عماد حسینی به «ایران» از تجربه کارگردانی «استاد» گفت
همکاری با افخمی و مهدویان برای روایت یک التهاب
سپیده شریعت رضوی
روزنامه‌نگار
عماد حسینی یکی از کارگردانان فیلم اولی حاضر در چهل‌ویکمین جشنواره فیلم فجر است. او در حالی با «استاد» اولین حضور در جشنواره را تجربه می‌کند که تهیه‌کنندگی فیلمش را یکی از کارگردانان شناخته شده سینما یعنی بهروز افخمی برعهده داشته و محمدحسین مهدویان به‌عنوان مشاور کارگردان این پروژه را همراهی کرده است. حسینی در این فیلم سعی کرده به یکی از موضوعات ملتهب اجتماعی بپردازد. جنبش «می‌تو» که در چندسال اخیر در غرب شکل پررنگ‌تری به خود گرفته و البته تکان‌های آن به ایران هم رسید سوژه اصلی این فیلم است. «استاد» برداشت آزادی از نمایشنامه «اولئانا» اثر دیوید ممت است و حسن معجونی نقش متفاوتی را در این اثر ایفا کرده است. علاوه بر او، سجاد بابایی و هدیه حسینی‌نژاد دیگر نقش‌های اصلی را ایفا کرده‌اند و حوریه مقدم و مهدی ابوحمزه دیگر بازیگران این فیلم هستند.
اولین چیزی که در اخبار رسمی پروژه به چشم می‌خورد، نام تهیه‌کننده است. همکاری شما با بهروز افخمی چگونه شکل گرفت؟ و چقدر در پیشبرد فیلم همراه بود؟
سه روز از فیلمبرداری گذشته بود که حسن معجونی بینایی چشم چپ خود را از دست داد و در بررسی‌های پزشکی مشخص شد که دچار تومور مغزی شده است. همه تیم متأثر شدند و ما با یک بحران روبه‌رو شدیم. بلافاصله بستری و جراحی اتفاق افتاد و کار چند ماه عقب افتاد. در این فاصله تهیه‌کننده نیز از کار انصراف داد و کار با بحران جدی‌تری مواجه شد. در این میان با بهروز افخمی که سال‌هاست ایشان را می‌شناسم، صحبت کردم. فیلمنامه را برایشان ارسال کردم تا بخوانند و با بزرگواری پذیرفتند تهیه‌کنندگی کار را برعهده بگیرند و ما را از یک بحران خارج کنند. اگرچه ایشان کارگردان صاحب سبکی در سینمای ایران و چندین اثرش جزو فیلم‌های پُرفروش بوده است، اما چیزی را به من تحمیل نمی‌کرد و اجازه می‌داد به‌عنوان کارگردان تجربه خود را به سرانجام برسانم و راهم را در پیش بگیرم. اگرچه مشورت ایشان همیشه راهگشا بود و بسیار به من کمک کرد.
محمدحسین مهدویان به‌عنوان مشاور کارگردان در این پروژه همراه شما بود. آشنایی شما از چه زمان رقم خورد و چگونه و تا چه اندازه در کارگردانی، شما را یاری کردند؟
محمدحسین مهدویان را پیش از 15 سال است که می‌شناسم و «استاد» اولین همکاری ما با یکدیگر نبود. ایشان از زمان نگارش فیلمنامه را کنار ما بود و بارها در بازنویسی متعدد خواند و نکاتی را با ما در میان گذاشت که بسیار به ارتقای کار کمک کرد. ناگفته نماند من و پیام لاریان بیش از 20 بار فیلمنامه بازنویسی کردیم. در مراحل بعدی کار نیز ایشان کنار ما بود و در مرحله فیلمبرداری و تدوین کار را دید و نکاتی را گوشزد کرد. در نهایت باید بگویم حضور ایشان نیز برای کار ما مغتنم بود.
فیلمنامه این اثر توسط شما و پیام لاریان به نگارش درآمده است. این نگارش مشترک تا چه اندازه روی کار اثرگذار بود؟ پیش از این تجربه نگارش مشترک داشتید؟ نگارش مشترک چه تجربه‌ای را برای شما رقم زد و چه قدر افکارتان همسو بود؟
فیلمنامه یک اثر 50 درصد کار را پوشش می‌دهد و رسیدن به یک فیلمنامه خوب برای ساخت یک اثر قابل قبول بسیار تعیین‌کننده است. ما از مرحله ایده کار به‌صورت مشترک فیلمنامه را به نگارش درآوردیم. پیام لاریان چندین جایزه فیلمنامه از جشنواره تئاتر فجر در کارنامه کاری خود دارد و جزو نویسندگان مطرح است. پس قطعاً همکاری با ایشان برایم جذاب بود و به قدری برایم خوشایند و نتیجه‌اش خوب بود که بلافاصله پس از پایان «استاد» مشغول نگارش یک اثر سینمایی و سریال شدیم. ناگفته نماند که در هر مرحله از نگارش فیلمنامه، آن را روی پرده بزرگ باهم می‌خواندیم و دیالوگ‌ها را به شکل واقعی ادا می‌کردیم تا متوجه شویم با واقعیت نسبت درستی برقرار می‌کند یا نه.
