در گفت‌وگوی «ایران» با دبیر جشنواره ملی تولیدات چندرسانه‌ای میراث فرهنگی مطرح شد
ائتلاف میراث فرهنگی و اهالی سینما برای یادآوری مباهات ملی
نیلوفر ساسانی
روزنامه‌نگار
پس از مدت‌ها اهالی سینما با سلایق و تفکرات مختلف زیر چتر یک جشنواره گرد هم آمدند. جشنواره ملی تولیدات چندرسانه‌ای میراث فرهنگی که روزهای پایانی هفته گذشته برگزار شد از معدود جشنواره‌هایی است که بعد از مدت‌ها سینماگران با سلایق و تفکرات متفاوت را برای یک دغدغه مهم ملی و فرهنگی دور هم جمع کرد. هدف این جشنواره که اولین دوره آن در یزد برگزار شد، «معرفی آثار میراث فرهنگی» به‌عنوان یکی از اهداف مهم این وزارتخانه بود؛ هدفی که علاوه بر حفظ و مرمت آثار میراث فرهنگی جزو مأموریت‌های اصلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است. از رضا میرکریمی و احمدرضا درویش تا نرگس آبیار و رسول صدرعاملی به‌عنوان اعضای هیأت داوران یا شورای عالی سیاستگذاری، در قالب کارگاه‌های آموزشی یا نشست‌های تخصصی در تعامل با مدیران این حوزه درباره کاربردی کردن این هدف با تولیدات فرهنگی گفتوگو کردند تا خروجی این جشنواره پلی باشد میان نسل آینده و گذشته برای شناخت میراثی که با افتخار می‌توان به آن تکیه کرد.
همه آمدند برای یک دغدغه ملی
سیدعباس فاطمی دبیر این رویداد با تأکید بر اهمیت معرفی آثار فرهنگی برای مخاطبان داخلی و خارجی به‌عنوان یکی از مأموریت‌های اصلی معاونت میراث فرهنگی درباره کارکرد اصلی این جشنواره می‌گوید: «برای رسیدن به این هدف شورایی با عنوان«معرفی و آموزش» در معاونت میراث فرهنگی وزارتخانه تشکیل شد. یکی از مصوبات این شورا تأکید بر این موضوع بود که برای این منظور چاره‌ای نداریم جز اینکه توجه هنرمندان و فعالان حوزه فضای مجازی -آحاد مردم- در حوزه تولید آثار مختلف فرهنگی (رسانه‌ای، رادیو، تلویزیون، سینما و...) را به این امر مهم جلب کنیم. بر همین اساس برگزاری این جشنواره در بهار امسال با عنوان جشنواره ملی تولیدات چندرسانه‌ای میراث فرهنگی تصویب شد. با برگزاری این جشنواره به‌دنبال آن هستیم که ضمن بالا بردن شناخت عمومی در حوزه میراث فرهنگی و دعوت به بازدید و آشنایی با این آثار، آگاهی لازم برای جلوگیری از آسیب‌رسانی را به مخاطب بدهیم و مشارکت آنها را برای حفظ این میراث جلب کنیم. در عین حال برآنیم که در تولیدات فرهنگی به زبان جهانی برای معرفی این آثار برسیم.»
همانطور که اشاره شد یکی از ویژگی‌های این جشنواره همراهی چهره‌های سینمایی با کارشناسان و استادان حوزه میراث فرهنگی است. تعداد زیادی از سینماگرانی که میراث فرهنگی دغدغه جدی‌شان است با اعتماد به نگاه دلسوزانه برگزارکنندگان جشنواره دعوت آنها را پذیرفتند. حضور ایوب آقاخانی (رادیویی-مستند)، پوران درخشنده و محمدرضا شریفی‌نیا (سینمایی و تله‌فیلم)، احمدرضا درویش و نرگس آبیار (فیلم کوتاه و نیمه‌بلند) و انسیه شاه‌حسینی (تولیدات چندرسانه‌ای) در ترکیب هیأت داوران و همچنین چهره‌هایی چون مرضیه برومند، بهروز شعیبی، محمدرضا ورزی و... در شورای سیاستگذاری یا برگزاری کارگاه‌های آموزشی توسط رضا میرکریمی (انتقال تجربه روایت و کارگردانی در فیلم یک حبه قند)، جاسم غضبانپور (عکاسی از بناهای تاریخی) و البته همفکری سینماگرانی چون رسول صدرعاملی، جواد انصافی، پرویز شیخ‌طادی و... در نشست‌های همفکری بخشی از مشارکت اهالی سینما در این جشنواره بود.
فاطمی درباره همکاری و تعامل شکل گرفته با اهالی سینما توضیح می‌دهد: «از همان ابتدا سیاست برگزارکنندگان جشنواره جلب نگاه همدلانه و مشارکت همگانی برای این امر مهم بود. اساساً چاره‌ای جز با هم بودن نداریم و غیر از این نمی‌شود برای چنین هدفی قدم برداشت، مگر اینکه صرفاً به‌دنبال کار تشریفاتی و نمایشی باشیم. از روز اول تشکیل شورا همه بر این نکته تأکید داشتند که برای حفظ میراث فرهنگی که اتفاقاً فقط بناها و عمارت‌های تاریخی نیست و شامل میراث معنوی هم می‌شود باید همدلی شکل بگیرد. بر همین اساس خیلی چهره‌ها با وجود اختلاف نظرها برای این امر مهم کنار هم نشستند و گفتوگو کردند.»
