معاون گردشگری کشور در گفت‌وگو با «ایران» خواستار تخصیص ردیف بودجه خاص از عوارض خروج از کشور برای مقابله با «ایران هراسی» شد
گردشگری از «بحران» خارج می‌شود؟
وزارت میراث فرهنگی پارسال بیشترین ظرفیت ایجاد شغل در کشور را به وجود آورد
زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به گزارش منتشره از سوی وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی در سال 1400 بیشترین ظرفیت ایجاد اشتغال در کشور را به وجود آورد. همین موضوع با توجه به تأکید دولت روی ایجاد اشتغال، بسیاری را به این نتیجه رساند که احتمالاً سهم وزارتخانه با توجه به نقش مؤثر در این حوزه با بودجه‌ای که بتواند هم از بحران‌های حوزه گردشگری عبور کند و هم این ظرفیت‌سازی را ادامه بدهد، در لایحه بودجه 1402 چشمگیر خواهد بود اما اعلام عدد سه هزار میلیارد تومانی بودجه در همان ابتدا به اعتراض علی دارابی معاون میراث فرهنگی کشور انجامید. او در حالی به این موضوع اعتراض کرد که 60 درصد از همین بودجه به معاونت میراث فرهنگی رسید. سهم گردشگری که نقش ویژه‌‌ای در ایجاد اشتغال دارد تنها 27 درصد است. با «علی‌اصغر شالبافیان» معاون گردشگری کشور درباره بودجه گردشگری و راهکارهای موجود برای افزایش این بودجه به گفت‌وگو نشستیم. او بیش از هرچیزی امیدوار است بتواند سازمان برنامه و بودجه و مجلس شورای اسلامی را قانع کند تا سهم واقعی گردشگری را از عوارض خروج از کشور بگیرد و گردشگری را از بحران‌های موجود خارج کند.
با سهم 27 درصدی بودجه گردشگری در سال آینده چه می‌کنید؟
اعتبارات مورد نیاز گردشگری در حوزه تملک دارایی سرمایه‌ای بسیار بیشتر از رقم‌های در نظر گرفته در لایحه بودجه است. بنابراین بودجه در نظر گرفته شده کفاف حوزه گردشگری را نمی‌دهد چون حجم پروژههای گردشگری که نیازمند کمک‌های زیرساختی هستند بسیار بیشتر از این رقم است. البته درخصوص بودجه حوزه گردشگری خوشبختانه در بخش تبصره‌‌‌ها برخی از موضوعات مورد نیاز حوزه گردشگری مثل تصویب تعرفه گاز تأسیسات گردشگری، صنایع دستی، آب‌درمانی و هتلها در بودجه سال 1402 نیز براساس تعرفه خدمات تمدید می‌شود. برنامه حمایت از حوزه گردشگری هم در قالب یک صندوق به تصویب رسید.
با مجلس و دولت درباره بودجه رایزنی و گفت‌وگو کرده‌اید؟
البته بضاعت مالی دولت همین بوده است. ما باید به دنبال راه‌‌هایی باشیم که پروژههای گردشگری مورد حمایت قرار بگیرند. به همین جهت به نمایندگان مجلس پیشنهاد کردیم که با حفظ همین سر جمع موجود اعتبارات استانی از حوزه تملک دارایی سرمایه‌ای، یک رقم حداقل 5درصدی به حوزه گردشگری اختصاص پیدا کند. در جریان هستید که حوزه گردشگری از منظر گردشگری داخلی با افزایش بهای خدمات گردشگری و گردشگری ورودی با تصویری که از ایران‌هراسی ساخته شده، دچار آسیب جدی شده است، بنابراین نیازمند یک اقدام جدی در حوزه بازاریابی و معرفی چهره واقعی ایران هستیم. ما واقعیات و امکانات دولت را مدنظر قرار داده‌ایم اما اعتبارات هزینهای متناسب با نیازمندی و اقتضائات نیست. البته این به معنای بی‌توجهی دولت به گردشگری نیست. همین کمک‌هایی که در قالب بودجه انجام شده، نشان دهنده حمایت دولت از حوزه گردشگری است اما اگر بخواهیم نیازمندی و انتظارات حوزه گردشگری را برآورده کنیم به بودجه بسیار بیشتری نیاز داریم.
