زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم

شانزدهمین نمایشگاه بین المللی گردشگری و صنایع وابسته به همراه سی و ششمین نمایشگاه صنایع دستی صبح دیروز با حضور عزت الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی در محل دائمی نمایشگاه‌های بین المللی تهران افتتاح شد. در این نمایشگاه که از هجدهم تا ۲۱ بهمن‌ماه برپاست، ۲۰۰ فعال صنعت گردشگری از ۴۷ کشور جهان حضور دارند.نمایشگاه، میزبان برخی از کشورهای خارجی است که غرفه‌هایی را برای معرفی جاذبه‌های گردشگری ایجاد کرده‌اند تا به معرفی جاذبه‌های گردشگری خود بپردازند همچنین در نشست‌هایی با فعالان گردشگری ایرانی درصدد تبادل نظر و گردشگر با یکدیگر هستند. در این نمایشگاه کشورهایی از جمله قطر، ژاپن، اندونزی، تاجیکستان، عراق، قزاقستان، مالزی، روسیه و ونزوئلا غرفه دارند. همچنین هیأت‌های مختلفی از کشورهای عمان، امارات، سوریه، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، لبنان، لیبی، الجزایر، چین و گرجستان نیز در این نمایشگاه یا بازدیدکننده دارند و یا هیأت‌های تجاری خود را برای برگزاری نشست‌های B2B اعزام کرده‌اند.
در این نمایشگاه همچنین اداره‌های کل میراث فرهنگی استان‌های مختلف کشور به همراه شهرداری‌ها، غرفه‌هایی را ایجاد کرده‌اند که معمولاً از طراحی غرفه‌های بهتری نسبت به سایر شرکت کنندگان برخوردارند. همچنین تعدادی از فعالان شرکت کننده در این نمایشگاه در کنار معرفی ظرفیت‌های خود، اقدام به برگزاری نشست‌های B2B یا نشست‌های تخصصی می‌کنند.در نمایشگاه امسال بر اساس راهبردهای مشخص و هدفگذاری شده فعالان حوزه صنایع دستی به شکل ویژه‌ای حضور پیدا کرده‌اند و آثار فاخری را به نمایش درآورده‌اند. ۴ سالن تخصصی به آثار این هنرمندان اختصاص داده شده است.در این نمایشگاه حضور شهرداری‌های شهرهای گردشگر پذیر به‌خصوص در استان‌های شمالی بسیار مشهود است، این ظرفیت ایجاد شده تا شهرداری‌ها بتوانند با همکاری وزارت میراث فرهنگی فعالیت‌های بیشتری را انجام دهند. در محوطه بیرونی این نمایشگاه برخلاف سال‌های گذشته خبری از فروش آش و کباب نیست. به جای آن خودروهای تاریخی و کمپرها در اندازه‌ها و مدل‌های مختلف پارک شده تا ظرفیت‌های سفر با کمپر به نمایش درآید. هر کدام از شرکت کنندگان در نمایشگاه تلاش می‌کنند در رقابت با دیگری برنامه‌های ویژه‌ای داشته باشند. امسال برای اولین بار همچنین سفارت ژاپن به همراه نیروهای خود در این نمایشگاه حضور پیدا کرده است. برخی از شرکت‌کنندگان نیز تلاش کرده‌اند تا ظرفیت‌های خود را در بستر متاورس نمایش دهند.
 بازگشت گردشگران
در دو سال اخیر به خاطر کرونا هم فروش صنایع دستی افت داشت هم مسافرها مسیر مشکین شهر را خط زدند. اما هاجر دیده‌‌بانی فعال گردشگری مشکین‌شهری به «ایران» می‌گوید:  الان وضعیت بهتر‌ شده است. هنرمندان مشکین‌ شهری جلوی غرفه ‌شهرشان سعی می‌کنند با ساز سنتی که «قوپوز» می‌نامند توجه مخاطبین را جمع کنند،سازی ‌که به گفته سازنده ‌اش مختص آذری‌هاست. صنایع دستی چوبی، گلیم، میوه خشک، مواد غذایی، مکرومه و... از محصولات   مشکین‌شهر  است . به گفته دیده‌‌بانی خریداران اروپایی و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس خریداران سفارشی صنایع دستی مشکین‌شهرند.
گردشگران خارجی نیامدند
کرونا، مانع از ورود گردشگر به منطقه آلوارس اردبیل شد. حالا اما وضعیت بهتر‌ است هرچند گردشگران خارجی قبل از کرونا به سرعین و آلوارس برنگشته‌اند. آلوارس‌ قرار بود قطب گردشگری زمستانه شود اما گردشگران خارجی از کشورهای عربی، آذربایجان، ترکیه و انگلستان تا قبل از کرونا معمولاً تابستان آلوارس و سرعین را انتخاب می‌کردند.
