محمد عطریانفر/ عضو شورای مرکزی کارگزاران سازندگی

نقد درون‌گفتمانی اطلاح‌طلبی

محمد قوچانی، چهره جوان اندیشه‌ورز   عرصه سیاست و رسانه، مجموعه‌ای از مقالات مهم و جریان‌سازش در مجلات «مهرنامه» و «سیاست‌نامه» را که در فاصله سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۸ به نگارش درآورده و در آنها به «بررسی انتقادی اصلاح‌طلبی دینی» و «موانع تأسیس اندیشه سیاسی توسعه در ایران» پرداخته، در مجموعه‌ای با ‌عنوان «نقدِ الهیات سیاسی» گردآوری نموده که تاکنون پنج جلد از آن توسط انتشارات سرایی و با همکاری مجله «آگاهی نو» به جامعه مخاطب ارائه و به بازار نشر عرضه شده است. عنوان جلد پنجم این مجموعه «بحران بورژوازی اسلامی: پژوهشی راهبردی در موانع تأسیس جنبش توسعه ایران» است. این جلد اندکی از اندیشه سیاسی فاصله می‌گیرد و به جامعه‌شناسی سیاسی نزدیک می‌شود. به‌زعم قوچانی، تأسیس بورژوازی اسلامی رویایی بود که در دهه هفتاد در ایران شکل گرفت بدون آنکه صاحبان آن رویا چندان از نظریه‌های علوم اجتماعی آگاه باشند.
پرسش محوری و بنیادینی که قوچانی سعی دارد در مقالات این مجموعه پنج جلدی به آن پاسخ دهد این است که چگونه ممکن است اصلاح‌طلبی دینی به انحصارطلبی دینی بدل شود؟ به عبارت دیگر چگونه ممکن است قصد ترقی‌خواهی، به ضد خود تبدیل شود؟ پرداختن به این موضوع، جسورانه و خلاف‌آمد عادت در این روزگار است چرا که جنبش اصلاح‌طلبی دینی ایران مدعی است هرگز از نهضت به نظام و از جنبش به نهاد تبدیل نشده و اهمیت پرداختن آن از طرف نویسنده این است که وی خود اصلاح‌طلب سیاسی و عضو شورای مرکزی حزبی است که در جبهه اصلاحات حضور مؤثر و تعیین‌کننده دارد. از این منظر مقالات قوچانی در این مجموعه را می‌توان به‌نوعی نقد درون‌گفتمانی بنیان‌های نظری اصلاحات دانست.
ویژه نامه ویژه نمایشگاه کتاب ۲۰ اردیبهشت
 - شماره  - ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۴