«ایران» به بررسی اقدام دولت الهام علی‌اف در تخلیه سفارت خود می‌پردازد
تصمیم پرشائبه باکو
گروه سیاسی/ 48 ساعت پس از حادثه سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، حکم تخلیه این سفارت از باکو مخابره شد. حمله مسلحانه جمعه گذشته یک فرد به نمایندگی جمهوری آذربایجان در ایران منجر به کشته شدن یک دیپلمات و مجروح شدن دو نفر دیگر از کارکنان این سفارت شد. بلافاصله پس از این ماجرا ضارب دستگیر و مشخص شد او بنا به دلایل شخصی و خانوادگی اقدام به این حمله خونین کرده است و فوراً مقام‌های عالی‌رتبه کشور از رئیس‌جمهور گرفته تا وزیر امور خارجه در گفت‌وگو با همتایان باکویی خود جمهوری اسلامی را مکلف به شفاف‌سازی درباره این رویداد دانسته و اعلام کردند بررسی‌های امنیتی از طریق مراجع ذیصلاح درباره آن آغاز شده است. چنانکه آخرین وضعیت و یافته‌ها از فرد مهاجم و انگیزه وی به مقامات باکو منعکس شد و تحولات مرتبط نیز در گفتوگوی شنبه‌شب سید ابراهیم رئیسی و الهام علی‌اف، رؤسای‌جمهور دو کشور مورد پیگیری قرار گرفت، اما تنها ساعاتی پس از این گفت‌وگو بود که مقام‌های وزارت خارجه جمهوری آذربایجان از تخلیه سفارت خود در تهران خبر دادند؛ اقدامی که خلاف روند همکاری برآمده از حسن‌نیت تهران و مواضع اعلامی بود که در گفتوگوی سران دو کشور مبنی بر تلاش برای جلوگیری از ایجاد اخلال در روابط دوجانبه تصریح شده بود، بویژه که مقام‌های سیاسی و امنیتی ایران بلافاصله بعد از وقوع این ماجرا مدیریت اتفاقات را در دست گرفتند و همکاری همه‌جانبه‌ای را برای روشن شدن ابعاد آن از خود نشان دادند.
پروپاگاندای رسانه‌ای به بهانه جدید
به همین دلیل، این وضعیت تقویت پروپاگاندای رسانه‌ای علیه ایران را برای کشورهای غربی و رژیم‌صهیونیستی ضروری‌تر کرد. در کنار آنچه با مناسبات باکو و تل‌آویو پیوند داشت، محافل دیپلماتیک و رسانه‌ای غرب و رژیم‌صهیونیستی نیز به بهانه ماجرای اخیر در تهران، پروژه تبلیغاتی خود را علیه ایران مورد پیگیری قرار دادند. هر چند مجریان این پروژه در مقابل توانمندی دیپلماتیک دولت ایران برای تهدیدزدایی و تقویت ارتباطات منطقه‌ای‌اش طرفی نبسته‌اند، اما این امر مانع از آن نشده است که بروز اتفاقاتی همچون حمله شخصی به سفارت باکو در تهران، دستمایه حملات تبلیغاتی این بازیگران قرار نگیرد. موضع‌گیری‌های هماهنگ شتابزده کشورهای غربی به این اتفاق که کوشیدند آن را از سطح یک ماجرای شخصی و خانوادگی خارج کرده و وجهه تروریستی بخشند، در همین چهارچوب صورت گرفت.
مخاطرات تصمیمات احتمالی
از این‌رو آنچه مقام‌های باکو باید مورد توجه قرار دهند آن است که در واکنش به این ماجرا در دام انگاره‌ها و تصورات انتزاعی بازیگرانی نیفتند که می‌خواهند فهم موردنظر و مطلوب خود را از این حادثه بر واقعیت جاری غالب کنند، آن‌هم در شرایطی که بسیاری معتقدند مخاطرات اقدام احتمالی باکو به ایجاد دالان «زنگزور» و تلاش تل‌آویو برای تقویت بیش‌ازپیش رابطه خود با مقام‌های آذربایجانی، وضعیت مناسبات این کشور با ایران را در موقعیت حساسی قرار داده است که هر گونه محاسبه اشتباه پیرامون هر تحولی، می‌تواند خسارات غیر قابل جبرانی برای این دولت به بار آورد. از این‌رو مقام‌های آذربایجانی باید در چنین فضایی نسبت به انتشار دیدگاه‌هایی همچون تحلیل رسانه آذربایجانی «ینی مساوات» که از نزدیک‌ترین رسانه‌ها به رئیس‌جمهور آذربایجان به شمار می‌رود، حساسیت بیشتری به خرج دهند؛ جایی که این رسانه باکویی در واکنش به حمله اخیر خواستار ایجاد هرچه سریع‌تر چتر امنیتی باکو و تل‌آویو در شمال ارس و فراخواندن سفیر از تهران شده است.
یک پرسش
از این‌رو در شرایطی که بیشترین ظرفیت دیپلماتیک و امنیتی ایران در 48 ساعت گذشته معطوف رسیدگی به این اتفاق شده است، کمترین انتظاری که از مقام‌های جمهوری آذربایجان می‌رفت، ممانعت از افتادن در دام واکنش‌های شتابزده بود؛ خاصه زمانی که دیگر بازیگران فرصت را غنیمت شمرده تا از این رویداد برای مخدوش کردن رابطه دیپلماتیک تهران و باکو بهره ببرند. بنابراین مقام‌های آذربایجانی به جای آنکه چند روزی را برای شفاف‌سازی و روشن شدن ابعاد این ماجرا در نظر بگیرند، حکم به تخلیه فوری سفارت خود داده‌اند. سرعت اقدامات باکو به اندازه‌ای پرشتاب است که به درستی می‌توان این سؤال را پرسید، اهدافی که از اجرای این تصمیمات عجولانه دنبال می‌شود، چیست؟
پرسشی که با توجه به همدردی و همکاری همه‌جانبه تهران برای روشن شدن ابعاد این ماجرا، این مفروض را به ذهن متبادر می‌کند که چنین واکنش‌هایی برآمده از یک سیاست مستقل نیست؛ امری که به نظر می‌رسد با توجه به نقش استراتژیک جمهوری اسلامی در منطقه و تأثیراتی که بویژه در جریان حل‌وفصل منازعات تاریخی و هزینه‌ساز قفقاز داشته است، باید تصمیم‌گیرندگان در باکو را به پیگیری یک رویکرد مبتنی بر عقلانیت و حسن همسایگی ترغیب کند.