلات داخلی را هم برطرف کنند. بر این اساس ما با دو نگاه روبه‌رو هستیم، یکسری‌ها فکر می‌کنند تمام مشکلات کشور را باید با چین حل کنیم ویکسری‌ها تصور می‌کنند که نباید با چین وارد مذاکره شد و هیچ فایده‌ای ندارد، معتقدم هر دو طرف اشتباه می‌کنند، چین یکی از فرصت‌های اقتصادی برای مبادلات تجاری ما است لذا باید از این ظرفیت استفاده کرد.