علاوه بر عبور از بحران‌های حال حاضر گردشگری، یکی از وظایف تعریف شده برای وزارتخانه ایجاد اشتغال است. از سوی دیگر دولت مدام روی ایجاد اشتغال تأکید می‌کند، فکر می‌کنید چرا بودجه‌ای متناسب در اختیار وزارتخانه‌ای که می‌تواند با هزینهای کمتر به بالاترین میزان ایجاد اشتغال برسد، قرار نگرفته است؟
کاملاً درست است. از حوزه گردشگری انتظاراتی وجود دارد اما ابزارها و امکانات متناسب با این انتظارات فراهم نیست و باید فراهم بشود. می‌دانید وزارتخانه خودش بودجه مورد نیاز را پیشنهاد می‌دهد و بعد سازمان برنامه و بودجه با در نظر گرفتن همه جوانب جمع‌بندی ارقام و احکام را انجام می‌دهد. ما احکام و اعتبارات متعدد و بسیار بیشتری از عدد اعلامی پیشنهاد دادیم. انتظار و پیشنهاد ما هم متناسب با اسناد بالادستی و ظرفیتهای مهم حوزه انجام گرفت. ما سال گذشته بیشترین ظرفیت ایجاد شغل را به اذعان گزارش صحت‌‌سنجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در حوزه گردشگری در جذب مؤثر اعتبارات برای ایجاد اشتغال داشتیم. در حوزه تسهیلات اشتغال‌زایی در قالب تبصره ۱۸ حقیقتاً توجه خوبی به گردشگری شد و اعتبارات خوبی مصوب شد. اگرچه هنوز مثل سایر حوزهها، اعتبارات تبصره ۱۸ ابلاغ نشده اما با توجه به اینکه در سال ۱۴۰۰ حوزه گردشگری نشان داد که امکان جذب اعتبارات بهتری برای ایجاد اشتغال مؤثر را نسبت به سایر حوزهها دارد دولت هم با افزایش قابل توجه ۵ برابری در اعتبارات تسهیلاتی، این امکان را برای بهره‌مندی سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری از این اعتبارات فراهم کرد، هرچند هنوز اعتبارات رسماً تخصیص پیدا نکرده است. بنابراین پیگیری وزارتخانه درخصوص تبیین جایگاه گردشگری برای ایجاد شغل در قالب حمایت‌های تسهیلاتی از بخش خصوصی به ثمر نشست. ما پیشنهاد‌های دیگری در حوزه اعتباراتی یا احکامی برای تقویت زیرساخت‌های دیگر حوزه گردشگری هم داشتیم. به عنوان مثال پیشنهاد دادیم هزینه انشعابات و تأسیسات گردشگری برای یک دوره زمانی حداقل یکساله با تخفیف و با تثبیت ۵ ساله محاسبه شود. البته این پیشنهاد به دلایلی از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مورد قبول واقع نشد. با نمایندگان عضو کمیسیون تلفیق و نمایندگانی که به ظرفیتهای گردشگری باور دارند جلسه گذاشتیم و به آنها پیشنهاداتی دادیم. این پیشنهادها الزاماً در قالب اضافه شدن اعتبارات به سرفصل‌های وزارتخانه نیست بلکه در قالب‌های حمایتی از بخش خصوصی گردشگری است. من مثال می‌زنم. در سال گذشته طرح مانع‌‌‌زدایی به صنعت برق تصویب شد. این به معنای آن است که در سال ۱۴۰۲ یک افزایش قابل توجهی را در تعرفه برق تأسیسات گردشگری خواهیم داشت. ما در راستای رویکرد حمایتی به مجلس پیشنهاد تعدیل تعرفه برق تأسیسات گردشگری دادیم. این پیشنهاد در کمیسیون تخصصی مجلس تصویب شده و منتظر تصمیم نهایی کمیسیون تلفیق و صحن علنی هستیم .
خبرهایی از مهاجرت راهنمایان گردشگری به گوش می‌رسد. برنامه شما برای این موضوع چیست؟
راهنمایان گردشگری و بهره‌برداران اقامتگاه‌های بومگردی شاید بیشترین آسیب‌ها را در حوزه گردشگری به صورت مستقیم متحمل شدند. درخصوص بیمه راهنمایان گردشگری و بهره‌برداران اقامتگاه‌ها پیشنهاداتی برای حمایت از آنها داده شده است.
برای بازاریابی و تبلیغ ظرفیتهای گردشگری و برگزاری تورهای آشناسازی و نشست‌هایی با خبرنگاران خارجی که برای تبلیغ به ایران می‌آیند، ردیف بودجه خاصی پیشنهاد شده است. برای حمایت و تسریع راه‌اندازی و تکمیل پروژه‌‌‌هایی مثل هتلها هم برای نحوه محاسبه و تخفیف و تقسیط هزینه انشعابات پروژههای گردشگری و رساندن زیرساخت‌های گردشگری مثل آب، گاز و فاضلاب از محل تخصیص ۵ درصد از تملک دارایی سرمایه‌ای استان‌‌ها پیشنهاد دادیم. همچنین از محل تبصره یک ماده واحده قانون بودجه ۱۴۰۲ که تسهیلاتی را برای حوزههای دارای اولویت کشور در نظر گرفته درخواست بهره‌مندی بخشی از اعتبارات تخصیص یافته را داشتیم. اینها برخی از پیشنهاداتی بوده که طی جلساتی که با دولت و مجلس -بویژه بعد از تحویل بودجه به مجلس - داشته‌ایم و در کمیسیون‌های مربوطه مجلس در حال بررسی است.