اشتغالزایی با مانع
محمدرضا دودانگه، در روستای درگز شرقی  بومگردی دارد. این روزها در بومگردی خود بیشتر میزبان گردشگران تهرانی و مشهدی‌ است. می‌خواهد بومگردی خود را وسعت دهد اما در گفت‌وگو با «ایران» از دست و پا گیر بودن سامانه کارا (سایت وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی) می گوید: در سایت فقط یکبار وام ‌می‌دهند‌. من برای ۵ نفر مستقیم و ۷ نفر غیر مستقیم ‌ ایجاد اشتغال روستایی کرده‌ام. به گفته او وجود بومگردی و حضور گردشگر‌ باعث فروش صنایع دستی روستا شده‌ است.
او از بانک‌ هم گله‌‌مند است. می‌گوید: برای وام سند روستایی را قبول نمی‌کنند. اگر هم قبول کنند فقط برای ۶۰ درصد تسهیلاتی که می‌خواهیم قبول می‌کنند درحالی که سند شهری را صد در صد قبول می‌کنند. ۵۰۰ میلیون تومان وام گرفتم و ۲ میلیارد تومان ضمانت دادم. هزینه و مشقت بسیاری متحمل شدم تا توانستم وام بگیرم. ‌او که در زمان ناآرامی‌ های اخیر مسافرانش را از دست داد، می ‌گوید: هر اتفاقی که در کشور می‌افتد یقه گردشگری را می‌گیرد.دودانگه مجوز گرفتن از میراث فرهنگی گلستان را سخت توصیف می‌کند و می‌گوید: دنبال گرفتن مجوز گردشگری مزرعه هستم اما در پیچ و خم‌های اداری گرفتار شدم. اگر مسئولان دنبال ایجاد اشتغال هستند باید بخش خصوصی حمایت ‌شود ‌.
گردشگری دسترس‌‌پذیر در گلستان
غرفه‌ها موضوع محور چیده شده‌اند. گلستان، گردشگری دسترس‌‌پذیر را انتخاب کرده است. مسلم کریمی، شهروند نابینا ‌مسئول غرفه نابینایان استان است. او به «ایران» می‌گوید: میراث فرهنگی گلستان تنها استانی است که غرفه‌ای در اختیار نابینایان قرار داده است. او بروشورهایی ‌درباره جاذبه‌های گردشگری استان برای ارایه به مخاطبان خود‌ به خط بریل آماده کرده است. به گفته کریمی خوابگاه و اقامتگاه توسکستان گلستان شرایط کاملی برای پذیرایی و خدمات‌دهی از گردشگران معلول را دارد. این مرکز زیر نظر اداره بهزیستی استان است. او اعتقاد دارد که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم باید شرایط ایجاد چنین ‌مراکزی را برای معلولان در شهرهای مختلف فراهم کند.
پایتخت والیبال
غرفه گنبد کاووس روی گردشگری ورزشی تمرکز ویژه‌ای کرده است. گنبدی‌ها شهرشان را پایتخت ورزش سوارکاری و والیبال کشور می‌دانند. شاهد آن را هم تصاویر بازیکنانی چون فرهاد قائمی و صابر کاظمی در غرفه گنبد اعلام می‌کنند.
تنها غرفه روسیه
سن‌پترزبورگ تنها شهر روسیه است که با هدف جذب گردشگران ایرانی در نمایشگاه غرفه دارد. ابراهیم اکبری، نماینده هیأت گردشگری سن‌پترزبورگ تعداد ایرانی‌هایی‌ که با ویزای توریستی در سال ۲۰۲۲ به روسیه سفر کرده‌اند را ۲۰ هزار و ۵۰۰ نفر اعلام می‌کند و می‌گوید تعداد روزهای اقامت ایرانی‌ها از چهار روز در سال ۲۰۲۱ به ۱۰ روز در سال ۲۰۲۲ رسید. به گفته او هیأت‌های گردشگری دیگری از روسیه نیز در این نمایشگاه حضور دارند اما غرفه ندارند. دانش‌ آموزان و دانشجویان رشته‌های هتلداری، صنایع ‌ دستی و... از نخستین گروه‌هایی‌ هستند که برای بازدید‌ به نمایشگاه آمدند. دانشجویان و اساتید دانشگاه علم و صنعت نیز دست‌ساخته‌ها و صنایع دستی خودشان  را در غرفه‌ای در نمایشگاه در معرض فروش‌ گذاشته‌اند.
جشن کانون
کانون جهانگردی و اتومبیلرانی جمهوری اسلامی نیز امروز ۸۸ سالگی ‌کانون ‌را همزمان با نمایشگاه امسال جشن می‌گیرند‌. ۵۰ درصد تخفیف صدور گواهینامه بین المللی رانندگی و صدور کارت اشتراک امداد خودرو از جمله برنامه‌ های کانون در چهار روز نمایشگاه است. قیمت گواهینامه ۲۶۰ هزار تومان است که در نمایشگاه ۱۳۰ هزار تومان فروخته می‌شود. این نمایشگاه تا ۲۱ بهمن ماه هر روز از ساعت ۸ صبح تا ۱۶ میزبان علاقه‌مندان و متخصصان حوزه صنایع دستی و گردشگری است.