اکرم رضایی ثانی
خبرنگار
 کنکور سراسری ۱۴۰۲ در روزهای ۲۹ و ۳۰ با تدابیر شدید امنیتی در مقابل متقلبانی که از هفته‌های قبل برای داوطلبان تور پهن کرده بودند، برگزار شد. اینها در حالی است که مهم‌ترین تدبیر مسئولان در کنار شناسایی و دستگیری کسانی که در این روزها ادعای فروش سؤالات کنکور و... را داشتند این بود که با هماهنگی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اینترنت همراه را در نقاطی که شعب برگزاری کنکور است، قطع کنند که البته روز 29 دی ماه بنا به شواهد تقریباً اینترنت همراه در سراسر کشور قطع شد ولی روز 30 دی ماه این قطعی نقطه‌ای بود؛ با این همه همچنان برخی کانال‌ها مدعی درز بخشی از دفترچه ساعتی بعد از برگزاری کنکور شدند اما آنچه مشهود است این است که این بار دست متقلبان به پاسخ‌ها نرسید و ابزارهای جاسوسی که برخی داوطلبان در دوره‌های قبل با خود سر جلسه کنکور می‌بردند و روش‌های دیگر کار نکرد. با این همه این سؤال باقی است که آیا قرار است روش قطع اینترنت از این پس تنها راهکار مسئولان باشد؟ اختلال اینترنت روز 29 دی ماه مشکلاتی را برای شهروندان به همراه داشت هر چند اکثریت داوطلبان کنکور حالا خوشحالند از اینکه در رقابتی با کمترین میزان تخلف و تقلب شرکت کردند.
دکتر عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش آموزش کشور در زمان برگزاری کنکور تجربی در تاریخ ۲۹ دی‌ماه در حاشیه بازدید از حوزه امتحانی در دانشگاه صنعتی شریف به برقراری امنیت در اجرای آزمون تأکید کرد و گفت: گزارش‌های فنی امنیتی نشان می‌دهد اتفاقی درباره تقلب‌ها رخ نداده و اینترنت شبکه تلفن همراه هر دو اپراتور اصلی قطع شدند. همچنین خوشبختانه شبکه‌های تقلب هیچگونه توفیقی حاصل نکردند. به گونه‌ای که حتی خود این شبکه‌ها اظهار ناامیدی کرده و راهی برای ارسال و دریافت عکس پیدا نکردند.
وی درباره دستگیری متقلبان اظهار داشت: چهارشنبه شب سه دستگیری مهم داشتیم. یکی از آنها آدم بسیار حرفه‌ای کلید زن بوده که در سال‌های متمادی سر جلسه شرکت می‌کرده و در حد قبولی در رشته پزشکی به تنهایی تست می‌زند. این فرد تحت رصد بود. گروهی در گرگان دستگیر شدند که البته محل اختفای آنها گرگان بوده است و کل کشور را با تجهیزاتی که می‌فروختند پوشش می‌دادند.
وی افزود: پلیس فتا ۵۴ نفر که مدیریت ۸۳۷ شبکه و کانال مجازی را برعهده داشتند و از مردم پول می‌گرفتند و به دروغ می‌گفتند که سؤال را در اختیار دارند نیز دستگیر کرده است. دستگیری‌ها خیلی خوب بوده است و فعالیت‌ها به شدت تحت‌الشعاع قرار گرفت. رئیس سازمان سنجش آموزش کشور اظهار داشت: بسیاری از اقدامات را انجام دادیم که اعلام نمی‌کنیم و همین امر باعث شد که این شبکه‌های تقلب خلع سلاح شوند و امیدواریم این مسیر را برای دوره‌های بعد هم دنبال کنیم. این آزمون از حساسیت بالایی برخوردار است.
ادعاها برای تقلب که تا دوره قبل برگزاری کنکور در صدر اخبار پس از این رویداد قرار می‌گرفت، تقریباً نزدیک به صفر بود ولی نکته قابل توجه این است که قطعی اینترنت زندگی افرادی که با آن دربرگیری زیادی دارند را با اختلال مواجه کرد. به‌عنوان مثال قطع اینترنت رویه نسخه الکترونیک برای بیماران، استفاده از تاکسی‌های اینترنتی، کلاس‌های جبرانی آنلاین برخی از آزموشگاه‌ها با مشکلات جدی مواجه شد. از این‌رو قطع سیستم اینترنت کشور نباید یک راه ثابت و همیشگی برای برگزاری سالم کنکور باشد. هر چند رئیس سازمان سنجش درباره راه‌های جایگزین امنیت آزمون به جای قطعی اینترنت در حوزه‌های کنکور سراسری گفت: راه‌های جایگزین تا قبل از شروع آزمون کارایی دارد. وقتی آزمون شروع می‌شود مکانیزم عکس گرفتن از سرجلسه امتحان شروع می‌شود و عکس را در بستر اینترنت ارسال می‌کنند، وسایل عکس گرفتن هم در حد و اندازه یک دکمه پیراهن است. این دستگاه‌ها با دستگاه‌های ایکس ری هم قابل کشف شدن نیست.
پورعباس خاطرنشان کرد: جمر یا مسدود کننده موبایل هم در این وضعیت جوابگو نیست، زیرا سیستم‌ها و دوربین‌های پیشرفته فوق جاسوسی هستند که با فرکانس‌های مخصوص کار می‌کنند. ۲۸۰۰ دستگاه آشکارساز داریم اما همین سیگنال‌یاب هم با چند ثانیه ارتباط نمی‌تواند کشف کند و سیگنال‌هایی که دوام چند دقیقه‌ای دارند را شناسایی می‌کنند. در این دستگاه‌های شبه جاسوسی به‌دلیل اینکه تمام اتوماتیک و هوشمند است، زدن دکمه مساوی است با ارسال عکس.