برای بودجه سال آینده چقدر درخواست داشتید؟
دو ظرفیت برای این مسأله در نظر گرفته‌ایم؛ نخست، هزینهای برای معرفی ظرفیتهای گردشگری ایران به زبان‌های مختلف خارجی که باید در قالب تولید و نشر محتوا توزیع شود و همچنین ردیف اعتبارات مشخص به میزان ۵۰۰ میلیارد تومان برای مقابله با ایران‌هراسی که با عناوین «معرفی و تبلیغات گردشگری» پیش‌بینی شده است.
شما از ظرفیت راهکارهای قانونی برای جبران کمبود بودجه حوزه گردشگری کمک گرفته و پیشنهادهایی را به تصویب رسانده‌اید. فکر می‌کنید این پیشنهادها به پرداخت اعتبار منجر شود؟
من این نکته را بگویم که تمامی اعتبارات تبصره ۱۸ در سال ۱۴۰۰ که تا شهریور ماه ۱۴۰۱ هم تمدید شده، تخصیص و جذب شد. این نکته مهمی است. همین مسأله به ظرفیت‌سازی وزارتخانه در زمینه اشتغال انجامید.
قضیه ایجاد صندوق گردشگری و این دل‌نگرانی که صندوق جدید به حذف صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستباف و احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی منجر می‌شود، چیست؟
این صندوق نتیجه پیشنهاد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و درخواست فعالان بود. تجربه سالیان گذشته هم نشان می‌دهد با توجه به آسیب‌پذیر بودن گردشگری از بحران‌های مختلفی که به وجود می‌آید و برای کمک به بخش حوزه زیرساختی، بازاریابی و حمایت مؤثر از فعالان حوزه در بحران‌ها به صندوق حمایت مثل دیگر صندوق‌های حمایتی کشورنیاز داریم. البته پس از پیشنهاد تأسیس صندوق از سوی ما، جمع‌بندی سازمان برنامه و بودجه این بود که از ظرفیتهای موجود وزارتخانه استفاده شود.
برای اینکه می‌گویند وزارتخانه به لحاظ قانونی اجازه تشکیل دو صندوق را ندارد؟
نه، حداقل ما به هیچ قانونی که ایجاد یک صندوق جدید در ذیل وزارتخانه را منع کند، نرسیدیم. چرا؟ چون این وزارتخانه حوزههای مختلفی را دربر می‌گیرد. بنابراین از نظر ماهوی و ماهیتی امکان ایجاد یک صندوق وجود دارد اما جمع‌بندی سازمان برنامه و بودجه این بود که با استفاده از ظرفیتهای موجود این صندوق ایجاد شود. پیشنهاد دیگر وزارتخانه این بود که حتماً این صندوق باید ماهیت عمومی غیردولتی داشته باشد اما نکته مهمی که باید اشاره شود و سؤال شما هم ناظر بر این بود، این است که هیچ‌گونه نگاهی که بخواهد بخشی از حوزههای وزارتخانه را حذف کند، وجود نداشته و ندارد. هر اتفاقی که افتاده بر اساس قانون‌هایی مثل قانون برنامه چهارم توسعه و قانون حمایت از هنرمندان صنایع دستی بوده است. همان طور که صنایع دستی طبق قانون به این صندوق اضافه شده، بخش گردشگری هم می‌تواند به این صندوق اضافه شود.
پس بخش گردشگری به صندوق موجود اضافه می‌شود؟
بله. منتهی در متنی که پیشنهاد شده یادآور شدیم که اساسنامه صندوق باید عوض شود. توی اصلاح اساسنامه صندوق هم حتی اگر مواردی وجود داشته باشد که به نگرانی فعالان حوزههای مختلف منجر شود، امکان در نظر گرفتن {رفع} آنها وجود دارد.
خواستار تخصیص یک ردیف بودجه خاص از عوارض خروج از کشور از سوی مجلس شورای اسلامی شده‌اید؟
نکته محوری که ما داریم این است که در زمانی که عوارض خروج از کشور یک افزایش قابل توجهی را داشته است به اذعان مسئولان وقت برنامه و بودجه قرار بوده که بخش زیادی از آن حداقل برای تقویت زیرساخت‌های گردشگری و حوزه گردشگری تخصیص پیدا کند، چون این عوارض مستقیماً به سفر مرتبط است. در هشت ماهه اول امسال هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان عوارض خروج از کشور اخذ شد و تا پایان سال به نظر می‌رسد حداقل ۴۰۰ میلیارد تومان دیگر به این رقم اضافه شود. این در حالی است که کل بودجه اختصاص داده شده به حوزه گردشگری ۵۰ میلیارد تومان حوزه عمرانی است و این سؤال مطرح می‌شود که با این میزان عوارض دریافت شده چگونه حوزه گردشگری از طریق وضع عوارض خروج از کشور مورد حمایت قرار گرفته است؟!