فاطمی در پاسخ به سؤالی درباره مؤلفه‌های لازم برای گنجاندن موضوع میراث فرهنگی در قالب سینما و تلویزیون به طوری که برای مخاطب جذاب و قابل درک باشد، ادامه می‌دهد: «این بحث مهم به مجال بیشتری برای گفتوگو نیاز دارد. صرفاً به این نکته اکتفا کنم که اگر بتوانیم میراث فرهنگی را به هنرمندان معرفی کنیم، درها را برای حضور آنها در بناهای تاریخی باز کنیم و موقعیت حضورشان در بین اقوام و قومیت‌ها را ایجاد کنیم به بخش قابل توجهی از هدف رسیده‌ایم. مثل عطری می‌ماند که کافی است در شیشه‌اش را باز کنی تا همه حسش کنند. این جشنواره در شیشه عطر را گشود و هنرمندان آمدند. در میراث فرهنگی مدیرانی وجود دارند که ممنوعیت و محدودیتی برای حضور هنرمندان در فضای سیاسی ندارند بلکه به‌دنبال آن هستند که هرکس که کاری از دستش بر می‌آید در این حوزه فعال باشد. در گفتوگو با هنرمندان باید به این تفاهم برسیم که میراث فرهنگی فقط تخت جمشید شیراز و میدان نقش جهان اصفهان و امیر چخماق یزد نیست بلکه لهجه‌ها و گویش‌ها،گویش یزدی، مشهدی، اصفهانی، لری، آذری و... و آداب و رسوم و فرهنگ‌های اقوام همه میراث است و باید این داشته‌ها در تولیدات فرهنگی‌مان دیده شود. برای این منظور لازم است فیلمسازان دوربین هایشان را به شهرستان‌ها بیاورند.» مجری افتتاحیه جشنواره که از تهیه‌کنندگان و مجریان طرح موفق یزد است در لابه‌لای صحبت‌هایش گفت: «ما در یزد فیلم سینمایی ساختیم که فقط دو میلیون تومان برای لوکیشن هزینه کردیم، اگر موتورسوار بخواهید صدها موتورسوار به میدان می‌آیند و... آقای قانع مجری مشهور یزدی راست می‌گفت و واقعاً هزینه‌های تولید در برخی از استان‌ها قابل مقایسه با تهران نیست. در تهران هزینه اجاره لوکیشن یک رستوران کوچک و ساندویچ فروشی حداقل 5 میلیون تومان در روز است.»
آغوش باز میراث فرهنگی برای همکاری با سینماگران
همانطور که او در این گفتوگو تأکید دارد معرفی آثار میراث فرهنگی یکی از مأموریت‌های اصلی این وزارتخانه است که در مواردی مغفول مانده اما چطور می‌توان این موضوع یعنی معرفی آثار را در قالب تولیدات فرهنگی کاربردی کرد و پلی میان نسل آینده و گذشته زد تا به خود و فرهنگی که دارند افتخار کنند. فاطمی در این باره توضیح می‌دهد: «اگر این اتفاق تبدیل به جریان شود نتیجه می‌دهد. یک جرقه ممکن است شعله ور شود و دامن بگیرد و این احتمال هم وجود دارد که با نسیمی خاموش شود. این جرقه با برگزاری اولین دوره جشنواره روشن شد. امیدوارم با حفظ اعضای شورای سیاستگذاری همین مسیر ادامه یابد. معتقدم این اتفاق شدنی است.»
او در پاسخ به این سؤال که از برآیند تعامل و فضای گفت‌وگوی شکل گرفته میان اهالی سینما آیا می‌توان امیدوار بود که این هدف جزو دغدغه جدی سینماگران در تولید آثار بعدی‌شان قرار بگیرد، پاسخ می‌دهد: «در جلسه‌ای که آقای دکتر دارابی و استاندار یزد با هنرمندان داشتند قول و قرارهای خوبی گذاشته شد. واکنش اهالی سینما بعد از این جلسه مثبت بود و آنها برای همکاری در این امر اظهار تمایل داشتند و در عین حال تأکید کردند که برخی تولیدات نیاز به سرمایه‌گذاری برای تولید آثار مرتبط دارد و لازم است سازمان میراث فرهنگی در کنار بودجه مرمت، بودجه آموزش معرفی این آثار در قالب تولیدات فرهنگی – رسانه‌ای هم داشته باشد. اگر در تولید و معرفی این آثار سرمایه‌گذاری کنیم قطعاً مردم به گذشته خودشان افتخار و به میراث بیشتر توجه می‌کنند. مخاطبان خارجی هم بهتر با این جذابیت‌های فرهنگی آشنا می‌شوند. تمام این موارد می‌تواند در اقتصاد منطقه تأثیر بگذارد.»
فاطمی با اشاره به اعلام آمادگی سینماگران برای پرداختن به این موضوع ادامه می‌دهد: «در گذشته سینماگران برای تولید آثار در بناهای تاریخی و میراث باستانی اظهار تمایل داشتند اما درخواست آنها گاهی با در بسته مواجه می‌شد و برای فرار از مشکلات هماهنگی و دشواری حفاظت از این بناها، این درخواست‌ها به دلایل مختلف با جواب منفی مدیران روبه‌رو می‌شد. در حالی که می‌توان با تمهیدات کارشناسانه این لوکیشن‌ها را از هرگونه آسیب در امان نگاه داشت و در عین حال اجازه داد این آثار تاریخی به تولیدات سینمایی راه یابند و معرفی شوند. من معتقدم به‌دلیل حضور آقای ضرغامی که چهره‌ای رسانه‌ای است و سال‌ها با هنرمندان تعامل داشته و در این حوزه فعالیت کرده می‌توان این امکان را ایجاد کرد.»