هفت هزار زن شهید
نقدی بر نادیده گرفتن شهدای زن در عرصه تولیدات تصویری
سیده رقیه آذرنگ
نویسنده و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس و زنان
جنگ تحمیلی که با دفاع جانانه مردم بویژه جوانان اعم از زن و مرد همراه بود، به دفاع مقدس تبدیل شد. در طول این هشت سال حماسه، همراهی، پاکی و پاکبازی زنان آنچنان شگفت‌انگیز بود که دشمن از این حضور متحیر ماند. بدون‌شک زنان در بطن جنگ با تلاش وافری که داشتند، توانستند دوشادوش مردان حوادث غیرقابل پیش‌بینی را مدیریت کنند؛ حوادثی که گاه منجر به شهادت آنان نیز می‌شد، به طوری که 7000 زن شهید سند آماری هشت سال دفاع مقدس است.
حضور زنان در صحنه‌های نبرد با توجه به حمله دشمن بعثی به شهرهای مرزی کشور موجب شد بسیاری از زنان دست به اسلحه ببرند و همراه با مردان به میدان مبارزه قدم بگذارند که از جمله آن شهرها می‌توان به خرمشهر اشاره کرد. یکی از زنان شهید این شهر شهید شهناز حاجی‌شاه است که در روزهای آغازین نبرد خرمشهر کنار دیگر خواهران حضور داشت و در نهایت جان عزیز خود را فدا کرد. دکتر سنگری در جلد دوم کتاب فرهنگ پایداری می‌نویسد خود شاهد جنگیدن و شهادت دختران و زنان در جبهه‌های جنوب، در خرمشهر و آبادان بوده است.
جدای از دلگرمی و تهییج مردان برای حضور در جبهه‌های نبرد که وظیفه ذاتی زنان در جنگ به شمار می‌رفت، آنان گاه در شهرهای مورد هجوم بی‌امان دشمن بعثی که هر لحظه در تیررس حملات هوایی و زمینی اعم از بمب، موشک و... بود، ایستادگی و مقاومت کردند که شهر دزفول یکی از این شهرها است و به گواه تاریخ بالاترین آمار شهدای زن را نیز در کشور به خود اختصاص داده است و این نشان از حیات ایمانی مردم این شهر مقاوم است که هراسی از آتش همه‌جانبه دشمن نداشتند. شهید عصمت پورانوری یکی از شهدای این شهر است که با توجه به فعالیت گسترده‌ای که در پشتیبانی جبهه جنگ در شهر دزفول داشت، در مراسم هفته اول شهدای طریق‌القدس به همراه جمع زیادی از مردم -که اکثرشان زن بودند- روی پل قدیم دزفول با اصابت مستقیم حمله هواپیماهای رژیم بعث به سمت مردم به شهادت رسید.
با وجود این رشادت‌ها و تعداد زیاد زنانی که در دفاع مقدس شهید شده‌اند اما آنچنان که باید این شهدا مورد توجه قرار نگرفته‌اند. یکی از این عرصه‌ها که به خوبی می‌توانست این زنان را به جامعه معرفی کند، حوزه فیلم، مستند و... است. در ابتدا در فیلم‌های دفاع مقدس آنچه به چشم می‌آمد مردانی بودند که در میدان می‌جنگیدند اما زنانی که در شهرهای مورد هجوم دشمن حضور داشتند، جایی در میان تصاویر نداشتند. تا چند سال بعد از جنگ هم زنان فقط در زمان بدرقه رزمندگان مشاهده می‌شدند. از سال‌های بعد کم‌کم شاهد حضور بیشتر زنان در فیلم‌ها بودیم اما بازهم در هیچ‌کدام شخصیت شهدای زن به شکلی شاخص و پررنگ دیده نمی‌شد و تاکنون نیز مستند یا فیلم سینمایی شاخصی از زنان شهید در دوران دفاع مقدس ساخته نشده است. البته فیلم و سریال‌های مختلفی با موضوع دفاع مقدس ساخته شده است که سعی داشتند به نقش زنان در جنگ اشاره کنند اما در این فیلم‌ها محور اصلی، زنان و حضور آنان در جبهه‌ها نبوده است و مسائل ناگفته زیادی وجود دارد.
حوزه شهدای زن با داستان‌های بکر و گاه ناشنیده و کمتر شنیده شده همان اثری را بر ذهن مخاطبان دارد که فیلم‌های دیگر یا شاید هم بیشتر. برای نمونه زنی که در جبهه غرب یا جنوب در حجمی از آوار و ویرانی حضور دارد و از نزدیک شاهد حمله دشمن است و گاه اسلحه به دست می‌گیرد یا در حین مراسم شهدا، پرستاری و امداد مظلومانه به شهادت می‌رسد، حتماً پتانسیل ساخت یک اثر بلند سینمایی را دارا است. قصه شهید فاطمه اسدی که اولین بانوی شهید در تفحص شهدا نام گرفت تا قصه زندگانی شهدای مظلوم مقاومت خرمشهر و دزفول هر کدام روایتی ناب از زن مسلمان ایرانی را پیش چشم جهانیان به تصویر می‌کشد که هیچ‌کدام افسانه نیستند. این فیلم‌های زندگی‌ساز و عبرت‌آموز می‌توانند حاوی بخش ناگفته جنگ برای جوانان ما بویژه دختران باشند تا این زنان الگوی عملی آنان شوند اما متأسفانه تاکنون این بخش مهم جنگ از دید کارگردانان محترم فیلم و سریال مغفول مانده است.