گفت و گوی «ایران» با محمدحسین لطیفی که سراغ شهید بروجردی رفت
«غریب» را عشق ساخته است
ما نخواستیم صرفاً تانک و توپ نشان دهیم؛ هدف‌مان این بود شخصیتی را نشان دهیم که در تاریخ معاصر ما یک «قهرمان واقعی» بوده است؛ قهرمانی که به نایافته‌های وجودی رسیده است
فرهنگی
Culture@irannewspaper.com
«غریب» دهمین فیلم سینمایی محمدحسین لطیفی و دومین اثر او در حوزه سینمای مقاومت و دفاع مقدس پس از «روز سوم» است. این فیلم به مقطعی از دوران فرماندهی شهیدمحمد بروجردی در منطقه غرب، پیش از آغاز جنگ تحمیلی و دفاع مقدس می‌پردازد. فیلم، شمایلی از احوال باطنی، سبک زندگی و شیوه فرماندهی شهید بروجردی با نگاهی به دوره‌ای کوتاه از زندگی و تلاش او برای ایجاد اتحاد در غرب کشور است. بابک حمیدیان، مهران احمدی، رحیم نوروزی، هژیر سام احمدی، پردیس پورعابدینی، محمدرسول صفری، سام کبودوند، حسام محمودی و فرهاد قائمیان با حضور افتخاری جعفر دهقان، سامیه لک، سمیرا کریمی و محمد بروجردی در این اثر سینمایی بازی کرده‌اند. «غریب» محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است و تهیه‌کنندگی آن را حامد عنقا برعهده دارد.
سال‌های زیادی است که شنیده می‌شود قرار است فیلم یا سریالی درباره شهید محمد بروجردی ساخته شود. چطور قرعه به نام شما افتاد؟
شاید پروژه شهید بروجردی سهم من بوده. همان طور که قرار نبود «روز سوم» را من بسازم اما جمله تهیه کننده من را دگرگون کرد که گفت: «ما در سینمای دفاع مقدس، شکست خوردیم و داریم عقب‌نشینی می‌کنیم. ناپلئون بناپارت می‌گفت اگر در جبهه‌ای رفتید و از آن ناحیه شکست خوردید، هیچ‌وقت با همان فرماندهی، همان محور و همان سربازها، هیچ عملیاتی را انجام ندهید. یکی از این موارد را عوض کنید، یا فرمانده یا محور و یا سربازها. ما می‌خواهیم این‌بار فرماندهی سینمای دفاع مقدس را عوض کنیم و تو بیا بساز.» به لطف خدا و زحمت دوستان نتیجه‌ای مطلوب از «روز سوم» به دست آمد و مورد توجه مردم قرار گرفت.
پیش از پیشنهاد برای ساخت فیلم چقدر با شهید بروجردی آشنایی داشتید؟
به واسطه فعالیت‌هایی که در دوران دفاع مقدس داشتم، نام محمد بروجردی را به عنوان یک فرمانده شاخص شنیده بودم. درباره‌اش مطالعه کردم و وقتی آقای حامد عنقا پیشنهاد ساخت «غریب» را داد، دوباره سراغ بررسی زندگی ایشان رفتم. فیلمنامه و مسیر آن هم روشن بود و می‌دانستیم قرار است شمایل محمد بروجردی و سبک متفاوت فرماندهی او را بسازیم. پس با آمادگی کامل کار کلید خورد. در مجموع شهید بروجردی را جزو آدم‌هایی می‌دانم که می‌فهمم چه کسی بوده است. در شرایط امروز، الگودهی در این شخصیت‌ها هست؛ اگر درست به سمت آنها برویم.
چه چالش‌هایی برای ساخت این فیلم پیش رویتان بود؟
چالش‌های بسیار زیادی که کمترین ترکش‌های آن با محبت حامد عنقا به من برخورد کرد. بیشترین ترکش‌ها به او خورد تا این فیلم ساخته شود. خود ساخته شدن فیلم، یک معضل بود چه برسد به اینکه بخواهد به پرده سینما نزدیک شود! کار از آغاز براحتی نبود و تا پایان ساخت فیلم هم چالش‌های بسیاری داشتیم.
