امین محمودی
خبرنگار
در سالیان اخیر صنعت آبزی‌پروری کشورمان از رشد قابل‌ توجهی برخوردار بوده است، به طوری که شاهد آن هستیم  هر ساله علاوه بر افزایش تولید آبزیان گوناگون، سهم زیادی از صادرات محصولات کشاورزی به آبزیان اختصاص می‌یابد.
طی سالیان اخیر به دلیل اهمیت تغذیه و سلامت غذایی و مهم‌تر از آن تأمین امنیت غذایی مردم، توجه ویژه‌ای به توسعه آبزی‌پروری شده است، به طوری که هم‌ اکنون تولید انواع آبزیان و محصولات شیلات در جهان با افزایش قابل توجهی روبه‌رو شده است. در ایران نیز طی دو دهه اخیر تولید محصولات شیلات با رشد خیره‌کننده‌ای روبه‌رو بوده است، به طوری که به تبع این امر صادرات محصولات شیلاتی جایگاه مهمی در ارزآوری کشورمان در سال‌های گذشته داشته که ایران با اوج تحریم‌های پولی و بانکی روبه‌رو بوده و برگشت ارز صادرکنندگان را به کشور با مشکل مواجه کرده بود.
در واقع محصولات بخش کشاورزی همچون محصولات شیلاتی نسبت به دیگر کالاها از تحریم‌پذیری کمتری برخوردارند، به همین دلیل به این مهم نائل شده‌اند. بنابراین توسعه تولید این محصولات از اهمیت زیادی برخوردار بوده است.
در وضعیت فعلی  محصولات مختلف شیلاتی بازارهای زیادی را فتح کرده‌اند، به طوری که هم‌اکنون شاهد توسعه صادرات میگو به روسیه و چین هستیم که این مهم البته با توجه ویژه دولت سیزدهم به افزایش تجارت با این دو کشور صورت گرفته است.
تولید 1.3 میلیون تنی محصولات شیلاتی در کشور
آمارها نشان می‌دهد کل تولیدات شیلاتی در سال گذشته یک میلیون و 257 هزار تن بوده است که 56 درصد آن(702 هزار تن) از طریق صید و 44 درصد آن(555 هزار تن) از طریق پرورش آبزیان به دست آمده است.
با این حال وزارت جهاد کشاورزی به دنبال تولید 2.6 میلیون تن محصولات شیلاتی در افق 1404 است، به طوری که در این خصوص مجتبی خیام‌نکویی، رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی اظهار کرد: 1.3 میلیون تن تولید شیلات کشور است که بر اساس برنامه وزیر جهاد کشاورزی باید به 2.6 میلیون تن با افزایش بهره‌وری در سال 1404 برسد.
وی ادامه داد: ظرفیت کم‌نظیری برای توسعه بهره‌وری در حوزه شیلات وجود دارد که برای تحقق این امر و انتقال آن به بخش تولید باید تمهیداتی در نظر گرفته شود که از مهم‌ترین راهکارهای این امر استفاده از کل ظرفیت تحقیقاتی بخش کشاورزی در پروسه اجراست به طوری که بخش اجرا باید در تمام بخش‌های تحقیقاتی تسلط داشته باشد.
وی اظهار داشت: ظرفیت‌های تحقیقاتی در تمام ایستگا‌ه‌های تحقیقاتی به طور کامل در اختیار سازمان شیلات قرار می‌گیرد تا امکان تحقق افزایش صددرصدی محصولات شیلاتی در کشور فراهم شود.
خیام نکویی افزود: برای رسیدن به این امر دهکده فناوری شیلات با همکاری وزارت علوم ایجاد می‌شود که معاونت علمی فناوری رئیس‌جمهور از آن حمایت می‌کند تا به چرخه تولید و محل مشکلات شیلات ورود کنند.
مصرف سرانه آبزیان در کشور
مصرف سرانه آبزیان در کشور 13.8 کیلوگرم در سال است ،به طوری که در این باره حسین حسینی، رئیس سازمان شیلات ایران در گفت‌و‌گو با «ایران»، کم بودن میزان مصرف محصولات آبزیان و ذهنیت لوکس بودن محصولات آبزیان را موجب پایین ماندن میزان مصرف و تولید محصولات شیلات در ایران می‌داند و می‌گوید: این امر سبب شده با آنکه میانگین مصرف سرانه و سالانه آبزیان در جهان ۲۴ کیلوگرم است، در ایران مصرف آبزیان تنها به ۱۳.۸ کیلوگرم برسد.
