آرش خوش‌خو/ روزنامه‌نگار و منتقد

غافل‌گیری

«روایت و سیاست در تاریخ صدر اسلام» نوشته طیب الحبری، اسلام پژوه عرب دانشگاه ماساچوست، به بررسی روایت‌های مشهور دوران خلفای راشدین از ماجرای سقیفه و جانشینی ابوبکر تا انتخاب عمر و قتل عثمان و خلافت علی(ع) و جنگ صفین می‌پردازد. اما ویژگی مهم‌تر کتاب تطابق این روایات با الزامات سیاسی و اجتماعی دوره زندگی مورخ است. مثلاً تاریخ طبری به عنوان مهم‌ترین منبع تاریخ اسلام در سال ۲۹۵ شمسی مطابق با ۳۰۳ قمری نگاشته شده که بیش از ۲۵۰ سال پس از خاتمه دوران خلفای راشدین بوده است.
با این حال تاریخ طبری پر است از جزئیات دقیق اتفاقات و همین‌طور متن کامل خطبه‌های خلفا با استناد به روایت‌های برخی از چهره‌های عرب. نویسنده کتاب هوشمندانه این شائبه را وسط می‌کشد که در سیر نقل این روایت‌های پرجزئیات، ‌انگیزه‌های شخصی تاریخ‌نگاران و راویان و همین‌طور اقتضائات خاص دوره بنی‌عباس (دوره‌ای که طبری در آن می‌زیسته) چگونه ساختار این داستان‌های تاریخی را شکل داده‌اند (در واقع بررسی تأثیر قدرت‌های سیاسی روز بر علم حدیث و روایات) و از ورای این بررسی تحلیلی، تصاویر حیرت‌انگیزی از وقایع تاریخی صدر اسلام را مشاهده می‌کنید.
«روایت و سیاست در تاریخ صدر اسلام» را نشر نامک با ترجمه محمدرضا مرادی طادی منتشر کرده است. ترجمه کمی ثقیل است که شاید یک تمهید آگاهانه از سوی مترجم بوده باشد! یک بخش مفصل از توضیحات و ارجاعات و کتاب‌شناسی و نمایه بسیار خواندنی هم در انتهای خود دارد. خواننده باید همان ابتدا هدف نویسنده را درک کند. این‌جا روایت تاریخ دوره خلفای راشدین هدف اول نیست، بلکه شیرجه‌ای است در زوایای پنهان تاریخ به عنوان یک علم دست‌کم گرفته شده. کتاب «روایت و سیاست در تاریخ صدر اسلام» غافلگیری بزرگ و مطبوع بازار کتاب در سال‌جاری
بوده است.

ویژه نامه ویژه نمایشگاه کتاب ۱۷ اردیبهشت
 - شماره  - ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۴