زیست‌بوم-آبان سال‌جاری بود که مهدی عیسی‌زاده، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس درباره بودجه گردشگری بویژه در عرصه تبلیغات گفت: «چشم‌تان به بودجه ۱۴۰۲ نباشد، خبری نیست، اما می‌توانید لایحه‌ای به بودجه ۱۴۰۲ اضافه کنید، راهکار دهید، ما هم در کمیسیون عمران و اشتغال وقت می‌گذاریم تا ببینیم در حوزه اشتغال گردشگری چه کاری می‌توان انجام داد.» خبر بود اما خبر خوبی نبود. بودجه 3 هزار میلیاردی تخصیص داده شده، 60 درصد کل بودجه وزارتخانه به حوزه میراث فرهنگی اختصاص یافت. سهم گردشگری 27 درصد شد و به صنایع دستی هم که مثل گردشگری نقش ویژه‌ای در ایجاد اشتغال بویژه در استان‌های کم برخوردار و گروه‌های مددجو دارد، تنها 7 درصد تعلق گرفت!
گردشگری از بعد از پایان برجام و در 5 سال گذشته، مدام با بحران‌های پی در پی دست و پنجه نرم می‌کند. ضربه نهایی را هم کرونا وارد کرد که چندین هزار میلیارد تومان به آن ضربه زد و بخشی از فعالانش را هم بیکار کرد. امسال هم تا آمد با پذیرایی از گردشگران داخلی جان بگیرد با ناآرامی‌ها متوقف شد تا همچنان بهار و تابستان پر مسافر سال‌جاری یکی از حسرت‌های بزرگ صنعت گردشگری ایران باشد. گردشگران خارجی هم مثل همیشه که با بحران‌های سیاسی و ایجاد ناآرامی‌ها پا پس می‌کشند، سفر به ایران را هم کنسل کردند. «علی اصغر شالبافیان» معاون گردشگری کشور هم از لغو قطعی 65 درصدی تورهای ورودی به کشور خبر داد. جامعه هتلداران کشور نیز این لغو را شامل 85 درصد گردشگران ورودی به کشور دانست که قصد سفر از کشورهای اروپایی، امریکایی و آسیایی به ایران داشتند. پس از آن معاونت گردشگری دست به دامان بخش خصوصی شد تا با گرفتن تخفیف از بخش خصوصی در برخی شهرها و طرح تعریف حراجی سفر، سفرهای اعتباری و پیشنهاد وام 30 میلیون تومانی گردشگران داخلی را راهی سفر در بهمن و دی ماه کند. این راهکار هم با گران شدن بلیت‌های هواپیمایی روبه‌رو شد.
سفر عمانی‌ها به کیش خط خورد
این افزایش خیلی زود و به رغم اعتراض وزارتخانه و هواپیمای کشوری و توقف توسط دادستانی اثر خود را گذاشت. از جمله برخی فعالان گردشگری حوزه عمان در گفت‌وگو با «ایران» از تغییر مسیر سفر برخی گردشگران عمانی کیش به ترکیه خبر دادند. عمانی‌ها چند سالی است که مسافر زمستانه کیش هستند. آنها علاوه بر اشتراکات فرهنگی و مذهبی، ایران را به دلیل یک «مقصد ارزان» انتخاب کردند؛ ویژگی‌ای که حالا سخت می‌توان آن را برای گردشگری ایران به کار برد. از سوی دیگر گرانی بلیت‌‌ها نخستین‌بار نبود که بخشی از گردشگران عمانی را تقدیم به کشورهای همسایه کرد. این موضوع در سال‌های اخیر بارها به اعتراض فعالان گردشگری در حوزه انجامیده است! ترکیه پیشتر بخشی از گردشگران سلامت این کشور را از مسیرهای ورودی به ایران به سمت خود کشاند. آنجا هم پای گرانی بلیت‌ها در میان بود هرچند تنها دلیل نبود و نیست.
مهاجرت راهنمایان
حالا گردشگری با آن همه مشکل با یک بودجه 27 درصدی روبه‌رو است که اعتراض برخی نمایندگان مجلس را هم در پی داشته است! از جمله علیرضا پاک فطرت نماینده شیرازی‌‌ها در مجلس شورای اسلامی جایگاه گردشگری در بودجه 1402 را بسیار ضعیف دانست.
احسان اردکانی،عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی اعتبار اختصاص یافته به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را ناکافی است و به «میراث آریا» گفت: بودجه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همیشه کم بوده و امسال نیز بودجه‌ای که به این وزارتخانه اختصاص یافته، کافی نیست. این در حالی است که بسیاری از مطالبات، موضوعات و مسائلی را که در حوزه انتخابیه در موضوع این وزارتخانه پیگیری می‌کنیم معطل بودجه و اعتبار است؛ از این رو این موضوع مورد انتقاد و گلایه ما نیز به‌عنوان نماینده مجلس قرار دارد و امیدواریم بودجه این وزارتخانه به نحو مطلوب افزایش یابد. به‌عنوان عضو کمیسیون بودجه، تمایل و درخواست ما نیز تقویت راهکارهایی برای افزایش بودجه این وزارتخانه است.
«محسن حاجی‌سعید» رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی راهنمایان گردشگری ایران هم به دلیل بیکاری زنگ خطر مهاجرت راهنمایان گردشگری از کشور را به صدا درآورد. گردشگری در حالی این شرایط را پشت‌سر می‌گذارد که حتی بخش‌های دیگر برای تاب‌آوری چشم به گردشگر و گردشگری دارند.
چشم امید منابع طبیعی به گردشگری
سال‌هاست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و محیط‌ زیست برای جلوگیری از تخریب بیشتر محیط زیست، مقابله با کم‌آبی یا سازمان‌های دیگر برای کاهش مهاجرت روستائیان که چشمه‌ها و رودخانه‌هایشان به دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی در بن چشمان‌شان خشک شده است به سمت گردشگری رفته‌اند؛ صنعتی اشتغالزا که از آن به صنعت سبز یاد می‌کنند. طرح‌های ملی و بین‌المللی چون منارید و ترسیب کربن در همین راستا تعریف شدند تا با ایجاد بومگردی و آموزش صنایع دستی، گردشگران را به سمت روستائیانی ببرند که دیگر منابع‌ طبیعی و محیط زیست اطرافشان نه توان کشاورزی دارد و نه دامداری. چتر اقتصادی گردشگری قرار نیست تنها روی کشاورزان و دامداران کشانده شود. در سند آمایش کشور، اقتصاد شهرها و استان‌های بسیاری نیز بر پایه گردشگری تعریف شده است! اقتصاد گردشگری در بسیاری از این شهرها تنها برای ایجاد شغل نیست؛ با توجه به آسیب‌های محیط زیستی و منابع طبیعی راه و چاره‌ دیگری برای حفظ اقتصادی شهر و حفاظت از آب و خاک آن و جلوگیری از مهاجرت جمعیت آن نیست.