یادداشت

محمد شلتوکی

پژوهشگر حوزه دفاعی

نیروی هوایی ارتش روز گذشته جدیدترین قابلیت عملیاتی خود را پس از مدت‌ها رسانه‌ای کرد که آن هم پایگاه هوایی جدیدی، منتهی زیرزمین با نام «عقاب44» بود. درباره این پایگاه و رونمایی از آن در این مقطع زمانی چند نکته قابل توجه وجود دارد که قابل پرداختن است؛ نخستین نکته، مقطع زمانی این اقدام است که گرچه ظاهراً در آستانه روز نیروی هوایی و ایام دهه فجر صورت گرفته، اما با اندکی مداقه در تحولات چند وقت اخیر می‌توان رونمایی از آن را حامل پیامی مهم برای برخی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای عنوان کرد. از چندی پیش کشورهای غربی و ایالات متحده با تغییر ادبیات به یکی از قدیمی‌ترین حربه‌های خود یعنی عملیات روانی و موضوع سایه جنگ روی آورده‌اند که شاهد مثال آن لفاظی‌های مقامات غربی و سخن گفتن از موضوع گزینه نظامی برای مقابله با برنامه هسته‌ای ایران است. این لفاظی‌ها از چندی پیش با روی کار آمدن مجدد بنیامین نتانیاهو به‌عنوان نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی که البته هم‌اکنون با بحران گسترده داخلی در این رژیم مواجه است، تشدید یافته تا جایی که طی روزهای گذشته و همزمان با دیدار امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه با نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، منابع غربی مدعی شده‌اند که اسرائیل برای اقدام نظامی احتمالی علیه ایران، 3 هزار هدف را در داخل خاک ایران شناسایی کرده است. پرواضح است که چنین لفاظی‌هایی نیازمند پاسخ درخور توجه از سوی ایران است، با این‌حال مشی همیشگی جمهوری اسلامی در پاسخ به این لفاظی‌ها، اقدام عملی است. مشی ثابتی که رونمایی از پایگاه عقاب 44 را می‌توان در این حوزه عنوان کرد. در واقع جمهوری اسلامی با رونمایی از این پایگاه در پی آن است تا به طرف مقابل این موضوع را بفهماند که به فرض حتی اگر آن اهداف ادعایی‌اش را هم بتواند مورد اصابت قرار دهد، با این حال قدرت آفندی و پدافندی ایران زوایای پنهان و نامحسوس دیگری نیز برای پاسخ کوبنده به تجاوز آنها دارد.
دومین نکته، پیگیری یک اقدام و سیاست دفاعی در تأسیس این پایگاه است. جمهوری اسلامی ایران احداث استحکامات دفاعی در زیر کوه برای مصون ماندن از اقدامات تهاجمی دشمنان را از سال‌های دفاع مقدس و همزمان با ورود نخستین موشک‌های بالستیک به کشور آغاز کرد، پس از آن و طی دهه‌های پس از جنگ نیز این سیاست با توسعه شهرهای موشکی زیرزمینی و پس از آن شهرهای پهپادی زیرزمینی تداوم یافت و حتی این الگوی موفق در دیگر حوزه‌ها نیز اجرا شد.
سیاستی مبتنی بر پدافند غیرعامل که سال‌هاست با محوریت قرارگاه مهندسی رزمی خاتم‌الانبیا، نه تنها هزینه‌ها و امکانات لازم برای حفاظت از مراکز حساس و حیاتی نظامی کشور را به حداقل می‌رساند، بلکه منجر به رعایت اصل غافلگیری در عملیات نیز می‌شود. موضوعی که با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی کشور ایران و برخورداری از رشته‌کوه‌های مرتفع و فراوان حائز اهمیت است و در حقیقت هر کوهی در این کشور را باید مأمن و انباری از قدرت تهاجمی انباشته شده در نظر گرفت.
سومین نکته، یک ویژگی بارز این پایگاه نسبت به نمونه‌های مشابه خارجی است که بیانگر توانمندی فنی مهندسان و طراحان سازنده پایگاه عقاب 44 است؛ آشیانه‌های زیرزمینی که عبارت دقیق آن Underground Hanger است موضوع تازه‌ای در دنیا نیست و چند کشور در دنیا کاربر آن هستند، لیکن تفاوت بزرگ پایگاه عقاب 44 با نمونه‌های مشابه خارجی این است که در نمونه‌های خارجی به علت کمبود اکسیژن و پیچیدگی طراحی مکانیزم‌های تهویه هوا، جنگنده‌ها با موتور روشن قابلیت حرکت در پایگاه یا آشیانه زیرزمینی را ندارند، اما در این پایگاه با فائق آمدن بر این پیچیدگی‌ها و طراحی سامانه تهویه هوا، این قابلیت به وجود آمده است که جنگنده‌ها بتوانند با موتور روشن نیز در آن طی مسیر کنند که از این حیث این پایگاه در جهان بی‌نظیر است.