تالاب «دیّر نخیلو» کمتر از 6 ماه دیگر به عضویت کنوانسیون بین‌المللی رامسر در خواهد آمد
«دلفین‌های گوژپشت» در مسیر جهانی شدن
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
تالاب زیبای «دیّر نخیلو» واقع در استان بوشهر در مسیر جهانی شدن قرار گرفت. اکوسیستمی حساس متشکل از جزایر «نخیلو»، «ام‌الگرم» و «مهتادون» و ۳۰ هکتار از جنگل‌های حرای طبیعی و دریایی؛ تالابی ارزشمند که زیستگاهی مناسب برای پرندگان مهاجر و مأمنی امن برای زادآوری گونه‌های در معرض خطر انقراض نظیر لاک‌پشت‌های پوزه عقابی و دلفین‌های گوژپشت است. مدیرکل حفاظت محیط زیست بوشهر، در گفت‌وگو با «ایران» از پیگیری‌های لازم برای ثبت جهانی تالاب « دیر نخیلو» در کنوانسیون بین‌المللی تالاب‌ها (معاهده رامسر) خبر می‌دهد. «پروسه پیشنهاد ثبت جهانی تا تأیید کنوانسیون رامسر، زمانبر نبوده و در صورت تکمیل داده‌ها و اطلاعات، در کمتر از 6 ماه آینده، تالاب دیرنخیلو به عنوان نخستین محدوده تالابی بوشهر، ثبت جهانی خواهد شد. پس از آن، این اکوسیستم ارزشمند که به بهشت پرندگان بوشهر نیز مشهور است، تحت حمایت و تعهدات سایت کنوانسیون بین‌المللی تالاب‌ها قرار می‌گیرد و الزامات و تعهداتی نظیر امور تحقیقاتی، آموزشی و ... به مشارکت بین‌المللی و تشدید کمک‌های جهانی برای حفاظت از تالاب منجر خواهد شد.»
رویشگاه طبیعی جنگل‌های حرا
فرهاد قلی‌نژاد، تالاب «دیّر» را زیستگاه صدها هزار گونه گیاهی و جانوری معرفی کرده و تصریح می‌کند: گونه‌های جانوری ارزشمندی مانند دلفین‌های گوژپشت و لاک‌پشت‌های دریایی در معرض خطر انقراض که همه ساله برای تخم‌ریزی، تکثیر و تولید مثل به سواحل و جزایر این تالاب مراجعت می‌کنند، مورد توجه است. این تالاب همچنین رویشگاه طبیعی جنگل‌های حرا است.
قلی‌نژاد، جزایر محدوده تالاب دیرنخیلو را پذیرای پرندگان مهاجر (تابستان‌گذران و زمستان‌گذران) دانسته و می‌گوید: این اکوسیستم منحصربفرد، یکی از بهترین زیستگاه‌های پرندگان آبزی و کنار آبزی اعم از (بومی و مهاجر) محسوب می‌شود. به گونه‌ای که همه ساله شاهد حضور هزاران پرنده مهاجر به منطقه هستیم. این تالاب، زیستگاه پرندگانی مانند پرستوهای دریایی، کاکلی کوچک، کاکلی بزرگ و پشت تیره، سلیم خرچنگ‌خوار و ... است. از سویی دیگر، وابستگی معیشت مردم حاشیه تالاب که از راه ماهیگیری ارتزاق کرده و وابستگی کاملی به تالاب دارند، مورد توجه قرار دارد. به گفته او سازمان محیط زیست کشور پیش‌تر در راستای حفاظت از این اکوسیستم ارزشمند، نام تالاب دیرنخیلو را به عنوان یک منطقه حفاظت‌شده تالاب دریایی تحت عنوان پارک ملی دیرنخیلو ثبت کرده و تحت مدیریت قرار داده است.
