کتابی که حصار موزه‌ها را شکست
ایران به روایت ۱۰۰ اثر موزه‌ای
رضا دبیری‌نژاد
موزه‌دار
موزه‌ها نهادهایی برای گردآوری و نگهداری آثاری هستند که نشانه و دستاورد فرهنگ، هنر، تاریخ و دانش‌ها محسوب می‌شوند. اما این آثار اعتبارشان را در ارجاع به لحظه‌های تاریخی و فرهنگی به‌دست می‌آورند، لحظه‌هایی که گذرا هستند اما این زمان گذرا با نشاندار شدن به یک زمان شناخته شده و قابل لمس می‌شوند، این لحظه‌های تاریخی و یا فرهنگی به نشانه‌هایی ملموس نیاز دارند تا هماره به یاد آورده شوند و همین نشانه‌ها به بناها، یادمان‌ها و آثار تاریخی فرهنگی تبدیل می‌شوند که بخشی از آنها در موزه‌ها جای می‌گیرند. از این رو موزه‌ها را می‌توان یادآور و روایتگر تاریخ و یا روایت‌هایی فرهنگی و علمی دانست که هر کدام بخشی جدا شده در یک موزه هستند که دیواره موزه‌ها این روایت‌ها را از هم گسسته است. از سوی دیگر آنچه این آثار را برجسته می‌سازد و آنها را در جامعه آشنا می‌کند روایت‌پردازی است، روایت‌هایی که سبب آشناسازی عمومی و فراگیری آنها می‌شود و در نتیجه این آثار به برند و سرمایه‌ای زنده تبدیل می‌شوند که می‌توانند در زیست جاری جامعه به‌کار گرفته شوند و در حوزه گردشگری و یا تولیدات فرهنگی معاصر به یک منبع قابل توجه و جاذبه تبدیل شوند.
ایران با وجود قدمت بسیار و تنوع فرهنگی که سبب شده نشانه‌ها و آثار مختلفی در دل آن پدید آیند و ماندگار شوند، امروزه صاحب بیش از هفتصد موزه و میلیون‌ها آثار موزه‌ای در انواع مختلفی اعم از تاریخی، هنری، مردم شناختی، طبیعی، صنعتی و علمی است که سرمایه‌ای نهفته محسوب می‌شود که کمتر دیده و شناخته شده است و این ناشناختگی آنها عمدتاً به دلیل نبود روایت‌های متکثر است که بتواند سبب جذاب‌سازی آنها شود و شاید مهم‌ترین وجه تمایز موزه‌های ما با سایر موزه‌های برجسته دنیا در همین باشد، روایت‌های آثار موزه‌ای اما باید ثبت و تکثیر شود تا بتواند فراگیری ایجاد کند. ایجاد محصولات متنوع فرهنگی خود اقدامی برای تبدیل آثار موزه‌ای به روایت‌های جذاب و حاضر در زیست امروزی است. انتشار کتاب «صد اثر موزه‌ای ایران» که از سوی انتشارات «اگر» اخیراً منتشر شده است یکی از تجربه‌های اخیری است که در زمینه معرفی و روایتگری آثار موزه‌ای شکل گرفته است. این کتاب حصار موزه‌ها را شکسته و آثاری متنوع از موزه‌های مختلف را در کنار هم چیدمان کرده و مجموعه‌ای متنوع را شکل داده است.
روایت کلی «100 اثر موزه ای ایران» بر آن است تا ادوار مختلف تاریخی ایران را به ترتیب در امتداد هم قرار دهد و در اول هر بخش به اختصار از آن دوره تاریخی گفته است و آثاری متعلق به آن دوره را بعد از آن چیدمان کرده است تا به دوره معاصر برسد. این کتاب همانند خود موزه‌ها محدود به آثار صرفاً تاریخی نمانده و آثار هنری مدرن معاصر موجود در موزه‌ها و یا آثار صنعتی همانند کشتی‌های دریایی و یا اشیای دور از تصور، مانند عروسک کلاه قرمزی را در این چیدمان جای داده است. این کتاب فارغ از معرفی آثار زمینه‌ای برای معرفی خود موزه‌ها نیز فراهم آورده است.
کتاب صد اثر موزه‌ای ایران به‌عنوان گام نخست در این نوع روایت‌پردازی آثار موزه‌ای گام ارزشمندی است که با افزایش این نوع تولیدات می‌توان آثار نهفته و کمتر آشنای دیگری را نیز منتشر کرد و به سراغ موزه‌های بیشتری رفت و حتی به روایت‌های جدیدی دست یافت. از نگاه دیگر، این آثار یا سرمایه‌های فرهنگی را می‌توان در آن مشاهده کرد. کتاب صد اثر موزه ایران توسط نسیم محمدی و زیر نظر آرش نورآقایی تنظیم و منتشر شده است.