با این همه به نظر نمی‌رسد روش قطع اینترنت سراسری در کشور برای برگزاری کنکور سالم را بتوان تأیید کرد، چرا که هنوز ابعاد مشکل‌آفرینی این سیستم مشخص نیست و ممکن است تبعاتی فراتر از نارضایتی شهروندان داشته باشد. اما‌ پورعباس همچنین در روز ۳۰ دی ماه در دومین روز از کنکور سراسری سال ۱۴۰۲ بار دیگر در جمع خبرنگاران از کشف شبکه‌های مدعی تقلب خبر داد و گفت: ۳۵۷ شبکه مدعی تقلب در کنکور کشف و ۵۹ ابزار تقلب نیز کشف شده است.
به گفته وی، ۹ نفر در استان گلستان قصد داشتند اقداماتی در راستای ارسال سؤالات به خارج از حوزه امتحانی انجام دهند که با توجه به رصد قبلی ناکام ماندند، یک نفر نیز در یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان‌ شرقی اقدام به عکسبرداری از سه صفحه دفترچه‌های خود و انتقال آن به خارج از محل برگزاری آزمون و ارسال برای پشتیبان خود کرد که این فرد نیز دستگیر شد. طبق گفته پورعباس رئیس سازمان سنجش آموزش کشور، کنکور در صحت و سلامت کامل برگزار شد و ادعاهای برخی شبکه‌های مجازی قابل اعتنا نیست. لازم به ذکر است که بلافاصله پس از برگزاری آزمون‌ها دفترچه سؤالات آزمون‌ها از طریق سایت سازمان سنجش آموزش کشور منتشر و در دسترس داوطلبان قرار گرفته است.

ریسک تقلب بسیار بالا رفته بود

سیدجلال موسوی، معاون نظارت و راهبری ستاد تعلیم و تربیت در شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره برقراری امنیت کنکور دی‌ماه گفت: طی دو روزی که کنکور سراسری مطابق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد من لازم دانستم که از حوزه‌های آزمون که قرار است سیاست جدید را اجرا کنند بازدید کنم. وی در ادامه اظهار داشت: طبق بازدیدها، برداشت ما این است که فضا نسبت به قبل بهتر شده است. به تعبیر دیگر این آزمون نسبت به آزمون تیرماه امسال که شائبه‌هایی از تقلب در آن بوده، فضای مجازی خیلی کمرنگ‌تر از قبل توانست به حواشی دامن بزند. طبق رصدهای صورت گرفته، فقط یکی دو صفحه سؤال منتشر شد که آن هم در لحظه‌های پایانی آزمون صورت گرفت و از آنجا که اینترنت قطع بوده عملاً پاسخنامه‌ای قابل ارسال و دریافت نبوده است.
موسوی افزود: سازکارهایی که انجام شده از جمله قطع اینترنت، پای کار آمدن ارگان‌های مهمی از جمله نیروی انتظامی و وزارت ارتباطات در بحث پشتیبانی و ایجاد امنیت موجب شد به طور کلی نسبت به سال‌های قبل آزمون امن‌تری را شاهد باشیم.
معاون نظارت و راهبری ستاد تعلیم و تربیت در شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: روز جمعه با برخی از داوطلبان که صحبت می‌کردیم آنها اذعان داشتند امسال شرایط بهتر است و خصوصاً داوطلبان از اینکه کنکور دوبار در سال برگزار می‌شود استقبال کردند و این نشان می‌دهد ما یک قدم رو به جلو برداشتیم اما درباره زمان برگزاری آزمون در دی ماه بحث‌هایی وجود دارد؛ به‌عنوان مثال برای دانش‌آموزان پایه دوازدهم این دغدغه وجود دارد که درس آنها تمام نشده ولی تمایل دارند که در کنکور دی شرکت کنند و عملاً کنکور دی بیشتر مورد استقبال داوطلبانی که درس‌شان را تمام کرده‌اند، است.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا قطعی اینترنت می‌تواند یک راه ثابت برای این امر باشد، گفت: می‌دانیم که بسیاری از افراد به اینترنت نیاز دارند و ابزار کار آن‌هاست و نمی‌توان برای همیشه از این روش استفاده کرد. پس باید نقطه‌زنی‌ها دقیق‌تر باشد و مسئولان بیشتر روی آن فکر کنند تا هم عدالت حفظ شود و هم کسب و کارها لطمه نخورد.
معاون نظارت و راهبری ستاد تعلیم و تربیت در شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در کنکور فردی که سه صفحه را منتشر کرد سریعاً شناسایی شد، این خیلی خوب است زیرا کسانی که می‌خواهند از این فرایند استفاه کنند باید بدانند براحتی نمی‌توانند دست به تخلف بزنند.
موسوی در پایان تأکید کرد: در کل برایند ما این است طبق رصد فضای مجازی و صحبت با مسئولان، این دوره با امنیت بیشتری بوده است. آمارها هم همین را نشان می‌دهند، زیرا ریسک تقلب بالا رفته و آن‌هایی که برای تقلب وسوسه می‌شوند با توجه به جو بالای امنیت و خطراتی که این کار دارد دیگر دست به تقلب نخواهند زد، زیرا آنها بعضاً مجبورند برای خرید ابزارهای جاسوسی هزینه بالایی پرداخت کنند و با توجه به تمام محدودیت‌های اعمال شده درباره تقلب کمتر افرادی سمت این موضوع خواهند رفت.