او تصریح می‌کند: ایران یکی از اعضای اصلی و قدیمی کنوانسیون رامسر است، این کنوانسیون در راستای حفاظت از تالاب‌های جهان در سال 1971 در ایران (رامسر) منعقد شده و ما افتخار میزبانی از کشورهای عضو آن را پیدا کردیم. تأکید این معاهده بین‌المللی بر حفاظت و بهره‌برداری معقول و منطقی از تالاب‌ها و فراهم کردن زیستگاه‌های مناسب برای پرندگان آبزی است. قرارگیری نام یک تالاب در کنوانسیون رامسر و حمایت بین‌المللی از آن، نیازمند وجود شاخص‌ها و مؤلفه‌هایی نظیر اهمیت تالاب در اکوسیستم منطقه و میزبانی از گونه‌های در معرض خطر انقراض و ... است.
« دیرنخیلو » در مسیر جهانی شدن
به اعتقاد این مقام مسئول، چنانچه شاخصه‌های تالاب مورد تأیید قرار گیرد و ثبت جهانی انجام شود، این اکوسیستم تحت حمایت و تعهدات کنوانسیون قرار خواهد گرفت. الزامات و تعهداتی نظیر امور تحقیقاتی، آموزشی و ... منجر به مراجعت کشورهای دنیا به منطقه شده و مشارکت برای حفاظت از تالاب را در پی خواهد داشت. کشور میزبان تالاب نیز باید برنامه‌ریزی‌های ویژه‌ای را برای حفاظت از تالاب داشته باشد. این کشورها با ثبت بین‌المللی تالاب، از امتیازاتی نظیر کمک سازمان‌های بین‌المللی برای حفاظت و نگهداری از این اکوسیستم ارزشمند، آموزش جوامع محلی و ایجاد معیشت‌های پایدار برخوردار خواهند شد. سازمان‌هایی مانند عمران ملل متحد می‌توانند کشورهای میزبان تالاب را از زوایای مختلف تحقیقاتی، پژوهشی و کمک‌های مالی با هدف حفاظت از تالاب‌ها کمک کرده و همچنین برای حفاظت از تالاب‌ها و جلوگیری از تخریب‌شان، مشورت‌ها و راهکاری‌های علمی ارائه دهند.
طبق گفته قلی‌نژاد، تالاب دیرنخیلو به دلیل وجود شاخصه‌هایی ارزشمند نظیر رویشگاهی برای درختان حرا، زیستگاهی مهم و بین‌المللی برای انواع مختلف گونه‌های گیاهی، جانوری و ... کاندیدای ورود به فهرست تالاب‌های بین‌المللی شده و در صورت تأیید، نخستین محدوده تالابی بوشهر خواهد بود که ثبت جهانی می‌شود. هم‌اکنون پیشنهاد ثبت جهانی تالاب دیرنخیلو به سازمان حفاظت محیط زیست ارائه شده و به‌زودی به دبیرخانه کنوانسیون رامسر نیز ارائه خواهد شد. کارهای مقدماتی در حال انجام است؛ گزارش‌های مبسوط آماده شده و طبق گزارش‌های حاصله، این تالاب همه شاخص‌های ثبت جهانی در کنوانسیون رامسر را دارد.
جذب تسهیلات و کمک‌های بین‌المللی
در همین حال «سیروس کرمی» رئیس اداره حقوقی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، یکی از نتایج مثبت جهانی تالاب‌ها در معاهده رامسر را جذب تسهیلات و کمک‌های بین‌المللی برای حفاظت از زیستگاه‌ها و گونه‌های گیاهی و جانوری دانسته و به «ایران» می‌گوید: در نتیجه ثبت جهانی، اهمیت نگهداری تالاب از سطح ملی فراتر خواهد رفت و در نتیجه امکانات بیشتری برای حفاظت از آن فراهم خواهد شد.
او می‌افزاید: کنوانسیون بین‌المللی رامسر از همان ابتدا بر حفاظت از پرندگان مهاجر کنارآبزی تأکید داشته است؛ تالاب دیرنخیلو نیز به دلیل میزبانی شایسته از پرندگان مهاجر تابستان‌گذر و زمستان‌گذر، مورد توجه ویژه‌ای قرار دارد. طبق قوانین مصرح این کنوانسیون، کشورهای عضو باید محدوده تالاب را به‌درستی تعیین کرده و برای استفاده بهینه از آن برنامه‌ریزی کنند. شکار در این مناطق ممنوع بوده و تأمین حقابه تالاب‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.