دراهمیت طراحی و ساخت زمین‌های بازی کودکان
زمین بازی محلی برای تجربه‌های نو
زهرا صالحی‌نیا
نویسنده
در فضای سخت و خشن شهری اولین گروهی که نادیده گرفته می‌شود کودکان هستند. پارک‌ها و زمین‌های بازی حکم بهشت کوچکی را برای بچه‌ها دارد که می‌توانند تمام آنچه را که در خانه، کوچه و محله نمی‌توانند انجام دهند تجربه کنند. تجربه ساده دویدن، پریدن، بالا رفتن و تجربیاتی که باید در بستر زندگی آن را تجربه کنند، اما زندگی در شهر و خانه‌های آپارتمانی بچه‌ها را از پایه‌ای‌ترین تجربیات هم محروم کرده و می‌ماند تنها یک نقطه روشن؛ زمین بازی. وقتی بچه‌ها قدم به داخل پارک می‌گذارند، می‌توانید شاهد تمام ذوق و دلهره برای رسیدنشان به زمین‌بازی باشید، دل کندنشان از زمین بازی هم صحنه‌ای ست که به تعداد تمام بچه‌های حاضر در زمین بازی شاهد وداع جانسوزشان هستیم.
تاب‌بازی و دیگر هیچ
پارک‌ها و زمین‌های بازی با رشد شهرها بیشتر شدند. وسایل بازی داخل این زمین‌ها در ابتدا بازی‌های سنتی مانند تاب را شامل می‌شد، اما به مرور با توجه به تأثیر بازی روی رشد روحی و شخصیتی کودکان، طراحی وسایل زمین بازی و حتی چینش وسایل مورد توجه قرار گرفت.
در رویکرد «رجیو امیلیا» که مبتنی بر برنامه درسی روییدنی است، محیط یعنی فضای خانه، کلاس، محله، شهر نقش مهمی در فرایند آموزش و رشد کودک دارد (رویکرد رجیو امیلیا، یک فلسفه آموزشی است).
در طراحی زمین بازی نخست باید اطلاعاتی درباره جامعه هدف ، محیط و جغرافیای محل زمین بازی دانست، علاوه‌بر اینکه محل قرارگیری زمین بازی باید در یک فاصله مناسب نسبت به سرویس‌های بهداشتی باشد، چرا که دسترسی کودکان و خانواده به سرویس بهداشتی باید در کوتاه‌ترین مسافت و زمان ممکن باشد.
تراکم جمعیت در هر منطقه هم در انتخاب مساحت و همچینن تعداد وسایل بازی و حتی متریال مورد استفاده در ساخت وسایل بازی تأثیردارد، یکسان‌سازی تمام پارک‌ها و زمین‌های بازی در مناطق شهری مخصوصاً کلانشهرها اگرچه با یک رویکرد اقتصادی اتفاق افتاده اما نتیجه حاصله از عدالت شهری فاصله بسیاری دارد.
ساختار
زمین‌های بازی در مناطق پرجمعیت، حتی اگر از مساحت مناسبی هم برخوردار باشد، بازهم به علت استفاده زیاد دچار استهلاک شده و مراقبت و تعمیر از این وسایل در بسیاری از پارک‌ها اتفاق نمی‌افتد.
ساخت وسایل بازی از متریال‌های متنوع نیز یکی از مسائلی است که در یکسان‌سازی پارک‌ها نادیده گرفته شده است. وسایل بازی ساخته شده از چوب، فلز، پلاستیک و حتی وسایلی مانند لاستیک باعث بروز تجربیات زیسته جذابی برای کودکان می‌شود که این یکسان‌سازی‌ها مانع این تجربیات است.
بازی، تمام زندگی یک کودک است و در رشد مغز و بدن تأثیر جدی دارد. طراحی درست یک وسیله بازی به کودک کمک می‌کند علاوه‌بر سرگرم شدن بتواند ارزش‌هایی مانند شجاعت، کار گروهی، حمایت و مراقبت از خود را در خود پرورش دهد
زندگی به صرف بازی
بازی، تمام زندگی یک کودک است و در رشد مغز و بدن تأثیر جدی دارد. وقتی به بازی یک کودک نگاه می‌کنیم به تأثیرات آن بازی در رشد اجتماعی، مهارتی و شناختی کودک فکرنمی‌کنیم بلکه به لذتی که او در آن لحظه در آن غرق است نگاه می‌کنیم.
طراحی درست یک وسیله بازی به کودک کمک می‌کند علاوه‌بر سرگرم شدن بتواند ارزش‌هایی مانند شجاعت، کار گروهی، حمایت و مراقبت از خود را نیز در خود پرورش دهد.
زمین‌های بازی عامل شکل‌گیری انواع بازی‌هایی‌ست که در رشد شناختی، عاطفی، فیزیکی و اجتماعی کودک تأثیرمی‌گذارد. فرصت بازی در زمین‌های بازی که یک فرصت رایگان و عمومی به‌صورت مساوی برای تمام کودکان است با ساختار کلاس‌های تربیت بدنی یا ورزش حرفه‌ای متفاوت است.
بازی‌های رایگانی که به طور شهودی در زمین بازی اتفاق می‌افتد و هربار و با حضور هر کودک روشی جدید از بازی خلق می‌شود به کودکان این امکان را می‌دهد تا با توجه به تمایلات طبیعی خود نحوه بازی را کاوش و انتخاب کنند.
طراحی زمین بازی باید به گونه‌ای باشد که کودکان بتوانند در زمین‌های بازی تجربیات بازی و چالش‌های مختلف مرتبط با مهارت‌های حرکتی و فیزیکی را تجربه کنند. هر تجربه جدید به شکل‌گیری نورون‌های جدید در مغز کودک کمک می‌کند. همچنین فرصت‌های بیشتری در زمین بازی برای ادغام فعالیت بدنی با سایر اشکال بازی تخیلی وجود دارد.
در زمین‌های بازی، کودکان این فضا و آزادی را دارند که در حین بازی در تخیلات خود غوطه‌ور شوند و با هیولاها و بیگانگان پیکارکنند، یا در حالی که تظاهر به میمون بودن در باغ‌وحش می‌کنند، از وسایل بازی بالا بروند. علاوه بر این، بازی کودکان در زمین‌های بازی تعامل با گروه متنوعی از همسالان را تسهیل می‌کند و به کودکان این فرصت را می‌دهد که روابط جدید ایجاد کنند.
اولین رسالت هر زمین بازی در اختیار قرار دادن شرایطی است که کودکان در آن لذت بازی آزادانه را تجربه کنند و در مراحل بعدی این وظیفه فعالان کودک و مسئولان حوزه شهری و تربیتی است که در بستر زمین بازی، شرایطی را طراحی کنند که به رشد روحی و جسمی کودکان هرچه بیشتر کمک کرده و ارزش‌های شخصی و اجتماعی مورد نیاز برای یک جامعه سالم را در کودکان پرورش دهد.