چگونه به این ترکیب از بازیگران رسیدید؟ پیش از این همکاری با آنها داشتید یا نه؟
ما از مرحله نگارش فیلمنامه با پیام لاریان به حسن معجونی به‌عنوان شخصیت اصلی فیلم فکر می‌کردیم. ایشان بسیار در تئاتر کشور خوشنام است و جزو پیشکسوت‌ها محسوب می‌شود. ما از سن کمتر با تئاترهای ایشان آشنا بودیم و دوست داشتم یک همکاری با او داشته باشم که خوشبختانه پذیرفتند و این همکاری شکل گرفت. ایفاگر شخصیت زن «استاد»، هدیه حسینی‌نژاد است که همسر حسن معجونی است و در تئاترهای او بازی داشته اما تجربه تصویری جدی نداشت و سپردن نقش اول به یک زن در فیلم سینمایی شاید کار پُرریسک به حساب می‌آمد اما ما از همان مراحل اول آشنایی، دورخوانی و تمرین متوجه توانایی‌های ایشان شدیم و خوشبختانه از پس نقش برآمد. از نظر من هدیه حسینی‌نژاد با بازی در «استاد» ماندگار خواهد شد. برای انتخاب سجاد بابایی نیز بازی ایشان را در یک سریال نمایش خانگی دنبال کردم و بسیار دوست داشتم. همچنین به این مسأله فکر کردم که می‌تواند ایفاگر نقشی باشد که ما در فیلمنامه داشتیم. ناگفته نماند در نمایش خصوصی فیلم محمدحسین مهدویان یعنی «مرد بازنده» با ایشان مشورت کردم که به من گفت بازیگر خوبی است. در حقیقت مهدویان پیشنهاد بازی را به سجاد بابایی داد و آشنایی ما از همین نقطه شکل گرفت که تبدیل به یک رفاقت عمیق شد. بابایی در «استاد» بسیار خوش درخشیده است.
«استاد» اولین فیلم بلند شماست. چه تفاوتی با دیگر آثاری که تاکنون ساخته‌اید، دارد و چه تجربه‌ای برای شما رقم زده است؟
ساخت فیلم بلند تفاوت‌های جدی با آثار کوتاه و مستند دارد. در حقیقت فیلمساز با یک تیم بزرگ طرف است و اداره تیم بزرگ برای یک کارگردان چالش جدی است. از سوی دیگر تأمین سرمایه، ارتباط با تهیه‌کننده حرفه‌ای، پروانه ساخت و توجه به ملاحظات بعد از پخش و... شاید در آثار کوتاه و مستند خیلی موضوعیت نداشته باشد چراکه قرار است در جشنواره‌های محدود نمایش داده شود و اکران دغدغه اصلی نیست اما در اثر بلند باید به همه این مسائل فکر شود. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که نگه داشتن مخاطب به مدت 90 دقیقه در فیلم بلند برای اینکه با قصه همراه شود و آن را رها نکند بسیار پیچیده‌تر از آثار دیگر است. امیدوارم که من از پس آن برآمده باشم.
بپردازیم به موضوع فیلم. ایده نگارش قصه از کجا می‌آید؟ شنیده‌ام برداشتی آزاد از نمایشنامه «اولئانا» است. درباره این مسأله توضیح دهید. موضوع ملتهب اجتماعی در سال اخیر ما را قرار است به کدام سمت سوق بدهد؟
موضوع «استاد» موضوعی جهانی است و بازیگران زن هالیوود درباره مسائلی از این دست صحبت داشتند. در کشور ما بیش از یک سال است که تعدادی از زنان بازیگردغدغه‌هایی را مطرح کردند. در حقیقت موضوع ملتهبی را به تصویر کشیدیم که قطعاً برای یک فیلمساز سوژه جذابی است. از سوی دیگر نمایشنامه «اولئانا» را من و پیام لاریان در گذشته خوانده بودیم و می‌دانستیم قرابت‌هایی با ایده ما دارد بنابراین سراغ این سوژه که جذابیت دارد، رفتیم؛ حتی نمایشنامه‌های دیگری را که با موضوع مرتبط نبودند، خواندیم و پلاتی را نوشتیم که مرتبط با فیلمنامه است.
هدف این اثر چیست و چه پیامی برای مخاطبان به همراه دارد؟
من به‌عنوان فیلمساز ترجیح می‌دهم که به یک هدف مشخص درباره اثرم اشاره نکنم. من به‌دنبال مشخص کردن هدف و دادن پیام به مخاطب نیستم بلکه وظیفه‌ام فیلمسازی است. مخاطبان و منتقدان باید درباره این مسائل صحبت کنند که امیدوارم فضای گفت‌و‌گو بعد از نمایش «استاد» فراهم شود.