صادرات 262 میلیون دلاری محصولات کشاورزی
طی 9 ماه سال‌جاری 133 هزار و 441 تن محصولات شیلاتی به ارزش 261 میلیون و 980 هزار دلار از کشور صادر شده؛ این در حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته تنها 97 هزار و 463 تن و 833 کیلوگرم محصول شیلاتی به ارزش 164 میلیون و 256 هزار دلار از کشور صادر شده بود.
بنابراین می‌توان گفت صادرات محصولات شیلاتی نسبت به سال گذشته از لحاظ وزنی رشد 40 درصدی و به لحاظ ارزشی رشدی 60 درصدی را تجربه کرده است.
به طوری که طی این مدت بیشترین میزان صادرات این محصولات به میگو اختصاص داشته و صادرات آن با 25 هزار و 58 تن به ارزش 88 میلیون و 599 هزار دلار رسیده است.
از طرف دیگر 30 هزار و 647 تن خوراک آبزیان به ارزش 22 میلیون و 515 هزار دلار؛ 10 هزار و 332 تن انواع ماهیان کپور به ارزش 11 میلیون و 905 هزار دلار؛ 220 تن ماهیان زینتی به ارزش 341 هزار دلار؛ 250 تن حلواماهیان به ارزش 3 میلیون و 956 هزار دلار؛ 4 هزار و 659 تن انواع کنسرو تن ماهی به ارزش 20 میلیون و 285 هزار دلار و 15 تن خاویار به ارزش یک میلیون و 251 هزار دلار از کشور صادر شده است.
رکوردشکنی در صادرات برخی محصولات شیلاتی
علی‌اکبر خدایی، دبیر اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران در گفت‌و‌گو با «ایران» در خصوص جزئیات صادرات محصولات شیلاتی گفت: خوشبختانه با تلاش صادرکنندگان آبزیان کشور آمار و ارقام صعودی شد.
وی با اشاره به صادرات میگو به عنوان ارزآورترین محصول صادراتی بخش شیلات گفت: مهمترین برجستگی در موضوع صادرات میگوی کشور جهش فوق‌العاده صادرات به روسیه بود که این کشور را در رتبه نخست مقاصد صادراتی میگوی ایران قرار داد.
دبیر اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران افزود: رسیدن به رکورد صادرات 13055 تنی به روسیه ظرفیت بالای این بازار برای ایران را نشان داد چرا که عملاً حدود 50 % میگوی صادراتی کشور به این مقصد صادر شده است، این در حالی است که در 9 ماه سال 1400 تنها 3171 تن میگو به روسیه صادر شده بود.
خدایی در خصوص صادرات خوراک آبزیان نیز اظهار کرد: حذف ارز ترجیحی از نهاده‌ها موجب شد  در شرایط رقابتی جدید، نه تنها کاهش صادرات نداشته باشیم بلکه شرکت‌های تولیدکننده خوراک آبزیان توانستند از تهدید فرصت ساخته و خود را بیشتر و بهتر برای حضور در بازارهای صادراتی مهیا کنند.
وی به صادرات کنسرو تن ماهی نیز اشاره کرد و گفت: نکته مهم در صادرات کنسرو ماهی تُن تنوع و گستردگی بازار صادراتی آن است، به نحوی که 29 کشور مقصد صادرات کنسرو ماهی تُن ایران بوده‌اند و در میان این کشورها کنیا، ونزوئلا، انگلستان، استرالیا و اتریش قرار دارند.
دبیر اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران خاطرنشان کرد: صادرات به کنیا برای نخستین بار اتفاق افتاده و نشان می‌دهد  بازار آفریقا برای این محصول باز شده است. همچنین فدراسیون روسیه مقصد پنجم برای صادرات کنسرو بوده که از رشد بسیار قابل ملاحظه‌ای نسبت به مدت مشابه سال قبل برخوردار است و نشان می‌دهد  می‌تواند مقصد خوبی برای این محصول باشد.
صادرات محصولات شیلاتی به 50 کشور دنیا
همچنین طی این بازه زمانی محصولات و فرآورده‌های شیلاتی به 30 کشور دنیا از جمله اتریش، ازبکستان، ارمنستان، اسپانیا، استرالیا، افغانستان، امارات، انگلیس، ایتالیا، آلمان، بحرین، بلاروس، بنگلادش، پاکستان، تاجیکستان، تایوان، ترکمنستان، تایلند، ترکیه، آذربایجان، چین، رومانی، ژاپن، سنگاپور، سوریه، سوئیس، سریلانکا، عراق، عمان، روسیه، فرانسه، قرقیزستان، قزاقستان، قطر، کلمبیا، کانادا، کامبوج، کره جنوبی، کنیا، کویت، گرجستان، لیبی، لبنان، مالزی، هند، هلند، هنگ کنگ و ونزوئلا، ویتنام و یمن صادر شده است.