این موانع چه بود؟ بیش از یک دهه است که خبر می‌رسد گروه‌های مختلفی سراغ ساخت فیلم و سریال برای شهید بروجردی آمده‌اند و متولیان مختلفی هم دارد اما هیچ کدام نتوانسته‌اند کارهایشان را به ثمر برسانند. چطور پروژه «غریب» توانست ساخت اثر هنری برای شهید بروجردی را عملی کند؟
حرفی که می‌خواهم بزنم خدا شاهد است که ریا نیست؛ با تمام احترامی که برای همه آن دوستان قائلم، باید بگویم من با عشق سراغ این پروژه آمدم. همه عوامل هم همین طور. عشق به معنای این نیست که بقیه عاشق نبودند، بلکه باید گفت برای حضور در این پروژه انگار هیچ انگیزه غیری وجود نداشت. شاید و باز هم شاید این نگاه در دوستان دیگر نبوده است. من سر فیلم «روز سوم» هم این حرف را گفته بودم که حضور شهدا را سر صحنه احساس می‌کردم. الان هم واقعاً همین را می‌گویم که اگر این اتفاق سرانجام رخ داد و عملی شد، چیزی جدای از پروسه فیلم و فیلمسازی بود که این اجازه را به ما داد. همیشه وقتی در فیلمسازی به لغزش می‌رسیدم، برپایه اشراق و اعتماد و توکل به خدا ادامه می‌دادم؛ حتی اگر دیگران می‌گفتند غلط است. مثلاً وقتی برخی سکانس‌های سریال «صاحبدلان» را می‌گرفتم، همه می‌گفتند داری چی کار می‌کنی؟ اما در آن لحظه یک حسی به من می‌گفت کاری که می‌کنی غلط نیست و آن را ادامه بده. این احساس در ساخت «غریب» هم جاری بود، چون اصلاً ذات چنین کارهایی احساس و عشق است و اگر جز این باشد، نتیجه مطلوب به دست نمی‌آید. ما نخواستیم صرفاً تانک و توپ نشان دهیم؛ هدف‌مان این بود شخصیتی را نشان دهیم که در تاریخ معاصر ما یک «قهرمان واقعی» بوده است؛ قهرمانی که به نایافته‌های وجودی رسیده است.
و فکر می‌کنید نتیجه مطلوب حاصل شده است؟
به زعم کسانی که نسخه‌ای از فیلم را دیده‌اند، این اتفاق رخ داده است. با این حال من متأسفم در شرایطی این فیلم به تولید رسید که فضا بسیار ملتهب بود و ما مشکلات بسیاری برای ساخت این فیلم داشتیم. این مشکلات از جانب تهیه‌کننده نبود بلکه به خاطر اتفاقاتی بود که در جامعه افتاد و به تبع آن، ما امکان خیلی از کارها را نداشتیم. می‌شود گفت ما هم در پروسه ساخت این اثر خیلی مظلوم و غریب بودیم. من از همه بچه‌های گروه تشکر می‌کنم که پا به پای من آمده و با تمام سختی‌ها کنار آمدند. ما سعی کردیم نقصان‌ها کمتر شود ولی همه ما معتقدیم اگر در شرایط آرام‌تری این فیلم را می‌ساختیم نتیجه حتی خیلی بهتر از این می‌توانست باشد. اما فقط یک چیز برای من مهم است؛ اینکه مخاطب، شهید بروجردی را در پایان فیلم احساس کند. امیدوارم این اتفاق افتاده باشد.
جشنواره امسال شرایط عجیبی را تجربه کرده و برخی آن را تحریم کرده‌اند. شما چه نظری در این باره دارید؟
من پای صحبت عزیزی در جلسه‌ای بودم. من با صحبت‌های آقای شهسواری عزیز شدیداً هم‌عقیده‌ام. ایشان پیر و بزرگ من هستند و معتقدم بسیار به درستی گفتند که اساساً هنرمندانی که این گونه فضا را سیاسی می‌کنند، اول بایستی به صنفشان و حیات صنفشان نگاه کنند. متاسفانه خیلی‌ها حیات صنف سینما را نشانه گرفته‌اند و این اتفاق خوبی نیست.
بــــرش
من با عشق سراغ این پروژه آمدم. همه عوامل هم همین طور.
سر فیلم «روز سوم» هم این حرف را گفته بودم که حضور شهدا را سر صحنه احساس می‌کردم. الان هم واقعاً همین را می‌گویم که اگر این اتفاق سرانجام رخ داد و عملی شد، چیزی جدای از پروسه فیلم و فیلمسازی بود.
می‌دانستیم قرار است شمایل محمد بروجردی و سبک متفاوت فرماندهی او را بسازیم.